Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα: Προοπτικές συνεργασίας στο ενεργειακό

Γιώργος Φιντικάκης

Σε έντονη κινητικότητα μπαίνει το παιχνίδι για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου με νέα σχέδια για αγωγούς και εξαγγελίες των μεγάλων πετρελαϊκών.

Το Ισραήλ με βεβαιωμένα κοιτάσματα 35 – 40 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια και η Κύπρος με 13-14 τρισ. επιχειρούν να σπάσουν το αιγυπτιακό μονοπώλιο των εξαγωγών προς την Ευρώπη, σχεδιάζουν από κοινού αγωγό, ενώ οι μεγάλοι operators που δραστηριοποιούνται στην περιοχή ξεδιπλώνουν το βηματισμό τους.

Η Άγκυρα επιχειρεί να ρίξει γέφυρες τόσο προς το Κάιρο ως προς το θέμα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, όσο και προς το Τελ Αβίβ, όπου πάγια επιδίωξή της είναι το ισραηλινό αέριο να εξαχθεί προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Και η Ελλάδα, η μόνη χώρα της περιοχής χωρίς βεβαιωμένα κοιτάσματα, ετοιμάζεται για τις πρώτες γεωτρήσεις το 2024 από την Exxon Mobil στα νερά της Κρήτης, όπου τα σεισμικά δεδομένα δημιουργούν αισιοδοξία.

Τα πάντα φυσικά θα εξαρτηθούν από την ταχύτητα με την οποία θα εκδηλωθούν οι κινήσεις των πετρελαϊκών ομίλων, ενώ μένει να φανεί το βάθος της δρομολογούμενης συνεργασίας Ισραήλ – Κύπρου.

Ειδικά, μετά και τις τελευταίες πρωτοβουλίες της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη, το ταξίδι του Κύπριου υπ. Ενέργειας Γ. Παπαναστασίου στο Τελ Αβίβ και τη συμφωνία για ένα υποθαλάσσιο αγωγό, μήκους 200 χλμ, μεταξύ των δύο χωρών.

Ρεύμα από Κύπρο σε Ισραήλ

Μέσω αυτού το Ισραήλ θα στέλνει φυσικό αέριο στην Κύπρο, όπου θα παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, η οποία θα εξάγεται πίσω στο Ισραήλ μέσω του ηλεκτρικού καλωδίου του γνωστού μας σχήματος Euroasia Interconnector, καθώς η χώρα αναμένεται να παρουσιάσει την προσεχή δεκαετία σοβαρότατο έλλειμμα εγχώριας παραγωγής, το οποίο και προσφέρεται να καλύψει η Λευκωσία.

Ο χάρτης των κοιτασμάτων στην Αν. Μεσόγειο. Πηγή φωτ.: Energean

Επί της ουσίας το συγκεκριμένο σχέδιο δίνει σάρκα και οστά στον παγωμένο επί χρόνια αγωγό Euroasia, το ένα τμήμα του οποίου αφορά τη σύνδεση Ισραήλ-Κύπρου και το άλλο, το Κύπρος -Ελλάδα. Το κομμάτι της διασύνδεσης Κύπρου και ευρωπαικού δικτύου έχει αποφασιστεί να χρηματοδοτηθεί με 657 εκατ. ευρώ.

Κινητικότητα υπάρχει και γύρω από ένα άλλο εγχείρημα, τον αγωγό Κύπρου- Αιγύπτου, τον οποίο προωθεί η αμερικανική Chevron, προκειμένου να μεταφέρει για υγροποίηση στο τερματικό Idku της Αιγύπτου, το ισραηλινό της κοίτασμα στο Λεβιάθαν (700 bcm) και το κυπριακό που έχει στην Αφροδίτη (130 bcm) από κοινού με Shell, Delek.

Το κάδρο συμπληρώνουν η κοινοπραξία Total – Eni με τα κοιτάσματα στο οικόπεδο 6 (Κρόνος, Δίας) και η Exxon Mobil σχετικά με το Γλαύκο (τεμάχιο 5), που δρομολογεί νέα γεώτρηση, χωρίς ακόμη κανένα από τα δύο σχήματα να έχουν ανοίξει τα χαρτιά τους.

Big deal με Delek

Το παιχνίδι αναμένεται να χοντρύνει περαιτέρω, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη δημόσια πρόταση εξαγοράς για την ισραηλινή Delek από BP και ADNOC

Σημειωτέον ότι στο Ισραήλ βρίσκονται ήδη σε παραγωγή δύο μεγάλα κοιτάσματα, το Λεβιάθαν (Chevron – Delek – Ratio) και το Ταμάρ (Chevron – Mubadala – Delek) συν το μικρότερο Karish (Energean). Διεξάγονται προετοιμασίες για τη δεύτερη φάση ανάπτυξης του Λεβιάθαν, πιθανόν με πλωτό τερματικό για υγροποίηση, για διεύρυνση εξαγωγών προς Αίγυπτο και άλλες χώρες, καθώς και για έναρξη παραγωγής εντός του έτους στο Βόρειο Καρίς (Energean).

Η τελευταία ετοιμάζει σχέδιο ανάπτυξης του Katlan (Περιοχή Ολύμπου) μ προορισμό και τις εξαγωγές. Συνολικά τα βεβαιωμένα αποθέματα στο Ισραήλ είναι πάνω από 1 τρισεκατομμύριο κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.

Που βρίσκεται η Ελλάδα;

Επί της ουσίας, όλοι οι μεγάλοι παίκτες στην περιοχή, κινούνται. Και η Ελλάδα πού βρίσκεται; Αυτή τη στιγμή τις παρακολουθεί με τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χώρα να προσδοκούν ότι μετά τις εκλογές θα μειωθούν οι καθυστερήσεις, θα αρθούν τα εμπόδια που εγείρονται ακόμη από τοπικές αρχές και με δεδομένη την πολιτική βούληση της νέας κυβέρνησης θα δρομολογηθούν οι πρώτες μετά από καιρό γεωτρήσεις.

Το πιο ρεαλιστικό σενάριο είναι ότι μέσα στο 2024 θα δούμε να γίνεται η πρώτη γεώτρηση από την Exxonmobil στις θάλασσες της Κρήτης, μέσα στο πρώτο τρίμηνο θα αποφασίσει η Energean αν θα τρυπήσει στο «μπλοκ 2» και μέσα στο πρώτο εξάμηνο θα κάνει γνωστή την απόφασή της και η Helleniq Energy για το Κυπαρισσιακό και το μπλοκ του Ιουνίου.

Το παράδειγμα του Ισραήλ 

Στο χιλιοδιατυπωμένο ερώτημα κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί να γίνει Κύπρος ή ακόμη καλύτερα Ισραήλ όσον αφορά το πως αντιμετωπίζουν οι δύο χώρες τις έρευνες υδρογονανθράκων, η απάντηση των ειδικών είναι να οριστούν και κυρίως να τηρούνται απαρέγκλιτα δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα από όλες τις εμπλεκόμενες αρχές.

Όπως δηλαδή έκανε κάποτε το Ισραήλ όταν το 2010 ανακαλύφθηκε το κοίτασμα Λεβιάθαν, εναντίον της εκμετάλλευσης του οποίου προσέφυγαν μαζικά περιβαλλοντικές οργανώσεις και κάτοικοι των περιοχών που θεωρούσαν ότι θίγονται.

Τότε, το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας αρνήθηκε ότι υπάρχει υπόθεση προς εκδίκαση, με το επιχείρημα ότι η αξιοποίηση του κοιτάσματος άπτεται του εθνικού ενδιαφέροντος.

Σαφή πολιτική βούληση και ξεκάθαρο θεσμικό πλαίσιο έδωσαν τον τόνο και στην Κύπρο, μακριά από τις περιπέτειες που έχουν περάσει οι έρευνες για υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία.

Όπως όταν λόγω των πολλών καθυστερήσεων από αδειοδοτικές διαδικασίες, προσφυγές, αναβολές, εκδικάσεις στο ΣτΕ και βίαιες αντιδράσεις από οργανωμένες μειοψηφίες, αναλώθηκε όλος ο χρόνος των 7 ετών που προβλέπει μια σύμβαση για χερσαίες έρευνες με αποτέλεσμα να αποχωρήσει από τα Ιωάννινα η ισπανική Repsol, μεταβιβάζοντας το ποσοστό της στην Energean.

Στα Ιωάννινα, μπορεί στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για την ερευνητική γεώτρηση να έχουν απαντήσει θετικά υπό προυποθέσεις όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (Δασαρχείο, Διεύθυνση Υδάτων, Εφορεία Αρχαιοτήτων κα), όπως και το Περιφερειακό Συμβούλιο Ηπείρου, καθώς και ο Δήμος Ζίτσας που θα φιλοξενήσουν την «Ήπειρος 1», ωστόσο το χρονοδιάγραμμα πιέζει. Από τα 7 χρόνια που είναι το σύνολο της ερευνητικής περιόδου, τα 4 έχουν αναλωθεί σε γραφειοκρατία και δικαστικές υποθέσεις.

Καθυστερήσεις και εμπόδια έχουν βιώσει όλες οι ελληνικές παραχωρήσεις, όπως όταν ο ΣΥΡΙΖΑ καταψήφισε το 2019 στη Βουλή τις συμβάσεις που όταν κυβερνούσε, επί υπουργίας Γ. Σταθάκη, είχε υπογράψει. Όπως όταν μεσολάβησαν 2,5 χρόνια μέχρι να εκδικαστεί η ένσταση κατά των δασικών χαρτών στο Κατάκολο ή όταν παρήλθαν δύο ολόκληρα χρόνια μέχρι να εκδοθεί η δικαστική απόφαση από το Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της προσφυγής των περιβαλλοντικών οργανώσεων για τις σεισμικές έρευνες της Exxon Mobil στην Κρήτη.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Ένας μόνιμος άγνωστος στην εξίσωση της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων της Αν.Μεσογείου είναι η στάση της Τουρκίας. Δύσκολα η Άγκυρα θα εγείρει ζητήματα για τον αγωγό Ισραήλ-Κύπρου, κάτι που ωστόσο δεν ισχύει για την ευρύτερη ανάπτυξη των κυπριακών κοιτασμάτων, καθώς πάγια θέση της είναι πρέπει να έχει λόγο στις μεγάλες ενεργειακές εξελίξεις στην Αν.Μεσόγειο.

Κρίσιμη θα είναι για τις από εδώ και πέρα εξελίξεις η συνάντηση, όποτε αυτή γίνει, μεταξύ Ταγίπ Ερντογάν και Μπέντζαμιν Νετανιάχου, καθώς πάγιο αίτημα της Άγκυρα είναι η μεταφορά του ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη με αγωγό μέσω Τουρκίας.

Το πρέσινγκ της Άγκυρας δεν αφορά μόνο το Ισραήλ, αλλά και το Κάιρο. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ο επιτετραμμένος της Τουρκίας στο Κάιρο πρέσβης, Σαλίχ Μουτλου Σεν, δήλωνε ότι ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αλ Σίσι έχει αποδεχθεί πρόσκληση του Τ. Ερντογάν και η επίσκεψή του στην Άγκυρα πιθανότατα να γίνει μετά τις 2 Ιουλίου.

Μια συνάντηση Ερντογάν – Αλ Σίσι ενδιαφέρει άμεσα την Ελλάδα, τόσο γιατί η Άγκυρα έχει πάρει σαφή θέση απέναντι στο τουρκολυβικό μνημόνιο, όσο και γιατί η Αθήνα έχει υπογράψει με το Κάιρο τη Συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου.

Και τυχόν επιβράβευση της τουρκικής για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού βάσει της μέσης γραμμής (των αντικείμενων ηπειρωτικών ακτών), θα δημιουργούσε σοβαρότατα προβλήματα για την ελληνική υφαλοκρηπίδα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πηγή: liberal.gr