Του Κώστα Ράπτη

“Κάθε μέρα αναρωτιέμαι:

• Γιατί όλες οι χώρες εμπορεύονται μέσω δολαρίου;
• Γιατί δεν το κάνουμε αυτό με τα δικά μας νομίσματα;
• Ποιος αποφάσισε ότι μετά την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού, το διεθνές νόμισμα πρέπει είναι το δολάριο και όχι το γουάν, το ρεάλ ή το πέσο;”

αναρωτήθηκε ρητορικά ο Βραζιλιάνος πρόεδρος Λούλα ντα Σίλβα κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην έδρα της (υπό την προκάτοχό του, Ντίλμα Ρούσεφ) Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας των BRICS στη Σαγκάη.

Δεν πρόκειται για κάποια πρόσφατη ή παροδική εμμονή. Σε συνέντευξη που παραχώρησε το 2019, ενώ ακόμη βρισκόταν στη φυλακή, ο Λούλα εκμυστηρεύτηκε ότι ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε (επί της πρώτης προεδρικής θητείας του) η ομάδα BRICS ήταν “για να δημιουργήσουμε δικό μας νόμισμα και να γίνουμε ανεξάρτητοι από το δολάριο”.

Και αν αυτά ακούγονται ως ανέξοδη ρητορική, υπάρχει πάντα και η πραγματικότητα των συγκεκριμένων κινήσεων.

Η Βραζιλία υπέγραψε συμφωνία με την Κίνα για την ενίσχυση του διμερούς εμπορίου στα εθνικά νομίσματα. Οι χώρες της ASEAN (Ένωσης Εθνών Νοτιοανατολικής Ασίας) συζήτησαν εκτενώς στη συνάντηση που είχαν προ μηνός σε επίπεδο υπουργών Οικονομικών και κεντρικών τραπεζιτών για τη μείωση της εξάρτησής τους από το δολάριο, το ευρώ, το γεν και τη στερλίνα, στην κατεύθυνση υιοθέτησης συναλλαγών με εξόφληση στα τοπικά νομίσματα και με τη χρήση τοπικών συστημάτων πληρωμών.

Στις αρχές Απριλίου, έγινε γνωστό ότι η Ινδία και η Μαλαισία υιοθέτησαν την εξόφληση των μεταξύ τους συναλλαγών σε ινδικές ρουπίες. Σε πρόσφατη επίσκεψή του στην Κίνα ο πρωθυπουργός της Μαλαισίας Άνουαρ Ιμπραχίμ φέρεται να πρότεινε τη σύσταση ενός “Ασιατικού Νομισματικού Ταμείου”, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από το δολάριο.

Ομοίως, σε συνάντηση αντιπροσωπειών των υπουργείων Οικονομικών του Μπαγκλαντές και της Ρωσίας συμφωνήθηκε η εξόφληση του έργου του πυρηνικού σταθμού του Rooppur σε γιουάν, ώστε να παρακαμφθεί ο αποκλεισμός της ρωσικής πλευράς από το σύστημα SWIFT που λειτουργεί με δολάρια. Η αποπληρωμή θα γίνει μέσω κινεζικής τράπεζας, με τη χρήση του κινεζικού διατραπεζικού συστήματος CIPS, το οποίο προβάλλει ως εναλλακτική στο σύστημα SWIFT.

Ακόμη και παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ όπως η Σαουδική Αραβίας (πυλώνας του συστήματος του “πετροδολαρίου”) κάνουν δεύτερες σκέψεις, αν κρίνουμε από την ετοιμότητα του Ριάντ να πειραματιστεί με διεξαγωγή μέρους των πετρελαϊκών συναλλαγών του με την Κίνα σε πετρογιουάν.

Επιπλέον, τον Μάρτιο στο Χρηματιστήριο Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της Σαγκάης ολοκληρώθηκε η πρώτη αγοραπωλησία LNG, προελεύσεως Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, σε γιουάν, με ενδιάμεσο τη γαλλική εταιρεία Total.

Το δολάριο αντιπροσωπεύει το 58% των διεθνών συναλλαγματικών αποθεματικών, ποσοστό υπερδιπλάσιο από αυτό του ευρώ που έρχεται σε δεύτερη θέση. Η ανάδυση κάποιου μοναδικού ανταγωνιστή ικανού να το “εκθρονίσει” μοιάζει μακρινή υπόθεση.

Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι οι ενδιαφερόμενοι δεν εξετάζουν ολοένα και περισσότερο το τελευταίο διάστημα τη διαφοροποίηση των επιλογών τους. Οι δύο δυνάμεις που διακρατούν τη μεγαλύτερη ποσότητα ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου (Treasuries), ήτοι η Κίνα και η Ιαπωνία, μείωσαν πέρσι τη σχετική έκθεσή τους κατά 400 δισ. δολάρια, όσο δηλαδή το ήμισυ του αμερικανικού αμυντικού προϋπολογισμού. Το μερίδιο της Κίνας, ειδικότερα, βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 12 ετών (849 δισ. σε Treasuries).

Από την άλλη πλευρά ο χρυσός γίνεται όλο και πιο ελκυστικός. Τον Ιανουάριο το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού ανακοίνωσε ότι κατά τη διάρκεια του 2022 η ζήτηση χρυσού από κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο έφθασε στο υψηλότερο επίπεδο από το 1950. Η Κίνα, η Ρωσία και λοιπές αναδυόμενες οικονομίες αποτελούν βασικούς αγοραστές, ενώ το ψηφιακό γιουάν που λανσάρει η κινεζική κεντρική τράπεζα δημιουργεί την υποδομή μελλοντικής επιτάχυνσης της αποδολαριοποίησης.

Υπάρχουν αντικειμενικές μακρόχρονες διαδικασίες πίσω από αυτή την τάση. Η Κίνα αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα εμπορευμάτων και τον υπ’ αριθμόν ένα εμπορικό εταίρο 120 χωρών: για 61 από αυτές η πρώτη θέση αφορά τόσο τις εισαγωγές όσο και τις εξαγωγές, ενώ για τις ΗΠΑ το αντίστοιχο συμβαίνει με μόνο 30 χώρες.

Από την άλλη πλευρά, η υπερχρέωση των ΗΠΑ αποτελεί έναν παράγοντα που όσο και αν απωθείται από τη σκέψη των συναλλασσομένων δεν μπορεί παρά να κάνει ολοένα και περισσότερο την εμφάνισή του στο βάθος του “ραντάρ”. Το αμερικανικό χρέος αγγίζει τα 32 τρισ. δολάρια και αναμένεται να φθάσει τα 44 τρισ. μέχρι το 2027. Το δημόσιο χρέος εκτινάχθηκε από το 60% του ΑΕΠ στο 130% την τελευταία εικοσαετία και εκτιμάται ότι θα φθάσει το 150% μέχρι το 2027. Και είναι αρκετοί αυτοί που διακατέχονται από ολοένα και μικρότερη διάθεση να το χρηματοδοτούν στον βαθμό που κάτι τέτοιο μεταφράζεται σε πολιτικοστρατιωτική επιθετικότητα εις βάρος τους.

Διότι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο κερδίζει έδαφος η φιλολογία της αποδολαριοποίησης είναι κατεξοχήν (γεω)πολιτικός. Η μετατροπή του αμερικανικού προνομίου έκδοσης του διεθνούς νομίσματος σε όπλο άσκησης πιέσεων και προβολής εξωχώριας δικαιοδοσίας δίνει στους ανταγωνιστές των ΗΠΑ το κίνητρο να εξετάσουν εναλλακτικές που δεν θα βρίσκονταν στην άμεση προτεραιότητά τους. Σε ένα περιβάλλον όπου το ένα δέκατο των χωρών τελούν υπό αμερικανικές κυρώσεις και οποιοσδήποτε τρίτος υποχρεώνεται (για τον φόβο των δευτερογενών κυρώσεων) να αποφύγει συναλλαγές με δυνάμεις που δεν του είναι εχθρικές η δυσφορία δεν μπορεί παρά να εντείνεται. Δια της υπερβολής οι ΗΠΑ επιταχύνουν ακριβώς αυτό που επιχειρούν να αποτρέψουν: την αμφισβήτηση της νομισματικής τους ηγεμονίας.

capital.gr