Η προσέγγιση σηματοδοτεί μια μεγάλη διπλωματική επιτυχία για τον Άσαντ

Της Kali Robinson

Μετά από δώδεκα χρόνια αποκλεισμού του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, πολλές αραβικές χώρες είναι έτοιμες να αφήσουν πίσω τους το παρελθόν και να εξομαλύνουν τις σχέσεις με το καθεστώς του. Ο Αραβικός Σύνδεσμος υπογράμμισε αυτή τη στροφή αποκαθιστώντας τη συμμετοχή της Δαμασκού στην οργάνωση, η οποία είχε ανασταλεί το 2011 μετά τη βάναυση καταστολή των διαδηλωτών κατά του καθεστώτος από τον Άσαντ.

Η προσέγγιση σηματοδοτεί μια μεγάλη διπλωματική επιτυχία για τον Άσαντ, καθώς και για τους υποστηρικτές του το Ιράν και τη Ρωσία. Θα μπορούσε επίσης να αποφέρει σημαντικά οφέλη στο καθεστώς του και στις αραβικές κυβερνήσεις που επιλέγουν την ομαλοποίηση. Ωστόσο, τα αποτελέσματα πιθανότατα θα είναι λίγα για έναν συριακό πληθυσμό που έχει υποστεί πάνω από μια δεκαετία εμφυλίου πολέμου, βίας που έχει εγκριθεί από το κράτος και εξτρεμιστικής δράσης. Και οι ξένες κυβερνήσεις που εξακολουθούν να αντιτίθενται στον Άσαντ, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, δεν καλωσορίζουν την αλλαγή.

Τι ωθεί σε ομαλοποίηση;

Με την κρίσιμη βοήθεια από το Ιράν και τη Ρωσία, οι δυνάμεις του Άσαντ έχουν ανακτήσει πολλά εδάφη που κατείχαν οι αντάρτες τα τελευταία χρόνια και τώρα ελέγχουν περίπου τα δύο τρίτα της Συρίας. Έτσι, αν και οι περισσότερες γειτονικές αραβικές κυβερνήσεις αρχικά υποστήριξαν και αναγνώρισαν τη συριακή αντιπολίτευση, έχουν καταλήξει να αναγνωρίσουν την κυριαρχία του Άσαντ ως πραγματικότητα και θέλουν να περιορίσουν την περαιτέρω περιφερειακή αποσταθεροποίηση που προέρχεται από τη Συρία, λένε οι ειδικοί.

Ο δωδεκαετής πόλεμος έχει εκτοπίσει περισσότερο από το μισό του προπολεμικού πληθυσμού της Συρίας – πάνω από 13 εκατ. ανθρώπους – και σκότωσε περίπου 300.000 αμάχους. Πολλοί Σύροι έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες, όπως ο Λίβανος και η Τουρκία, όπου αντιμετωπίζουν τώρα μένος κατά των προσφύγων. Οι κυβερνήσεις των χωρών υποδοχής ελπίζουν να εκτονώσουν αυτές τις εντάσεις διασφαλίζοντας στους Σύρους μια ασφαλή επιστροφή στα σπίτια τους. Επιπλέον, θέλουν ο Άσαντ να χαλιναγωγήσει τις παράνομες ροές captagon, μιας εξαιρετικά εθιστικής αμφεταμίνης που η οικογένειά του φέρεται να αξιοποίησε ως πηγή εσόδων άνω των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. 

Τα ΗΑΕ πρωτοστάτησαν στην εξομάλυνση όταν αποκατέστησαν τους δεσμούς με τη Συρία το 2018. Λίγο αργότερα ακολούθησαν χώρες όπως το Μπαχρέιν και η Ιορδανία, ενώ η Σαουδική Αραβία σηματοδότησε ενδιαφέρον για προσέγγιση μόνο τους τελευταίους μήνες. Ο σεισμός του Φεβρουαρίου 2023 στη Συρία και την Τουρκία φαίνεται να έχει επιταχύνει τις προσπάθειες εξομάλυνσης, δίνοντας στους γείτονες της Συρίας την ευκαιρία να επανασυνδεθούν με το καθεστώς παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια. Η πρόσφατη αποκατάσταση διπλωματικών δεσμών μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν θα μπορούσε επίσης να παίξει ρόλο. Αλλά αυτό δεν αφορά όλες τις κυβερνήσεις. Το Κατάρ, ειδικότερα, συνεχίζει να καταγγέλλει τον Άσαντ και λέει ότι η θέση του θα επηρεαστεί μόνο από βελτιώσεις στη Συρία.

Πρέπει η Συρία να κάνει παραχωρήσεις;

Ένα προσχέδιο πλαισίου για την εξομάλυνση που επεξεργάζονται οι Ιορδανοί νομοθέτες με άλλες αραβικές κυβερνήσεις ζητά από τη Δαμασκό να πατάξει το εμπόριο captagon και να εγγυηθεί τον ασφαλή επαναπατρισμό των Σύριων προσφύγων. Η Σαουδική Αραβία και άλλες αραβικές δυνάμεις θα μπορούσαν επίσης να πιέσουν τη Συρία να μειώσει την εξάρτησή της από το Ιράν. Επιπλέον, πολλές από αυτές τις κυβερνήσεις θέλουν διαβεβαιώσεις ότι οι ισλαμιστές εξτρεμιστές που ελέγχουν τη βορειοδυτική Συρία δεν θα επεκτείνουν την εμβέλειά τους.

Τι αποκομίζει η συριακή κυβέρνηση από αυτό;

Πιο συγκεκριμένα, η ομαλοποίηση σηματοδοτεί μια σημαντική συμβολική νίκη για τον Άσαντ, ο οποίος αντιμετωπίζεται ως παρίας από το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου για περισσότερο από μια δεκαετία. Επί του παρόντος, το σχέδιο υπό την ηγεσία της Ιορδανίας δεν εξαρτάται από πολιτικές αποφάσεις για τα παράπονα που πυροδότησαν τον πόλεμο – διαφθορά, φτώχεια και πολιτική περιθωριοποίηση του κατά πλειοψηφία σουνιτικού πληθυσμού από το αλαουιτικό καθεστώς, για να αναφέρουμε μερικά – ή λογοδοσία για καταχρήσεις καθεστώτος.

Το σχέδιο της Ιορδανίας περιγράφει άλλα πιο απτά οφέλη, όπως η χρηματοδότηση των προσπαθειών ανοικοδόμησης, οι οποίες θα μπορούσαν να κοστίσουν έως και 400 δισ. δολάρια. Οι Άραβες σύμμαχοι θα μπορούσαν επίσης να προτρέψουν περισσότερες χώρες να επιδιορθώσουν τους δεσμούς με τη Συρία και να μειώσουν τις κυρώσεις εναντίον της, παρέχοντας ώθηση σε μια οικονομία που είδε το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) να μειώνεται στο μισό από το 2010 έως το 2020.

Βοηθά η ομαλοποίηση τον συριακό λαό;

Οι Σύροι βρίσκονται σε δεινή κατάσταση: περίπου το 25% είναι πρόσφυγες στο εξωτερικό και περίπου το 30% είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι. Περίπου το 90% ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Πολλοί παρατηρητές ανησυχούν ότι η ομαλοποίηση θα προσφέρει στους αμάχους λίγα άμεσα οφέλη. “Δεν βλέπω ότι η ομαλοποίηση αλλάζει τη βασική κατάσταση των απλών Σύριων, τουλάχιστον όχι στην παρούσα φάση”, λέει ο συνταξιούχος πρεσβευτής William Roebuck, ο οποίος υπηρέτησε ως ανώτερος διπλωμάτης των ΗΠΑ σε πολλά αραβικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας. “Αυτό είναι κυρίως κρατικοδίαιτο”.

Η ομαλοποίηση θα μπορούσε τελικά να βοηθήσει πολλούς Σύρους να αποκτήσουν περισσότερη ελευθερία κινήσεων και ανθρωπιστική βοήθεια. Ωστόσο, περίπου ο μισός πληθυσμός ζει σε περιοχές εκτός του ελέγχου της κυβέρνησης, κάτι που θα μπορούσε να δυσκολέψει τη Δαμασκό να κατευθύνει τη βοήθεια εκεί, λέει ο Roebuck. Ωστόσο, αυτές οι περιοχές λαμβάνουν βοήθεια από διεθνείς MKO.

Δεν είναι σαφές τι θα σημαίνει η εξομάλυνση για τους Σύρους πρόσφυγες, ιδιαίτερα τους πολλούς αντιφρονούντες και τις μεγάλες μερίδες των σουνιτικών και χριστιανικών κοινοτήτων που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Το σχέδιο υπό την ηγεσία της Ιορδανίας θα παροτρύνει τη Δαμασκό να συνομιλήσει με την αντιπολίτευση και να επιτρέψει στις αραβικές δυνάμεις να προστατεύσουν τους πρόσφυγες που επιστρέφουν, οι οποίοι μπορεί να φοβούνται αντίποινα ή διακρίσεις από το καθεστώς. Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές αμφισβητούν to εάν ο Άσαντ θα αποδεχτεί αυτούς τους όρους.

Τι γίνεται με τις μη αραβικές δυνάμεις που εμπλέκονται στον πόλεμο;

Η Ουάσιγκτον πιθανότατα θα δει την ομαλοποίηση ως επίπληξη των πολιτικών της στόχων, ειδικά επειδή οι αραβικές χώρες φαίνεται να υποστηρίζουν δημόσια έναν σημαντικό σύμμαχο των αντιπάλων των ΗΠΑ, Ιράν και Ρωσία. Εν τω μεταξύ, και οι δύο αυτές χώρες θα δουν την αποκατάσταση του Άσαντ ως ξεκάθαρη διπλωματική νίκη.

Οι ΗΠΑ προειδοποιούν κατά της ομαλοποίησης, αν και αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν προτρέψει τις αραβικές χώρες να “πάρουν κάτι για αυτή τη δέσμευση”, όπως μια εγγύηση ότι η Συρία θα περιορίσει το εμπόριο captagon. Η Ουάσιγκτον δεν είναι διατεθειμένη να αλλάξει τη δική της στάση απέναντι στη Δαμασκό ή να αναδιατάξει τους 900 περίπου στρατιώτες που διαθέτει στη Συρία για να πολεμήσει ισλαμιστικές μαχητικές ομάδες, λέει ο Roebuck.

Στη γειτονική Τουρκία, η οποία κατέχει μέρος της βόρειας Συρίας, το κυβερνών κόμμα και η αντιπολίτευση ενδιαφέρονται και οι δύο για την αποκατάσταση των σχέσεων με τον Άσαντ. Το πώς θα μοιάζει αυτό θα εξαρτηθεί από τις κινήσεις που θα γίνουν την επόμενη μέρα των εκλογών.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ