Του Joshua Kurlantzick

Τα τελευταία πέντε χρόνια, το Πεκίνο έχει υιοθετήσει μια πολύ πιο δυναμική στρατιωτική και διπλωματική προσέγγιση στη Νοτιοανατολική Ασία, όπως έχει κάνει σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Έχει επιταχύνει τη στρατιωτικοποίηση της Θάλασσας της Νότιας Κίνας καθώς και τη χρήση αλιευτικών σκαφών – ακόμα και στρατευμάτων – για να εμποδίσει τα αλιευτικά σκάφη από τα κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας να επιχειρούν στα περιφερειακά ύδατα. Έχει αυξήσει τις απειλές προς την Ταϊβάν και οι διπλωμάτες της σε όλο τον κόσμο έχουν υιοθετήσει ένα επιθετικό, μερικές φορές εκφοβιστικό στυλ διπλωματίας.

Ενώ εύλογα θα περίμενε κανείς ότι αυτό θα επηρεάσει αρνητικά τη θέση της Κίνας στην περιοχή, συμβαίνει το αντίθετο. Σύμφωνα με μια εντυπωσιακή και περιεκτική  νέα μελέτη  του αυστραλιανού think tank Lowy Institute, η επιρροή της Κίνας στη Νοτιοανατολική Ασία έχει εκτιναχθεί στα ύψη τα τελευταία πέντε χρόνια. Όχι μόνο αυτό, αλλά η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας έχει επιτευχθεί επί το πλείστον εις βάρος των ΗΠΑ, οι οποίες βλέπουν τη δική τους επιρροή να υποχωρεί γρήγορα σε έναν από τους πιο ζωτικούς χώρους ανταγωνισμού μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον.

Η έκθεση του Ινστιτούτου Lowy, με τίτλο “Asia Power Snapshot: China and the United States in Southeast Asia”, χρησιμοποίησε διάφορους δείκτες για να κατατάξει την περιφερειακή επιρροή των δύο χωρών σε τέσσερις κατηγορίες: οικονομικές σχέσεις, αμυντικά δίκτυα, διπλωματική επιρροή και πολιτιστική επιρροή. Συμπεραίνει ότι οι ΗΠΑ “έχασαν την επιρροή τους από την Κίνα στη Νοτιοανατολική Ασία τα τελευταία πέντε χρόνια και στα τέσσερα”. Ομοίως, μια πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου ISEAS Yusof-Ishak στη Σιγκαπούρη διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων σε μια δημοσκόπηση διαπίστωσε ότι η Κίνα είναι πλέον η πιο κυρίαρχη οικονομική και πολιτικο-στρατηγική δύναμη στη Νοτιοανατολική Ασία. 

Σύμφωνα με τις μετρήσεις της έκθεσης Lowy, από τις 10 χώρες της Ένωσης Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας, οι ΗΠΑ είναι η δύναμη με τη μεγαλύτερη επιρροή μόνο σε δύο: τις Φιλιππίνες, που είναι σύμμαχος των ΗΠΑ στη συνθήκη, και τη Σιγκαπούρη, που είναι σταθερός εταίρος των ΗΠΑ. Ακόμη και σε αυτές τις πολιτείες, η Ουάσιγκτον μόλις που τερματίζει στην κορυφή. Στην Ταϊλάνδη, έναν άλλο σύμμαχο των ΗΠΑ, η Κίνα έχει πλέον μεγαλύτερη επιρροή. Η δημοσκόπηση του ISEAS  δείχνει  ότι οι ερωτηθέντες σε κάθε κράτος της ASEAN πίστευαν ότι η Κίνα είναι πλέον η πιο ισχυρή οικονομική δύναμη στην περιοχή και η πλειοψηφία των ερωτηθέντων στα κράτη ASEAN θεώρησε ότι η Κίνα ασκεί πλέον τη μεγαλύτερη πολιτική και στρατηγική επιρροή στην περιοχή.

Αντίθετα, σε προηγούμενη μελέτη του Ινστιτούτου Lowy  από το 2018, οι ΗΠΑ ήταν η χώρα με τη μεγαλύτερη επιρροή σε τρεις χώρες της περιοχής και η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο εμφανίζονται “ισόπαλες” στην Ταϊλάνδη.

Σημειωτέον, οι ΗΠΑ χάνουν επιρροή παρά το γεγονός ότι πολλά κράτη στη Νοτιοανατολική Ασία, όπως το Βιετνάμ, η Μαλαισία και η Ινδονησία, τρομοκρατούνται σαφώς από τις πιο δυναμικές στρατιωτικές ενέργειες της Κίνας. Αυτός ο φόβος αντανακλάται στο εύρημα της μελέτης Lowy ότι οι ΗΠΑ παραμένουν η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη για πολλά κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας, αν και η Ουάσιγκτον διολισθαίνει και σε αυτό το μέτρο. Η Ινδονησία και το Βιετνάμ έχουν επιλέξει μια κάπως στενότερη στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, αν και οι χώρες παρέμειναν προσεκτικές ώστε να μην ανταγωνίζονται το Πεκίνο σε κάτι τέτοιο. Οι Φιλιππίνες, οι οποίες ως σύμμαχοι των ΗΠΑ ήταν πιο πρόθυμες να ευθυγραμμιστούν ανοιχτά με την Ουάσιγκτον, επέτρεψε στο Πεντάγωνο να έχει πρόσβαση σε πολλές νέες βάσεις στη χώρα που θα ήταν κρίσιμες σε περίπτωση πολέμου για την Ταϊβάν, παρά την αναπόφευκτη κινεζική αντίδραση. Αλλά με εξαίρεση τη Μανίλα, παρόλο που άλλα περιφερειακά κράτη φοβούνται τη στρατιωτική δύναμη της Κίνας, αποδέχονται όλο και περισσότερο την κινεζική κυριαρχία.

Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό επειδή η Κίνα έχει επιτύχει τόσο τεράστια οικονομική κυριαρχία στην περιοχή που οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας αισθάνονται όλο και περισσότερο ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να συμπαρασταθούν στο Πεκίνο. Η μελέτη Lowy σημειώνει ότι το 2022, “οι οικονομικές σχέσεις των ΗΠΑ ήταν πιο αδύναμες από αυτές της Κίνας σε κάθε χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας”. Εκτός από το εμπόριο και τις επενδύσεις, το Πεκίνο αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο ως δανειστής έσχατης ανάγκης όταν χώρες στη Νοτιοανατολική Ασία και σε άλλα μέρη του κόσμου έχουν βρεθεί σε χρέη και οικονομικές κρίσεις. Οι ΗΠΑ κάποτε βοήθησαν στην οργάνωση μαζικών οικονομικών διασώσεων διαφόρων χωρών από την Ταϊλάνδη μέχρι την Ινδονησία, αλλά είναι ένας ρόλος που η Ουάσιγκτον απέφυγε τα τελευταία χρόνια.

Ακόμη και η Μαλαισία – όπου ο προσφάτως εκλεγείς πρωθυπουργός Ανουάρ Ιμπραήμ, ένας βετεράνος υπέρμαχος της δημοκρατίας, έχει μακρά σχέση με τις ΗΠΑ – στρέφεται όλο και περισσότερο  στο Πεκίνο και απομακρύνεται από την Ουάσιγκτον, λόγω της τεράστιας βοήθειας και επενδύσεων της Κίνας στη χώρα. Επιπλέον, όπως και άλλες χώρες όπως η Ταϊλάνδη, η Μαλαισία αγοράζει ολοένα και περισσότερο κινεζικά όπλα, πράγμα που υποδηλώνει ότι η στρατιωτική και οικονομική άνοδος της Κίνας λειτουργούν πλέον παράλληλα. Πράγματι, η έκθεση Lowy έδειξε ότι οι ΗΠΑ έχασαν μεγαλύτερη επιρροή στη Μαλαισία μεταξύ 2018 και 2022 από οποιαδήποτε άλλη χώρα στη Νοτιοανατολική Ασία.

Η οικονομική άνοδος της Κίνας στη γειτονιά της μπορεί να ήταν ασταμάτητη, αλλά η Ουάσιγκτον δεν έκανε πολλά για να αποτρέψει την αύξηση του ανταγωνισμού για οικονομική επιρροή. Τα τελευταία πέντε χρόνια, το Πεκίνο συνέχισε να εμπλέκεται σε προσπάθειες για οικονομική ολοκλήρωση της περιοχής, συμμετέχοντας σε μαζικές περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες και αναπτύσσοντας κάποιες δικές του. Εκείνη την περίοδο, η Ουάσιγκτον αποσύρθηκε από τις εμπορικές συμφωνίες που αφορούσαν κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας, όπως η Εταιρική Σχέση Trans-Pacific, και γενικότερα έχει αποσυρθεί από τις προσπάθειες οικονομικής ολοκλήρωσης της περιοχής συνολικά.

Σε μια αδύναμη προσπάθεια να αποδείξει ότι η Ουάσιγκτον παραμένει οικονομικά δεσμευμένη στα περιφερειακά εμπορικά πρότυπα, η κυβέρνηση του Προέδρου Τζο Μπάιντεν πρότεινε το ασαφές  Οικονομικό Πλαίσιο Ινδο-Ειρηνικού ή IPEF για την περιοχή. Ωστόσο, το IPEF συνοδεύεται από ελάχιστες έως καθόλου δεσμεύσεις από την Ουάσιγκτον όσον αφορά την πρόσβαση των ασιατικών κρατών στην αγορά των ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα, το σχέδιο των ΗΠΑ θεωρείται από πολλούς στη Νοτιοανατολική Ασία ως τσιγκούνικο και ασόβαρο, σε σύγκριση με τις δεσμευτικές ενδοπεριφερειακές εμπορικές συμφωνίες που υπογράφουν μεταξύ τους καθώς και με την Κίνα  και  τα κράτη της Βορειοανατολικής Ασίας. Την ίδια στιγμή, η αυξανόμενη χρήση της βιομηχανικής πολιτικής από την Ουάσιγκτον για να ωθήσει τις ξένες χώρες να επενδύσουν στις ΗΠΑ εξοργίζει πολλούς, όχι μόνο στη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά και στη  Βορειοανατολική Ασία, όπου υπάρχουν φόβοι ότι ο προστατευτισμός των ΗΠΑ θα βλάψει τις κρίσιμες βιομηχανίες της Κορέας και της Ιαπωνίας.

Η εστίαση της κυβέρνησης Μπάιντεν στα δικαιώματα και τη δημοκρατία στην περιοχή, επίσης, έχει πέσει στο κενό και πιθανώς έχει αποξενώσει ορισμένους ηγέτες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Πράγματι, είχε μικρή επίδραση σε μια περιοχή όπου οι περισσότερες χώρες είναι αυταρχικές ή ημι-αυτοκρατικές. Αυτή η εστίαση στα δικαιώματα μπορεί επίσης να συνέβαλε στην πολιτιστική επιρροή της Κίνας στην περιοχή, υποβοηθούμενη από τις  τεράστιες δαπάνες του Πεκίνου  για την ήπια δύναμη και τις αιχμηρές προσπάθειες εξουσίας στην περιοχή.

Οι ΗΠΑ, λοιπόν, έχουν μια επιλογή. Μπορεί να συνεχίσει την τρέχουσα προσέγγισή της και να συνεχίσει να χάνει την επιρροή της ή μπορεί να ξανασκεφτεί πώς αλληλεπιδρά με την περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι η Νοτιοανατολική Ασία θα ήταν κρίσιμη για τις προσπάθειες των ΗΠΑ να αποτρέψουν μια κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν και να επιβάλουν οικονομικό κόστος στο Πεκίνο σε περίπτωση που η αποτροπή δεν λειτουργήσει.

Αλλά η διατήρηση του status quo δεν είναι μια ελκυστική επιλογή. Όπως δείχνουν οι εκθέσεις Lowy και ISEAS, οι στενοί φίλοι της Ουάσιγκτον στη Νοτιοανατολική Ασία απομακρύνονται όλο και πιο πολύ, μια δαπανηρή τάση για τις ΗΠΑ που θα μπορούσε να γίνει επικίνδυνη στο μέλλον.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ