Από το 1993, στις 3 Μαΐου εορτάζεται κάθε χρόνο η Παγκόσμια Ημέρα Ελευθεροτυπίας, η οποία καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Ένωσης Εφημερίδων (ΠΕΕ), σε ανάμνηση της Διακήρυξης του Βίντχουκ, μία έκκληση ελευθεροτυπίας που υπέγραψαν Αφρικανοί δημοσιογράφοι το 1991 για ελεύθερα, ανεξάρτητα και πλουραλιστικά Μ.Μ.Ε. Είναι σημαντική ημέρα γιατί υπενθυμίζει σε όλους εμάς που ασχολούμαστε με τη δημοσιογραφία τη σπουδαιότητα της προστασίας του θεμελιωδών δικαιωμάτων της ελευθερίας της έκφρασης και της ελευθερίας του Τύπου, όπως κατοχυρώνονται από το άρθρο 19 της Παγκόσμιας Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του ΟΗΕ, αλλά και από το Σύνταγμά μας.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθεροτυπίας, το Newpost παρουσιάζει μία ιστορία συγκλονιστική. Γιατί το έργο, η αυτοθυσία και το τέλος του δημοσιογράφου και εκδότη, Νίκου Καπετανίδη, τον ανέδειξαν σε έναν από τους μεγαλύτερους εθνομάρτυρες. Η φυσιογνωμία του συνεχίζει να συγκινεί μέχρι και σήμερα, αφού αποτελεί φωτεινό σύμβολο, όχι μόνο για τους Πόντιους αλλά και για όσους δεν έλκουν την καταγωγή τους από τον Εύξεινο Πόντο.

Δείτε ένα μικρό ντοκιμαντέρ για τον εθνομάρτυρα:

Γεννήθηκε το 1889 στη Ριζούντα του Πόντου, σπούδασε σε ένα από τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της εποχής, το Φροντιστήριο Τραπεζούντας, το οποίο αποκαλούσαν «Φάρο της Ανατολής». Ο Νίκος Καπετανίδης υπέγραφε αρχικά κείμενά του ως «Σίσυφος» και αργότερα ως «Σπύρος Φωτεινός». Όταν εισήχθη επαγγελματικά στο χώρο μέσω του περιοδικού του Φίλωνα Κτενίδη «Επιθεώρησις», άρχισε να υπογράφει κανονικά, ενώ στα έξι τελευταία από τα 24 τεύχη ανέλαβε τη διεύθυνση, λόγω αναχώρησης του Κτενίδη για σπουδές.

Χρονογραφήματα του Καπετανίδη θα βρούμε στην εφημερίδα «Φάρος της Ανατολής, ενώ παρουσία του υπάρχει και στην «Ηχώ του Πόντου». Το 1917 εξέδωσε την εφημερίδα «Σάλπιγξ» η οποία κυκλοφορούσε καθ’ όλη τη διάρκεια της ρωσικής κατοχής (1916-1918). Τον Οκτώβριο του 1918 με την αποχώρηση των Ρώσων και την ανακατάληψη της Τραπεζούντας από τους Τούρκους, εξέδωσε την εφημερίδα «Εποχή», στην οποία για μία τριετία (1918-1921) η μαχητική του πένα έμελλε να αφήσει το ισχυρό αποτύπωμά της.

Ο Ψαθάς συνθέτει το πορτρέτο του

Τον χαρακτήρα του Καπετανίδη σκιαγραφεί στη «Γη του Πόντου» ένας από του πασίγνωστους πολυγραφότατους Έλληνες χρονογράφους, δημοσιογράφους και θεατρικούς συγγραφείς, ο Δημήτρης Ψαθάς, ο οποίος εργάστηκε δίπλα σε αυτόν τον Άγιο της δημοσιογραφίας.

«Ήταν ένας νέος άνθρωπος, ο Νίκος Καπετανίδης, όλος ζωή και δράση, βίαιος, ορμητικός στα άρθρα του, γεμάτος από φλόγα πατριωτική και όνειρα για μια ελεύθερη και ανεξάρτητη πατρίδα. Αγαπούσε με πάθος την Ελλάδα, είχε πολιτική τελείως αντίθετη με τους Σεράσηδες κι αντιμαχόταν με βιαιότητα τον «Φάρο της Ανατολής», αναφέρει.

Ο Καπετανίδης με θάρρος και αυταπάρνηση, έγραφε άφοβα για καθετί ελληνικό και καταδίκαζε, επωνύμως, τις θηριωδίες των Τούρκων εις βάρος των ελληνικών πληθυσμών. «Σαν δημοσιογράφος, ο εκδότης της «Εποχής», θεωρούσε χρέος του να μάχεται ανοιχτά για όλα τα εθνικά θέματα με όλο τον ενθουσιασμό και την ορμή ενός γενναίου πολεμιστή, υμνώντας ακούραστα την δόξα της Ελλάδας και κρίνοντας βίαια τους Τούρκους. Μπορεί μέσα στην Τραπεζούντα να υπήρχε ησυχία και αρκετή ασφάλεια των Ελλήνων, αλλά ήξερε πολύ καλά ο Καπετανίδης το τι γινόταν στα χωριά και δεν δίσταζε καθόλου να το γράφη, όπως βλέπει κανείς ξεφυλλίζοντας την «Εποχή» του», προσθέτει ο Ψαθάς που στη «Γη του Πόντου», σε αυτήν τη Βίβλο που περιγράφεται η γενοκτονία και ο ποντιακός ξεριζωμός, μεταφέρει αποσπασματικά κτηνωδίες που είδαν το φως της δημοσιότητας στην εφημερίδα του Καπετανίδη.

Ενώπιος ενωπίω με τον Τοπάλ Οσμάν

Ο ίδιος παρέμεινε ατρόμητος και χωρίς φόβο μπροστά στον κίνδυνο που τον περικύκλωνε. Η μοίρα του είχε προεξοφληθεί αλλά αυτός δεν πτοήθηκε ούτε κατά την επίσκεψη του αιμοσταγή σφαγέα του Πόντου, Τοπάλ Οσμάν, ο οποίος του έκανε συστάσεις και τον προέτρεψε να μην καταγράφει τα εγκλήματα εις βάρος της ανθρωπότητας που διέπραττε ως εκτελεστικό όργανο του Μουσταφά Κεμάλ με τη συμμορία του.

Εναντίον του δημίου του ελληνισμού από την Κερασούντα ο Καπετανίδης είχε πολλάκις καταφερθεί στα κείμενά του. «…Η κακούργος σπείρα η οποία ηδονικώς και με ανέκφραστον αγριότητα ερρόφησε το αίμα μας καθ’ όλην την διάρκειαν του πολέμου, οι λησταί οι οποίοι παντοιοτρόπως μας εξεγύμνωσαν, οι δολοφόνοι οι οποίοι εσκότωσαν τόσα διαλεκτά παλληκάρια μας, οι κτηνάνθρωποι οι οποίοι δεν μας άφησαν κορίτσια και τιμήν, όλοι, τέλος, οι αισχροί εταίροι της Καμόρας, οι οποίοι έσπειραν εις την Κερασούντα τον όλεθρον, την ατιμίαν και τον θάνατον, ασυστόλως και προκλητικώτατα εξακολουθούν να επιβάλλωνται ακόμη επί των ταλαιπώρων Ελλήνων, εξακολουθούν να απειλούν, εξοπλίζουν τους διαφόρους κακούργους και τρομοκρατούν τους ομογενείς», έγραφε μεταξύ άλλων, πολλών κατηγοριών.

Ο οιωνός του τέλους

Μετά την επιβολή λογοκρισίας το 1920, ο Καπετανίδης γνώριζε πολύ καλά ότι έσφιγγε ο κλοιός γύρω του. Ήξερε ότι εξέθετε τον εαυτό του σε κινδύνους με το πάθος του για την ανεξαρτητοποίηση του Πόντου. «… Νοιώθω πως εσύ στο μέτωπο διατρέχεις λιγώτερους κινδύνους από μένα. Να ξέρης ότι δεν στέκεται γερά το κεφάλι στους ώμους μου. Μα αυτό δεν σημαίνει… Κυττάχτε να κάνετε καλά τη δουλειά σας και δεν πειράζει αν λείψουν και μερικά κεφάλια σαν το δικό μου. Χαλάλι για την πατρίδα», ανέφερε σε γράμμα-οιωνό, του τέλους που θα ερχόταν, προς τον Πόντιο γιατρό και αργότερα ιδρυτή και διευθυντή της «Ποντιακής Εστίας», Φίλωνα Κτενίδη, την εποχή που ο τελευταίος υπηρετούσε ως αξιωματικός του ελληνικού στρατού τη Μικρά Ασία.

Συνελήφθη το 1921 μετά από έρευνα στο σπίτι του όπου εντοπίστηκε επιστολή του Κωνσταντίνου Κωνσταντινίδη, του μεγάλου πατριώτη από τη Μασσαλία, ο οποίος αγωνιζόταν για τη δημιουργία ανεξάρτητου ποντιακού κράτους, μία καγορία που βάρυνε και αλλους 68 Έλληνες του Πόντου. Το τέλος του συγκλονίζει. Στη δίκη παρωδία που στήθηκε, όταν ο πρόεδρος του Δικαστηρίου Ανεξαρτησίας της Αμάσειας του απήγγειλε την κατηγορία, ο Καπετανίδης πετάχτηκε και αναφώνησε, πως δεν αγωνιζόταν μόνο για την ανεξαρτησία του Πόντου «αλλά και για την ένωσή του με την Ελλάδα».

Η κραυγή που προκαλεί ανατριχίλα

Η καταδίκη του ήταν φυσικό επακόλουθο της στάσης του. Εκείνος όμως, όπως οι άγιοι που μαρτύρησαν, δεν λύγισε ούτε στις έσχατες ώρες της ζωής του. «Θα μάθετε από τους ολίγους που θα περισωθούν ότι μήτε το θάρρος μήτε η ψυχραιμία μ’ εγκατέλειψαν ως την τελευταία μου στιγμή… Εν τούτοις η ψυχή μου βαρύτατα πενθεί διότι σας αφήνω για πάντα… Τέτοιος θάνατος σαν τον δικό μου είναι ωραίος, δοξασμένος… Γι’ αυτό μη λυπηθήτε… Εσύ, μανούλα μου, εγκαρτέρησε. Ετίμησα τα στήθια σου και τ’ όνομά σου με τον θάνατό μου… Ο θάνατος είναι τιμή για όλους μας. Θαρσείτε και καρτερείτε, μια φορά κανείς πεθαίνει…», έγραφε στην οικογένειά του.

Απαγχονίστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1921 σε 32 χρονών. Η τελευταία του κραυγή πάνω στην αγχόνη προκαλεί ανατριχίλα. Φώναξε «Ζήτω η Ελλάς» πριν παραδώσει στον Δημιουργό του την ψυχή του, η οποία αναμένει σήμερα, από την Ορθόδοξη Εκκλησία, το στεφάνι της αγιοποίησής του, όπως του αξίζει, μαζί με όλες τις άλλες χιλιάδες ψυχές χριστιανών που μαρτύρησαν!

Ο Ψαθάς περιγράφει με χαρακτηριστικό τρόπο τον αντίκτυπο που είχε ο θάνατός του! «Η εκτέλεσή του όπως και των άλλων διαλεχτών Τραπεζουντίων, έκανε βαθύτατη αίσθηση ακόμα και στους Τούρκους της πόλης μας, σε τέτοιο σημείο μάλιστα, ώστε όταν ζητήθηκε απ’ τα δικαστήρια της Αμάσειας να σταλούν εκεί κι όσοι άλλοι είχαν εργαστεί για την ανεξαρτησία του Πόντου ή ήσαν απλώς ύποπτοι, οι τούρκικες αρχές απάντησαν: «Δεν έχομε εδώ άλλους επαναστάτας».

«Ο δημοσιογραφικός κόσμος στην Ελλάδα δεν έχει ήρωες» όπως ο Νίκος

Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι όλα τα φύλλα της εφημερίδας «Εποχή» διέσωσε και μετέφερε στην Ελλάδα ο αδελφός του Νίκου Καπετανίδη, Κώστας. Σήμερα βρίσκονται στην κατοχή του Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά».

«Ο Νίκος Καπετανίδης είναι η ιστορία του Πόντου. Είχε μία εφημερίδα, στην οποία αποκάλυπτε τα πάντα. Η μαρτυρία του μέσα από τις σελίδες της “Εποχής” είναι σημαντικότατη. Είναι η μόνη που έχει κάθε εβδομάδα φύλλα που αναφέρονται σε σφαγές και καταστροφές», είχε αναφέρει στο Newpost σε σχετικό αφιέρωμα ο Κώστας Καπετανίδης, εγγονός του αδελφού του Πόντιου δημοσιογράφου, ο οποίος είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Νίκος Καπετανίδης – ο ηρωικός δημοσιογράφος του Πόντου – Η γεντοκτονία μέσα από τη ζωή και τα άρθρα του», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ινφογνώμων και του βιβλίου «Η δύση του Ποντιακού Ελληνισμού από την πένα του Νίκου Καπετανίδη».

Το 2021 αναγνωρίστηκε από τον δημοσιογραφικό κόσμο ανακηρύχθηκε η  21η Σεπτεμβρίου ως Ημέρα Μνήμης για τον Νίκο Καπετανίδη, με πρωτοβουλία της κοινοβουλευτικής επιτροπής Ελληνισμού της Διασποράς και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών (ΠΟΕΣΥ), κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που έγινε στις 2 Μαρτίου 2022 στο Μουσείο της Ακρόπολης..

Προτομή στο Μαρούσι – Ανδριάντας στη Θεσσαλονίκη

Προτομή του Νίκου Καπετανίδη δεσπόζει πίσω από το μέγαρο του ΟΤΕ, στη συμβολή των οδών Διονύσου, Σκρα και Μπραχαμίου στο Μαρούσι. Φιλοτεχνήθηκε από το γλύπτη Γκάγκικ Αλτουμιάν και αποτελεί δωρεά της Γεωργίας Ασιατίδου. Ο Σύλλογος Ποντίων Αμαρουσίου φέρει το όνομα του εθνομάρτυρα από τον Πόντο. Επίσης τον Σεπτέμβριο του 2021, έγιναν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του ήρωα, στο Πάρκο του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά, στον Δήμο Παύλου Μελά, στη Θεσσαλονίκη. Το επιβλητικό άγαλμα φιλοτέχνησε ο Γιώργος Κικώτης με πρωτοβουλία του “Σωματείου Δράσης Νίκος Καπετανίδης”, το οποίο κινητοποίησε τον απανταχού ποντιακό Ελληνισμό, από τη Ρωσία, μέχρι τη Γερμανία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, για την κατασκευή του έργου. Την ίδια εποχή κυκλοφόρησε τραγούδι με τίτλο “Λαϊκή Τραγωδία – Νίκος Καπετανίδης”, το οποίο μελοποίησε ο Χρήστος Παπαδόπουλος σε στίχους του δημοσιογράφου, Γιώργου Γεωργιάδη. Στο τραγούδι τραγουδούν οι Αλέξης Παρχαρίδης, Ελένη Τσαλιγοπούλουλου και Γιάννης Κότσιρας.