Η Μνήμη και οι αναμνήσεις…

Ο τόπος, ο χρόνος και ο άνθρωπος.

ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ

Φέτος πήγα για μία ακόμα φορά στον Πόντο. Έμεινα στην Τραπεζούντα αλλά ο πόθος μου να ανέβω στα χωριά των παππούδων μου Χάρσερα (Yelsidere) και Χάκαξα (Aktutan), ανυπότακτος. Ήθελα να δω για μία ακόμα φορά τον τόπο τους. Τώρα είχα ακόμα περισσότερες πληροφορίες από την έρευνα που έχω κάνει όλα αυτά τα χρόνια, αν και είμαι σίγουρος ότι όσα στοιχεία και να μαζέψω πάντα κάτι θα λείπει, μία καινούργια απορία θα γεννηθεί.

ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΔΩ

Σίγουρα όμως κατανόησα τι ανάγκασε αυτούς τους πανέξυπνους και εργατικούς ανθρώπους να καταφεύγουν στην Ρωσία. Τα χωριά τους αετοφωλιές!!! Η Χάρσερα από 1.650 έως 1750 μέτρα υψόμετρο, ενώ η διπλανή Χάκαξα  στα 1750 έως 1850 μέτρα. Η Ίμερα ακόμα πιο ψηλά. Πάνω από τα 2.000 μέτρα!!! Έτσι δικαιολόγησα τους προγόνους μου για την τόλμη τους να μεταναστεύσουν στην Ρωσία και να φτάσουν μέχρι και την Μαντζουρία!!! Δεν είχαν άλλη επιλογή για να μην υποκύψουν, λόγω της πίεσης των Τούρκων για να εξισλαμιστούν και λόγω της δυσκολίας του τόπου τους για να τους θρέψει.

Αλλά ας είναι… Ας ξεκινήσουμε την ιστορία τους…

Οι ταλαιπωρημένοι Πόντιοι που εισέρρεαν στις ρωσικές πόλεις του Καυκάσου μεταξύ του 1870 και του 1920, πίστεψαν ότι βρήκαν επιτέλους την Γη της Επαγγελίας. Φευ όμως… Το 1917 ήδη είχε ξεκινήσει ο Ρωσικός Εμφύλιος με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το Ελληνικό στοιχείο, τα παιδιά του πολύπαθου Προμηθέα βρέθηκαν πάλι εν μέσω πολέμων και διώξεων. Προσπάθησα να ιχνηλατήσω – γιατί ένας απλός ιχνηλάτης είμαι ούτε καν ερευνητής- την ζωή τους και την τύχη των οικογενειών των διωχθέντων. Η κάθε μία περίπτωση ένα διδακτορικό. Δεν είναι εύκολο να ταυτοποιήσεις τα θύματα εκείνης της εποχής, καθόσον οι πληροφορίες λιγοστές και πέρασε από τότε κάτι λιγότερο από ένας αιώνας. Οι συλληφθέντες στο Γκρόζνυ που περιλαμβάνονται στους διαφορετικούς καταλόγους των θυμάτων, είναι ένα μέρος όλων αυτών που αντικειμενικά “χάθηκαν”. Οι οικογένειες των θυμάτων, θύματα και αυτές της εποχής εκείνης, σαν το μελίσσι που δέχεται επίθεση διασκορπίστηκαν. Πού βρέθηκαν και βρίσκονται οι απόγονοί τους σήμερα? Στην Ελλάδα? Στην Ρωσία και που… Επιβάλλεται κάποια στιγμή να δημιουργηθούν μικτές ομάδες ερευνητών αλληλοσυνεργαζόμενες στην Ελλάδα και την Ρωσία για να συμπληρώνει ο ένας την πληροφορία του άλλου. Κάποια στιγμή έλαβα μία επιστολή από την ΕΡΤ που κάποιος δημοσιογράφος που είχε διαβάσει το άρθρο μου στο διαδίκτυο ζήτησε να χρησιμοποιήσει στοιχεία του. Αυτό αποδεικνύει το πόσο σημαντικό είναι η διάσωση της πληροφορίας…

Ο ιχνηλάτης πρωτοείδε το φως της ημέρας σε μία συνοικία που το αποκαλούσαν ρουσσοχώρι.

Στην περιοχή από την Ανάσταση στην Δραπετσώνα έως την Χαραυγή στο Κερατσίνι είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες Πόντιοι από την Ρωσία. Το Γκρόζνυ, το Κισλαβόσκι, το Σοχούμι, το Βατούμ. Παράδειγμα στην οδό Αδριανού που έμενα. Ήταν ο Μελανίδης από το Σοχούμι, ο Ηλιάδης που ήρθε από το Βατούμ, ο Κοντοζής, ο Παπαδόπουλος, ο Ξανθόπουλος και η οικογένεια Στεφανίδη από το Γκρόζνυ, η οικογένεια Χαραλαμπίδη από την μακρινή Μαντζουρία. Σε αυτές τις γειτονιές ο μέντορας του ο πόντιος  Παπαδιαμάντης, ο Χρήστος Σαμουηλίδης κατέγραψε την δεκαετία του ’50 τις ιστορίες τους. 

Ο ιχνηλάτης παιδάκι που μεγάλωσε σε αυτές τις φτωχογειτονιές, προσπάθησε για τις ανάγκες του άρθρου να ανασύρει αναμνήσεις και συναντήσεις που έκανε με την γιαγιά του Ελισάβετ ή με την μαμά του Ζήνα που ήρθαν το 1939 από το Γκρόζνυ. Λειτούργησε σαν μία απλή γραφίδα που αποτυπώνει την πληροφορία. Κι αν παραφράσουμε τον Νίκο Καζαντζάκη πρέπει να λειτουργεί σαν να είναι ο τελευταίος άνθρωπος που πρέπει να την διασώσει. Τίποτε άλλο!!! Το χρωστάει στους ανθρώπους που τον μεγάλωσαν. Ήταν άλλωστε το αγαπημένο τους παιδί που το παίρνανε μαζί στις βόλτες τους. Πάρα πολλοί συγγενείς του εγκαταστάθηκαν εκεί το 1939, αλλά και νωρίτερα. 

Έτσι όταν ήθελε να ταυτοποιήσει κάποιους από τους διωχθέντες από τον Σταλινισμό στο Γκρόζνι, εκεί επικέντρωσε την μνήμη του. Που πήγαινε με την γιαγιά του συνοδεία για να δούνε την θεία τάδε και τον θείο δείνα. Στην μνήμη του υπήρχαν χαραγμένα πρόσωπα και στιγμές οι οποίες έπρεπε να μετουσιωθούν σε έρευνα. 

Συνεπώς στις επόμενες σελίδες θα παρουσιαστούν όσα στοιχεία ή πληροφορίες δεν κατέστη δυνατό να αναφερθούν στο αρχικό κείμενο: Οι Πόντιοι του Γκρόζνυ. Ένας Ελληνισμός που Έδυσε.. (Понтос Грозного. Эллинизм, который родился https://vkonsta.blogspot.com/2019/08/blog-post.html).

Υπάρχουν βέβαια προφορικές μαρτυρίες που με την χρονική απόσταση από το γεγονός, είναι δυνατόν να υπάρχουν παρανοήσεις ή λάθη. Ποτέ όμως σκόπιμα… Θα αναφερθούν και περιπτώσεις διωγμένων που δεν αναγράφονται στα προηγούμενα ερευνηθέντα αρχεία από τον ιχνηλάτη  Βασίλη Κωνσταντινίδη, όπως παραδείγματος χάρη, του Σάββα Μεντεκίδη, ή με λάθος επίθετο όπως του Γρηγόρη Παναγιωτίδη, ή δεν διώχθηκαν αλλά εκτοπίστηκαν. Πάντως  λείπουν εντελώς οι πληροφορίες για τους απογόνους όσων ρωσσοποίησαν το επίθετό τους. Παραδείγματος χάρη το Παπαδόπουλος (Попандапуло) μετατράπηκε σε Кешишев. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι απελαθέντες ήρθαν στην Ελλάδα με το πλοίο Σβετάνια από την Οδησσό τον Δεκέμβριο του 1939. Άγνωστο επίσης γιατί κάποιοι δεν διώχθηκαν την περίοδο εκείνη και απελάθηκαν στην Ελλάδα. Οι Πόντιοι νεομάρτυρες…. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ VKONSTA.BLOGSPOT.COM