Του Rafael Loss 

Σε μια ακόμη προσπάθεια να κρατήσει το πυρηνικό δυναμικό της Ρωσίας στα πρωτοσέλιδα των δυτικών μέσων ενημέρωσης, ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε ότι ενδέχεται να τοποθετήσει πυρηνικά όπλα στη Λευκορωσία.

Αυτό έρχεται μετά την άρνηση της Ρωσίας να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις της βάσει της συνθήκης New START για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, και τις αμέτρητες συγκεκαλυμμένες, αλλά και τις όχι και τόσο κεκαλυμμένες πυρηνικές απειλές που αναστάτωσαν τη Δύση όσο αφορά την υποστήριξή της στην Ουκρανία. Η τελευταία κίνηση του Πούτιν υπογραμμίζει μόνο αυτό που ήδη γνωρίζουμε γι ‘αυτόν: θεωρεί τον έλεγχο των όπλων ως υποταγμένο στις ιμπεριαλιστικές του φιλοδοξίες και τη χειραγώγηση του πυρηνικού κινδύνου ως χρήσιμο εργαλείο για τον εκβιασμό των αντιληπτών ως ανταγωνιστών. Η ανάπτυξη – αν επρόκειτο να γίνει – δεν θα άλλαζε επίσης πολλά για τη στρατιωτική εικόνα στην Ευρώπη.

Όπως η Ουκρανία και το Καζακστάν, η Λευκορωσία κληρονόμησε πυρηνικά όπλα από τη Σοβιετική Ένωση: περίπου 81 διηπειρωτικούς πυραύλους και άγνωστο αριθμό όπλων μικρότερου βεληνεκούς. Η διακήρυξη ανεξαρτησίας της Λευκορωσίας το 1990 είχε ως στόχο να απαλλάξει τη χώρα από αυτά τα όπλα και το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994 καθιέρωσε έναν μηχανισμό για την απομάκρυνσή τους στη Ρωσία με αντάλλαγμα τις διαβεβαιώσεις ασφαλείας από την Ουάσιγκτον, το Λονδίνο και τη Μόσχα. Με την Ιδρυτική Πράξη ΝΑΤΟ – Ρωσίας του 1997, σε πνεύμα αμοιβαίας μείωσης του κινδύνου, τα μέλη του ΝΑΤΟ δήλωσαν ότι “δεν είχαν καμία πρόθεση, κανένα σχέδιο και κανένα λόγο να αναπτύξουν πυρηνικά όπλα στο έδαφος νέων μελών” – μια στάση που διατηρεί το ΝΑΤΟ μέχρι σήμερα. Η Ρωσία, επιβεβαίωσε τη συμφωνία, είχε “αποσύρει όλα τα πυρηνικά της όπλα πίσω στο δικό της εθνικό έδαφος”.

Η σταδιακή ανατροπή αυτής της θέσης ξεκίνησε λίγο μετά τις πειραγμένες προεδρικές εκλογές στη Λευκορωσία το 2020, όταν μόνο η ρωσική παρέμβαση θα μπορούσε να κρατήσει στην εξουσία τον δικτάτορα Αλεξάντερ Λουκασένκο. Μια επακόλουθη συνταγματική αλλαγή τερμάτισε το καθεστώς της χώρας χωρίς πυρηνικά. Στις 25 Ιουνίου 2022, ο Πούτιν και ο Λουκασένκο ανακοίνωσαν τη μεταφορά πυρηνικών βαλλιστικών πυραύλων εδάφους Iskander -M, που έχουν βεληνεκές 500 χλμ., στη Λευκορωσία και την τροποποίηση λευκορωσικών μαχητικών αεροσκαφών για να μπορούν να φέρουν ρωσικά πυρηνικά όπλα. Προ μερικών ημερών, ο Πούτιν δήλωσε ότι δέκα λευκορωσικά αεροσκάφη είχαν μετασκευαστεί και ότι, από τον Ιούλιο, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης στη Λευκορωσία θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ρωσικές πυρηνικές κεφαλές.

Ο Πούτιν προσπαθεί να έχει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Ξεκινώντας από το 2015, η Ρωσία άρχισε να κατηγορεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους του ΝΑΤΟ ότι παραβιάζουν τη Συνθήκη του 1968 για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT) – παρόλο που επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας σχετικά με το τότε αναδυόμενο εγχείρημα της “πυρηνική ανταλλαγή” του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με το οποίο τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ που βρίσκονται σε συμμαχικό έδαφος, ήταν κρίσιμης σημασίας για την έγκριση της συνθήκης εξαρχής. Μόλις στις 21 Μαρτίου 2023, οι Ρώσοι και Κινέζοι ηγέτες δήλωσαν από κοινού ότι “όλα τα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα θα πρέπει να απέχουν από την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων στο εξωτερικό”. Τέσσερις μέρες αργότερα, ωστόσο, περιέγραψε ο Πούτιν την ανάπτυξη ξένων πυρηνικών όπλων ως “τίποτα το ασυνήθιστο”, πράγμα που δικαιολογεί την πιθανή μετακίνηση στη Λευκορωσία.

Ακόμα κι αν στη Λευκορωσία, η Ρωσία αντικατόπτριζε αυστηρά το μοντέλο ανταλλαγής πυρηνικών του ΝΑΤΟ με βάση τα αεροσκάφη για να αποφύγει παράπονα στο πλαίσιο της NPT, η μελλοντική ανάπτυξη πυρηνικών όπλων μαζί με τους πυραύλους Iskander-M θέτει ένα προηγούμενο για τη μεταψυχροπολεμική εποχή που η Ρωσία μπορεί να θέλει να αποφύγει. Η Συνθήκη Ενδιάμεσης Πυρηνικής Δύναμης ΗΠΑ – Σοβιετικής (INF) του 1987 είχε εξαλείψει όλους τους πυραύλους βεληνεκούς μεταξύ 500 και 5.500 χλμ. από τα οπλοστάσια των μερών. Το 2019, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ διαπίστωσαν ότι η Ρωσία παραβίαζε τη συνθήκη αλλά απέφυγαν να πράξουν αντίστοιχη κίνηση της ανάπτυξης από τη Ρωσία πυραύλων που παραβιάζουν τη συνθήκη. Αυτό μπορεί να αλλάξει εάν οι ρωσικές πυρηνικές κεφαλές αρχίσουν τώρα να εμφανίζονται στη Λευκορωσία μαζί με τους πυραύλους Iskander. Σε μια επανάληψη της δεκαετίας του 1980, οι κυβερνήσεις του ΝΑΤΟ μπορούσαν να αισθάνονται υποχρεωμένες να ακολουθήσουν τις αναπτύξεις της Ρωσίας.

Στρατιωτικά, ωστόσο, η τοποθέτηση ρωσικών πυρηνικών κεφαλών στη Λευκορωσία δεν θα άλλαζε πολλά. Τακτικοί πυρηνικοί πύραυλοι που εκτοξεύονται από ρωσικά αεροσκάφη, πλοία ή υποβρύχια – ή από εκτοξευτές εδάφους στον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ – θα μπορούσαν ήδη να εξατμίσουν τις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις ανατολικά του ποταμού Ρήνου μέσα σε λίγα λεπτά. Η βάση περισσότερων στη Λευκορωσία θα μείωνε οριακά μόνο τους χρόνους πτήσης τους και θα επεξέτεινε ελαφρώς το εύρος τους. Η κίνηση αναμφίβολα θα έφερνε στους στρατιωτικούς σχεδιαστές του ΝΑΤΟ μια ακόμα περιπλοκή, αλλά οι πολιτικοί ηγέτες της συμμαχίας ενισχύουν ήδη την καθοδήγηση και τις δυνάμεις για να αποτρέψουν και, εάν χρειαστεί, να νικήσουν έναν ρεβιζιονιστή εχθρό με τακτικό πυρηνικό οπλοστάσιο 1.900 κεφαλών και ιστορικό εισβολής στους γείτονές του.

Οι Λευκορώσοι μπορεί κάλλιστα να υποφέρουν περισσότερο εάν ο Πούτιν και ο Λουκασένκο ακολουθήσουν τα σχέδιά τους. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι δυτικοί ηγέτες φαίνονται τώρα λιγότερο αναστατωμένοι από τις ατάκες του Πούτιν. Οι επανειλημμένες απόπειρες πυρηνικού εκβιασμού του από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 αντιμετωπίζουν φθίνουσες αποδόσεις. Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ μπορεί να εξακολουθούν να επιβεβαιώνουν ότι δεν θα στείλουν στρατεύματα για να πολεμήσουν μαζί με αυτά της Ουκρανίας – αλλά στέλνουν αυξανόμενες ποσότητες από τα πιο εξελιγμένα όπλα τους, ακριβώς όταν η επίθεση της Ρωσίας αποτυγχάνει να αποκτήσει δυναμική.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ