Σκηνικό ασυμφωνίας για την «επόμενη ημέρα» των αγορών ηλεκτρισμού της ΕΕ -στον απόηχο της ενεργειακής κρίσης- προέκυψε από τη χθεσινή Σύνοδο των Υπουργών Ενέργειας των «27», το τελευταίο επί σουηδικής προεδρίας: Το Συμβούλιο δεν κατόρθωσε να καταλήξει σε κοινή διαπραγματευτική θέση για τον Κανονισμό για την νέα αρχιτεκτονική των αγορών, εν μέσω συγκρούσεων -μεταξύ άλλων- για το αν η Πολωνία πρέπει να εξασφαλίσει ειδικό καθεστώς για την αποζημίωση των λιγνιτικών της μονάδων (για λόγους επάρκειας του συστήματός της που συνδέεται με αυτό της Ουκρανίας).

Άλλο σημείο τριβής αποτέλεσε το αν η κρατική επιδότηση των μονάδων ΑΠΕ μέσω των συμβολαίων οικονομικών διαφορών (Contracts for Difference- CfDs) πρέπει να αφορά μόνο σε νέα «καθαρά» projects ή και υφιστάμενα (όπως επιθυμεί η Γαλλία που θέλει να στηρίξει τον στόλο των πυρηνικών της μονάδων. Στο πλαίσιο αυτό, το προσχέδιο του Κανονισμού για το Electricity Market Design εστάλη για περαιτέρω επεξεργασία στους Μόνιμους Αντιπροσώπους των «27» (COREPER) και θα επιστρέψει στο τραπέζι των Υπουργών επί ισπανικής προεδρίας, μέσα στο καλοκαίρι.

«Ζωντανές» οι προτάσεις της Ελλάδας

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι «ζωντανές» παραμένουν και οι δυο τροποποιήσεις που κατέθεσε η Ελλάδα, που εκπροσωπήθηκε στη Σύνοδο από τον υπηρεσιακό υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Παντελή Κάπρο: Η πρώτη  πρόταση –που στηρίχθηκε από χώρες όπως η Ισπανία και η Ρουμανία- αφορούσε στην  παράταση έως τις 30 Ιουνίου 2024 του μηχανισμού ανάκτησης των υπερεσόδων (πλαφόν) στις χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρισμού, που με τα σημερινά δεδομένα εκπνέει στην περίπτωση της Ελλάδας στις 30 Σεπτεμβρίου.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος, στο τελικό κείμενο συμβιβασμού προβλέπεται ρητά η δυνατότητα ενεργοποίησης του μηχανισμού προστασίας έναντι των τυχόν υψηλών τιμών όπως εφαρμόστηκε στην Ελλάδα και αποτυπώθηκε σε σχετικό κανονισμό της Ε.Ε. Ο μηχανισμός, αν χρειαστεί σε περίπτωση νέας κρίσης, προβλέπει συλλογή υπερεσόδων από τη χονδρική αγορά για τη χρηματοδότηση επιδοτήσεων των τιμών καταναλωτή. Η  Επίτροπος Κάντρι Σίμσον πάντως εμφανίστηκε επιφυλακτική στην προοπτική αυτή.

Επίσης, στο πλαίσιο των μηχανισμών διαθεσιμότητας ισχύος περιελήφθη ρητή διάταξη που επιτρέπει την αμοιβή διαθεσιμότητας μονάδων φυσικού αερίου εφόσον ικανοποιούν τις τεχνικές προδιαγραφές που θα απαιτηθούν, διάταξη με την οποία θα μπορεί να εφαρμοσθεί ο μηχανισμός για την ευελιξία όπως ανέφερε ρητά και η Επίτροπος Ενέργειας. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Κάπρος, «Το μελλοντικό σύστημα που θα βασίζεται στις ΑΠΕ θα χρειάζεται σημαντική ισχύ με μεγάλη ευελιξία. Σωστά επισημαίνεται η ανάγκη αυτή και προτείνεται μηχανισμός αμοιβής διαθεσιμότητας ισχύος για πόρους που θα παρέχουν αυτήν την ευελιξία στο σύστημα. Παρόμοιος μηχανισμός είχε παλαιότερα εφαρμοστεί την Ελλάδα με μεγάλη επιτυχία. Η πρόταση όμως της ΕΕ δεν θεωρεί επιλέξιμους πόρους τα υδροηλεκτρικά και τις σύγχρονες μονάδες φυσικού αερίου που είναι  απαραίτητοι σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα ώστε να συμπληρώνεται η λειτουργία των ΑΠΕ και να θωρακίζεται η αξιοπιστία του συστήματος».

Προετοιμασία για το χειμώνα

Κατά τη διάρκεια των εργασιών του Συμβουλίου, η κ. Σίμσον ενημέρωσε τους υπουργούς για τις προοπτικές των αγορών φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού και τον βαθμό προετοιμασίας ενόψει του επόμενου χειμώνα. Σύμφωνα με πληροφορίες, το μήνυμα που έστειλε είναι ότι ο κίνδυνος αναζωπύρωσης της ενεργειακής κρίσης δεν έχει εκλείψει, άποψη που φαίνεται να συμμερίζονται και οι αγορές αν κρίνει κανείς από την έντονη αστάθεια που καταγράφεται το τελευταίο διάστημα στις τιμές του φυσικού αερίου στον κόμβο TTF της Ολλανδίας (που χθες π.χ.  υποχωρούσαν έως και 11% για να κλείσουν τελικά με άνοδο 1% στα 35 ευρώ/MWh) και το άλμα των προθεσμιακών συμβολαίων για τους χειμερινούς μήνες κοντά στο επίπεδο των 55 ευρώ/MWh.

Οι Βρυξέλλες εκτιμούν ότι το πλήρες κλείσιμο της ρωσικής «στρόφιγγας», συμβάντα στις υποδομές φυσικού αερίου της ΕΕ,  το σενάριο ενός δριμύ χειμώνα, προβλήματα στις υδροηλεκτρικές και πυρηνικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και η αυξημένη ζήτηση φυσικού αερίου από τη Νοτιοανατολική Ασία είναι παράγοντες που θα μπορούσαν να απειλήσουν την ασφάλεια εφοδιασμού της Ευρώπης, εάν λειτουργήσουν συνδυαστικά.

Στον αντίποδα, ως «ασπίδα» λειτουργεί η δραστική μείωση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου σε σχέση με τα προ της εισβολής στην Ουκρανία επίπεδα,  η μείωση της κατανάλωσης του καυσίμου (τάση που αναμένεται να διατηρηθεί και τον επόμενο χειμώνα λόγω και της διαφαινόμενης επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρώπη) και το υψηλό επίπεδο πλήρωσης των αποθηκών (70% στις αρχές του μήνα) που εκτιμάται ότι μπορεί να φτάσει το 90% στα τέλη Οκτωβρίου, ακόμα και χωρίς ρωσικό αέριο.

Συμπερασματικά, αν και η γενική αίσθηση είναι ότι ο βαθμός προετοιμασίας είναι καλύτερος από ότι ένα χρόνο πριν, οι κίνδυνοι παραμένουν και απαιτείται αυξημένη εγρήγορση.  Περισσότερο αισιόδοξη εμφανίζεται η Κομισιόν για το θέμα των τιμών ηλεκτρισμού,  υπογραμμίζοντας ότι για τον επόμενο χειμώνα «αναμένεται πιο άφθονη και λιγότερο δαπανηρή ηλεκτρική ενέργεια», παρά τους κινδύνους για την ασφάλεια εφοδιασμού φυσικού αερίου που δημιουργούν προϋποθέσεις μετακύλισης των πιέσεων και στις χονδρεμπορικές τιμές ηλεκτρισμού…

Ναυτεμπορική