Του Pavel Slunkin

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε σχέδια για ανάπτυξη ρωσικών τακτικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία. Ισχυρίζεται ότι αυτό θα συμβεί μέχρι το καλοκαίρι του τρέχοντος έτους, όταν θα κατασκευαστεί μια νέα πυρηνική εγκατάσταση αποθήκευσης ή θα επαναχρησιμοποιηθούν εκείνες της σοβιετικής εποχής.

Η ανακοίνωση προκάλεσε μια οργισμένη διεθνή αντίδραση. Αλλά μια τέτοια κίνηση από τη Μόσχα δεν είναι καθόλου απροσδόκητη. Πράγματι, η νομική βάση για αυτήν την απόφαση προετοιμάζεται από το 2021, όταν ο Αλεξάντρ Λουκασένκο διαβουλεύτηκε με τη Ρωσία για το σχέδιο ενός νέου συντάγματος της Λευκορωσίας. Εάν ο Πούτιν ακολουθήσει την ανακοίνωσή του – και αυτό είναι ένα μεγάλο “αν” – πιθανότατα θα καταρρεύσει κάθε πιθανότητα δημοκρατικής μετάβασης στη Λευκορωσία, ακόμη και στην περίπτωση αλλαγής καθεστώτος στη Μόσχα.       

Ο Λουκασένκο έχει εκφράσει εδώ και καιρό την απογοήτευσή του για την απόσυρση των σοβιετικών πυρηνικών όπλων από τη Λευκορωσία το 1996, όταν η χώρα έγινε επίσημα μη πυρηνικό κράτος. Πιθανότατα υπολογίζει ότι το καθεστώς του πυρηνικού οπλισμού θα προστατεύει το καθεστώς του από την κριτική των δυτικών χωρών για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – και θα προστατεύει τη Λευκορωσία από κυρώσεις. Τον Φεβρουάριο του 2022, ο Λουκασένκο διεξήγαγε ένα διακοσμητικό δημοψήφισμα για το τροποποιημένο σύνταγμά του, το οποίο περιλάμβανε την άρση της δέσμευσης για ουδετερότητα και καθεστώς χωρίς πυρηνικά.

Έκτοτε, ο Λουκασένκο έχει επανειλημμένα εκλιπαρήσει τη ρωσική ηγεσία να επιστρέψει τα πυρηνικά όπλα στη Λευκορωσία. Περιέγραψε την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων από τις Ηνωμένες Πολιτείες ή τη Γαλλία κοντά στα σύνορα της Λευκορωσίας ως πιθανό έναυσμα για μια τέτοια απόφαση. Αυτή η κατάσταση δεν έχει υλοποιηθεί. Αλλά αυτό δεν εμπόδισε τη συνεργασία μεταξύ του καθεστώτος της Λευκορωσίας και της Ρωσίας. Ξεκίνησαν με την τροποποίηση των αεροσκαφών της Λευκορωσίας ώστε να μπορούν να φέρουν πυρηνικές κεφαλές. Αργότερα, η Ρωσία χάρισε στη Λευκορωσία ορισμένα συστήματα βαλλιστικών πυραύλων Iskander ικανά να εκτοξεύουν αυτά τα όπλα. Τώρα έχει φτάσει – τουλάχιστον – στη ρητορική περί μόνιμης ανάπτυξης ρωσικών πυρηνικών όπλων.

Η ρωσική διπλωματία επικρίνει εδώ και καιρό τις ΗΠΑ για την αποθήκευση αμερικανικών πυρηνικών όπλων σε τρίτες χώρες, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί παραβίαση της Συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Ωστόσο, τώρα ο Πούτιν δικαιολογεί τη μεταφορά όπλων στη Λευκορωσία με αναφορά στην αμερικανική πρακτική. Αυτή η αλλαγή φαίνεται ακόμη πιο υποκριτική στον απόηχο της κοινής δήλωσης του Πούτιν και του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ, που υπογράφηκε μόλις τέσσερις ημέρες πριν από την πυρηνική ανακοίνωση του Πούτιν.

Σε αυτό το έγγραφο, η Ρωσία και η Κίνα καλούν “όλες τις πυρηνικές δυνάμεις να μην αναπτύξουν πυρηνικά όπλα εκτός των εθνικών τους εδαφών και να αποσύρουν όλα τα πυρηνικά όπλα που βρίσκονται στο εξωτερικό”. Τώρα, παρά τα μεγάλα βήματα της Ρωσίας στη διάβρωση της ανεξαρτησίας της Λευκορωσίας τον περασμένο χρόνο, η τελευταία παραμένει κυρίαρχο κράτος. Είναι απίθανο ο Πούτιν να μη διακρίνει την ειρωνεία του να αγνοήσει τις αντιφάσεις των προτεινόμενων ενεργειών του, δεδομένης της κοινής δήλωσης – παρόλο που ο έλεγχος του στον Λουκασένκο διασφαλίζει ότι μπορεί να κάνει ακριβώς αυτό. Επιπλέον, η ανακοίνωση για την ανάπτυξη όπλων στη Λευκορωσία συνέπεσε με την ανεπίσημη ημέρα ανεξαρτησίας της χώρας στις 25 Μαρτίου. Αυτή η γιορτή είναι απαγορευμένη στη Λευκορωσία, αλλά γιορτάζεται από τους εξόριστους αντιπάλους του Λουκασένκο σε όλο τον κόσμο. Και πάλι, ο Πούτιν στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα για το ποιος είναι πραγματικά υπεύθυνος.

Η απόφαση για ανάπτυξη πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία δείχνει επίσης ότι η Μόσχα έχει εξαντλήσει τα εργαλεία της για τον εκβιασμό της Δύσης. Πρώτον, η τελευταία απειλήθηκε με εργαλειοποίηση ενεργειακών πόρων. Αλλά ο χειμώνας ήρθε και έφυγε, και η Ευρώπη δεν πάγωσε. Στην πραγματικότητα, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν κάνει μεγάλα βήματα για να απελευθερωθούν από την εξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο τον περασμένο χρόνο. Κατόπιν, η κινητοποίηση του Πούτιν στη Ρωσία απέτυχε να αλλάξει τη ροή του πολέμου, αντ’ αυτού αποκάλυψε προβλήματα με τον στρατιωτικό και τεχνικό εξοπλισμό του ρωσικού στρατού και επιδείνωσε την έλλειψη πυρομαχικών. Οι ρωσικές δυνάμεις δεν κατάφεραν όχι μόνο να καταλάβουν ολόκληρη την Ουκρανία – αλλά ακόμη και μετά από επτά μήνες επίθεσης – κρεατομηχανή στο Μπαχμούτ, η μικρή πόλη παραμένει σε μεγάλο βαθμό στα χέρια της Ουκρανίας. Η Ουκρανία, εν τω μεταξύ, λαμβάνει όλο και περισσότερα όπλα καθώς προετοιμάζει την αντεπίθεσή της. Ίσως το Κρεμλίνο πιστεύει ότι ο πυρηνικός εκβιασμός είναι το μόνο εναπομείναν χαρτί του.

Αυτός ο εκβιασμός δεν ισχύει μόνο για τις δυτικές κυβερνήσεις, αλλά και για τις κοινωνίες τους. Είναι άλλο πράγμα να υποστηρίξουμε την προμήθεια όπλων στην Ουκρανία, συνεισφέροντας σε αυτό το να σταματήσει ο πόλεμος πριν φτάσει πολύ κοντά στο σπίτι. Είναι εντελώς διαφορετικό να ακούς ότι μια τέτοια βοήθεια εγείρει τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου. Τελικά, ο Πούτιν πιθανότατα ελπίζει ότι ένα φόντο πιθανής πυρηνικής εξόντωσης θα κάνει τις εδαφικές παραχωρήσεις από την Ουκρανία ή το τρελό ειρηνευτικό σχέδιο της Κίνας να φαίνονται πολύ λιγότερο δυσάρεστα στη Δύση.

Φυσικά, αυτό μπορεί να αποδειχθεί απλώς μια άλλη από τις ειδικές ενημερωτικές επιχειρήσεις του Πούτιν – στις οποίες ο σκοπός δεν είναι να πραγματοποιήσει πραγματικά το ανακοινωθέν σχέδιο αλλά να αναγκάσει τους αντιπάλους του να πιστέψουν ότι θα το κάνει. Το 2015, για παράδειγμα, ο Πούτιν υπέγραψε δημόσια ένα έγγραφο για τη δημιουργία ρωσικής στρατιωτικής βάσης στη Λευκορωσία. Λίγες μέρες αργότερα, οι αρχές της Λευκορωσίας αποκήρυξαν τα σχέδια και η ρωσική βάση στη Λευκορωσία δεν εμφανίστηκε ποτέ. Δεν είναι σε θέση να διαφωνήσουν αυτή τη φορά. Όμως, ακόμη και με την ακραία εξάρτηση του Λουκασένκο, το χρονοδιάγραμμα του Πούτιν για την κατασκευή μιας εγκατάστασης αποθήκευσης πυρηνικών όπλων μέχρι το καλοκαίρι φαίνεται μη ρεαλιστικό. Στο Καλίνινγκραντ, αυτό κράτησε περίπου δύο χρόνια και αναχαιτίστηκε από δυτικούς ερευνητές πληροφοριών και ανοιχτού κώδικα. Δεν υπάρχει κανένα σημάδι για κάτι παρόμοιο στη Λευκορωσία, και οι αποθηκευτικές εγκαταστάσεις της σοβιετικής εποχής είναι επί του παρόντος άχρηστες: μερικώς κατεστραμμένες, εγκαταλειμμένες και ορισμένες μάλιστα χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια μανιταριών.

Ωστόσο, αν ο Πούτιν μιλάει σοβαρά και τα ρωσικά πυρηνικά όπλα φτάσουν στη Λευκορωσία, η κατάσταση θα μετατραπεί σε υπαρξιακή πρόκληση για τη δεύτερη. Η ασφυξία του Πούτιν στη Λευκορωσία και τους Λευκορώσους θα ενταθεί. Ακόμη περισσότεροι Ρώσοι στρατιώτες και στρατιωτικός εξοπλισμός θα κινηθούν για να φρουρήσουν και να συντηρήσουν τα όπλα. Η Λευκορωσία θα γίνει στόχος προτεραιότητας για χτυπήματα σε περίπτωση περιφερειακής ή παγκόσμιας σύγκρουσης. Και ο έλεγχος της πυρηνικής εγκατάστασης θα είναι εξ ολοκλήρου στα χέρια μιας ξένης κυβέρνησης. Ούτε ο Λουκασένκο ούτε η κοινωνία της Λευκορωσίας – το 80% των οποίων αντιτίθεται στην ανάπτυξη των ρωσικών πυρηνικών όπλων – θα έχει οποιαδήποτε άποψη για το εάν χρησιμοποιούνται τα όπλα. Ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο, στο οποίο η Ρωσία υφίσταται μια συντριπτική ήττα στην Ουκρανία που τελικά οδηγεί σε αλλαγή καθεστώτος, η πυρηνική βάση του Πούτιν θα εξασφαλίσει ότι η Λευκορωσία θα παραμείνει αιχμάλωτη στη ρωσική γεωπολιτική φυλακή. Αυτό θα πρέπει να αφορά τους Ευρωπαίους και όσους δεσμεύονται για ένα δημοκρατικό μέλλον για τη Λευκορωσία – και υπογραμμίζει την ανάγκη υποστήριξης της εξόριστης αντιπολίτευσης της χώρας.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ