Βρήκαν τρόπους να παραβιάσουν ανοικτά ακόμα και την Συνθήκη της Λοζάνης, χωρίς να έχουν καμία επίπτωση από τις χώρες που τη συνυπέγραψαν αλλά και από τη διεθνή κοινότητα.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης, παραθέτουμε κείμενο του καθηγητή Μπασκίν Οράν, που αναφέρεται στην παραβίαση του Άρθρου 39 της Συνθήκης, που αφορά την ελευθερία χρήσης της γλώσσας.

Γλωσσικά δικαιώματα στη Λοζάνη και οι Κούρδοι της Τουρκίας

Του Μπασκίν Οράν

Ειδικά αυτή την τελευταία εβδομάδα, μπροστά, πίσω, δεξιά και αριστερά μας είναι η Συνθήκη Ειρήνης της Λοζάνης και αυτό είναι φυσιολογικό γιατί η 24η Ιουλίου είναι η 100ή επέτειος της διεθνούς συνθήκης για την ίδρυση του τουρκικού κράτους. Από μια άλλη οπτική γωνία, είναι η επέτειος του κειμένου που άνοιξε τον δρόμο για τη μόνιμη ένταξη της Τουρκίας στον ανεπτυγμένο κόσμο, δηλαδή στον δυτικό κόσμο.

Η σημασία της Λοζάνης έγκειται στο γεγονός ότι αυτό το έγγραφο δεν είναι νίκη ή ήττα, αλλά συμβιβασμός. Διότι δεν έβαλε τέρμα μόνο στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο ηττήθηκαν οι Τούρκοι, αλλά και στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, στον οποίο νίκησαν οι Τούρκοι. Οι συνθήκες της ήττας ή της νίκης δεν ζουν πολύ. Η Λοζάνη είναι το μόνο έγγραφο που χρησιμοποιείται ακόμη μεταξύ των συνθηκών ειρήνης που έθεσαν τέρμα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Φυσικά, παρακάμπτω γρήγορα τις παγίδες όπως οι φήμες για μυστικά άρθρα συστατικά, για τη «διάρκεια ζωής» και ούτω καθεξής. Έχω ήδη γράψει πολλά στο παρελθόν. Εδώ, είναι σημαντικό να μιλήσουμε για την παραβίαση ορισμένων διατάξεων της Λοζάνης σχετικά με τους Κούρδους της Τουρκίας και τις συνέπειες των παραβιάσεων αυτών.

Είναι σημαντικό γιατί αν αυτά υλοποιούνταν όπως έχουν γραφτεί, τουλάχιστον, το Κουρδικό Ζήτημα της χώρας μας δεν θα ήταν ποτέ αυτό που είναι σήμερα.

Ίσως δεν θα είχε συμβεί ποτέ γιατί αυτές οι παραβιάσεις χρησιμοποιήθηκαν/χρησιμοποιούνται για να απαγορεύσουν το πιο σημαντικό πράγμα για κάθε λαό: τη γλώσσα.

Δεν είναι μια απλή απαγόρευση. Μόλις 7 μήνες μετά την υπογραφή της Λοζάνης, τα Κουρδικά απαγορεύτηκαν έμμεσα με το Νόμο της Ενοποίησης της Εκπαίδευσης (Μάρτιος 1924), και στη συνέχεια απευθείας από το Σχέδιο Μεταρρύθμισης της Ανατολίας (Σεπτέμβριος 1925). Αυτή η κατάσταση άρχισε κατά τη μονοκομματική περίοδο των Κεμαλιστών και συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχει άλλη περίπτωση όπου η «συνέχεια του κράτους» είναι τόσο ξεκάθαρη και… συνεπής όσο η απαγόρευση της κουρδικής γλώσσας.

Το θέμα είναι τόσο σοβαρό, που επιβάλλεται να δούμε τι ακριβώς γράφει για το θέμα η Συνθήκη της Λοζάνης, μια συμφωνία που την υπέγραψαν οκτώ κράτη:

Όσοι έχουν σπουδάσει νομική διαδικασία γνωρίζουν ότι εάν ένα νομικό κείμενο είναι αρκετά σαφές, δεν επιδέχεται καμία άλλη ερμηνεία.

Άρθρο 39/4: «Δεν θα επιβάλλεται κανένας περιορισμός στη χρήση οποιασδήποτε γλώσσας επιλογής Τούρκου υπηκόου, είτε σε ιδιωτικές είτε εμπορικές σχέσεις, σε δημόσιες συνεδριάσεις, σε θέματα θρησκείας, τύπου ή δημοσιεύσεων οποιουδήποτε είδους».

Όπως βλέπετε, στο συγκεκριμένο άρθρο δεν έχει παραληφθεί καμία κοινωνική ή άλλη δραστηριότητα για τη χρήση της γλώσσας. Επιπλέον, η αναφορά «τύπος ή οποιοδήποτε είδος εκπομπής», περιλαμβάνει τη σημερινή τηλεόραση και το Διαδίκτυο, καθώς δεν πρόκειται για συγκεκριμένη αλλά για γενική έκφραση. Το ένα και μοναδικό πεδίο που δεν καλύπτεται από αυτήν την παράγραφο είναι η χρήση «οποιασδήποτε γλώσσας επιλογής» στα κυβερνητικά γραφεία και στο κράτος.

Στην πραγματικότητα, εάν το κράτος, με την πάροδο του χρόνου, είχε ξεπεράσει αυτό το ζήτημα της χρήσης της γλώσσας στις κρατικές υπηρεσίες και επέτρεπε τη χρήση της κουρδικής ως δεύτερης γλώσσας σε μέρη με κουρδική πλειοψηφία, το αποτέλεσμα δεν θα ήταν η παράνοια που λένε ορισμένοι για διαμελισμό της Τουρκίας, αλλά η ενσωμάτωση των Κούρδων στην Τουρκία.

Τι έκανε όμως το κράτος μας; Για παράδειγμα, απαγόρευσε να μιλάμε κουρδικά στην αγορά. Για παράδειγμα, επέβαλε βαριές ποινές σε πολιτικούς που μιλούσαν στους ψηφοφόρους στα κουρδικά σε «ανοιχτές συγκεντρώσεις». Για παράδειγμα, ποινικοποίησε τις προσευχές που έκαναν στα κουρδικά έξω από τα τζαμιά.

Προσφάτως, στις 25 Ιουλίου 2023 έγινε γνωστό πως: Εκτός από τους 5 δημοσιογράφους που συνελήφθησαν στο Ντιγιαρμπακίρ, η αστυνομία στην ίδια πόλη πρώτα μάζεψε 5 βιβλία που εκδόθηκαν από τον Εκδοτικό Οίκο Aram και στη συνέχεια εκδόθηκε απόφαση απαγόρευσης κυκλοφορίας του βιβλίου. Στα τέλη του περασμένου μήνα κατασχέθηκαν 53 βιβλία. Τον Φεβρουάριο του 2018 η αστυνομία έκανε έφοδο στην αποθήκη του ίδιου εκδοτικού οίκου και έκανε κατάσχεση στα βιβλία και τους υπολογιστές.

Άρθρο 39/5: «Αν και το κράτος έχει επίσημη γλώσσα, οι Τούρκοι υπήκοοι που μιλούν άλλη γλώσσα εκτός της τουρκικής θα έχουν τις κατάλληλες διευκολύνσεις προκειμένου να χρησιμοποιούν τη δική τους γλώσσα προφορικά στα δικαστήρια».

Οι «ευκολίες» που λέει εδώ είναι ουσιαστικά η διαθεσιμότητα διερμηνέων στο δικαστήριο. Το κράτος όμως το παραβίασε και αυτό. Επίσης, μήνυσε και τιμώρησε όσους ήθελαν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους στα δικαστήρια προφορικά στα κουρδικά. Μια σειρά από παραβιάσεις του άρθρου αυτού, ξεκινώντας από τον Mehdi Zana.

Πράγματι, είμαι μάρτυρας προσωπικά σε ένα τέτοιο περιστατικό. Στην κύρια δίκη της Ένωσης Κουρδικών Κοινοτήτων – KCK του Ντιγιαρμπακίρ με 104 κατηγορούμενους που διεξήχθη το 2010, οι κατηγορούμενοι επρόκειτο να υποβάλουν την υπεράσπισή τους στα κουρδικά. Έτσι πήγα στο Ντιγιαρμπακίρ για να παρουσιάσω πραγματογνωμοσύνη σχετικά με τη δυνατότητα υπεράσπισης στη μητρική γλώσσα σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λοζάνης. Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα λέγοντας: «Ξέρουμε τι λέει η Λοζάνη!»

Το κράτος υπερασπιζόταν πάντα τον εαυτό του σε αυτή την παραβίαση λέγοντας: «Οι κατηγορούμενοι μιλούν τουρκικά, ας υπερασπιστούν τον εαυτό τους στα τουρκικά». Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία αναφορά στο άρθρο της Λοζάνης, που να θέτει τέτοιο όρο. Υπάρχει όρος διευκόλυνσης για όσους μιλούν άλλη γλώσσα εκτός της τουρκικής.

Παρεμπιπτόντως, αν υπάρχουν κάποιοι που μπορεί να πιστεύουν ότι το Άρθρο 39 επιβλήθηκε από τους Συμμάχους, άρα δικαιούμαστε να μην το εφαρμόζουμε, πρέπει να υπογραμμίσω ότι το άρθρο αυτό ήταν κοινή πρόταση των Συμμάχων και της Κοινοβουλευτικής Αντιπροσωπείας της Τουρκίας…