Του Andreas Kluth

Τον ερχόμενο Ιούλιο, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα συναντηθούν στο Βίλνιους για τη δεύτερη σύνοδο κορυφής τους από τότε που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμό του εναντίον της Ουκρανίας. Αυτή τη φορά θα είναι 31 τα μέλη, αφού η Φινλανδία εντάχθηκε στη συμμαχία στον απόηχο του πολέμου. Τι πρέπει να αποφασίσουν οι σύμμαχοι;

Είναι βέβαιο ότι ο Πούτιν θα αποτελέσει θέμα των συζητήσεων. Οι δράσεις του Ρώσου προέδρου απειλούν όχι μόνο χώρες που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ, όπως η Ουκρανία και η Μολδαβία, αλλά και συμμάχους του ΝΑΤΟ, χώρες όπως η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία.

Η πιο εύκολη κατηγορία της ατζέντας πρέπει να αφορά τους πόρους. Το ΝΑΤΟ χρειάζεται περισσότερους πόρους. Επομένως, οι σύμμαχοι θα πρέπει να καταλήξουν σε μια δεσμευτική συμφωνία για δαπάνες τουλάχιστον στο 2% του ΑΕΠ για τους στρατούς τους. Το ΝΑΤΟ οφείλει επίσης να έχει περισσότερο λόγο για το που πάνε αυτά τα κεφάλαια. Μια χώρα ενδέχεται να λάβει εντολή για κατασκευή λιγότερων υποβρυχίων, μια άλλη να επενδύσει περισσότερο σε μαχητικά αεροσκάφη κλπ.. Ο στόχος πρέπει να είναι να αντικρίσουμε στα ανατολικά το Κρεμλίνο όχι ανοργάνωτα, αλλά ως μια συνεκτική και συντονισμένη δύναμη.

Ίσως από την άλλη, η αποτροπή με αντίποινα  να είχε περισσότερο νόημα στο σχετικά ειρηνικό πνεύμα της προηγούμενης εποχής, με σύμβολο την ιδρυτική πράξη ΝΑΤΟ – Ρωσίας του 1997. Η παραδοχή της ήταν ότι η Ρωσία και η Δύση θα οικοδομούσαν από κοινού μια διαρκή ειρήνη, βασισμένη στην “αμοιβαία εμπιστοσύνη και συνεργασία”. Η Ρωσία  δεσμεύτηκε να μην προβαίνει σε προκλήσεις στην ανατολική Ευρώπη και το ΝΑΤΟ έταξε να μην αναπτύξει μεγάλες δυνάμεις ή καταστροφικά όπλα στις ανατολικές χώρες μέλη – και σίγουρα όχι πυρηνικά όπλα – για να μην απειλήσει ή προκαλέσει το Κρεμλίνο. Αυτό σήμαινε επίσης ότι οι σύμμαχοι δεν θα μπορούσαν να σταματήσουν μια αιφνιδιαστική ρωσική επίθεση.

Ο Πούτιν κατέστρεψε μονομερώς τη βάση αυτού του σκεπτικού του ΝΑΤΟ. Αρχικά, εγκατέλειψε την Ιδρυτική Πράξη όταν προσάρτησε την Κριμαία το 2014 και εισέβαλε στην υπόλοιπη Ουκρανία το 2022. Δεύτερον, με τις φρικαλεότητες που πραγματοποίησαν τα ρωσικά στρατεύματα στην ουκρανική πόλη Μπούτσα και σε άλλες περιοχές, οι χώρες τις Βαλτικής, η Πολωνία και η Φινλανδία είδαν τι θα συνέβαινε όσο περίμεναν την απελευθέρωση από το ΝΑΤΟ. Η αποτροπή μόνο μέσα από αντίποινα δεν είναι πλέον αρκετή.

Επομένως, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να προσυπογράψει ρητά την “αποτροπή μέσω άρνησης”. Πρόκειται για μια ορολογία που αναφέρεται στην υπεράσπιση κάθε χιλιοστού της επικράτειας του ΝΑΤΟ, με το να σταματήσουμε δηλαδή του Ρώσους πριν καταλάβουν οποιοδήποτε έδαφος. Για να γίνει αυτό το είδος αποτροπής αξιόπιστο, το ΝΑΤΟ πρέπει να διαθέτει δυνάμεις που προκαλούν τρόμο όχι μόνο στα μετόπισθεν – όπως οι αμερικανικές βάσεις και τα πυρηνικά όπλα – αλλά και στο μέτωπο.

Μετά την κατάληψη της Κριμαίας, η συμμαχία προέβη σε ένα μικρό βήμα προς την κατεύθυνση, με τη λεγόμενη “Ενισχυμένη Εμπρόσθια Παρουσία”. Ειδικότερα, αποτελείται από τέσσερις πολυεθνικές ομάδες μάχης, στην Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία. Πέρυσι, το ΝΑΤΟ πρόσθεσε ακόμη τέσσερις, σε Βουλγαρία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Σλοβακία.

Αλλά αυτές οι ομάδες εναλλάσσουν τους στρατιώτες και είναι μικρές. Πρόκειται για μέρος της παλιάς λογικής με το σκεπτικό να μην προκαλέσουμε τον Πούτιν – η οποία έχει καταστεί παρωχημένη από τον πόλεμό του στην Ουκρανία. Επομένως, η εμπρόσθια δύναμη του ΝΑΤΟ πρέπει να γίνει μια μόνιμη δύναμη μάχης, με ολόκληρες ταξιαρχίες αντί για απλά τάγματα, η καθεμία πλήρως οπλισμένη.

Το γεγονός αυτό φέρνει στο προσκήνιο και το ζήτημα των πυρηνικών όπλων. Μετά την εισβολή του, ο Πούτιν έχει επανειλημμένα παραβιάσει τα πυρηνικά ταμπού απειλώντας με τακτικά πλήγματα. Τις προάλλες, ανέβασε και πάλι τους τόνους, όταν είπε ότι θα τοποθετήσει τακτικά πυρηνικά όπλα στη σύμμαχο Λευκορωσία. (Ενδεχομένως να έχει ήδη πυρηνικές κεφαλές στον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ, μεταξύ Λιθουανίας και Πολωνίας).

Το ΝΑΤΟ πρέπει να δείξει στον Πούτιν, όπως και στους πιθανούς επόμενους διεκδικητές της εξουσίας εντός της Ρωσίας και στους άλλους δικτάτορες αλλού στον κόσμο, ότι δεν θα ανεχθεί ποτέ έναν τέτοιο πυρηνικό εκφοβισμό ή εκβιασμό. Ειδάλλως, ο Πούτιν θα συνεχίσει τις ενέργειές τους και άλλα καθεστώτα – αρχής γενομένης από το Ιράν – θα τρέξουν να αποκτήσουν τις δικές τους πυρηνικές κεφαλές και να τον μιμηθούν.

Επομένως, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να ανακοινώσει σχέδια αντίδρασης σε οποιαδήποτε πυρηνική δράση από τον Πούτιν. Αν τοποθετήσει πυρηνικές κεφαλές στη Λευκορωσία, το ΝΑΤΟ να τοποθετήσει τις δικές του στις χώρες της Βαλτικής ή στην Πολωνία.

Το πιο αγωνιώδες ερώτημα αφορά την Ουκρανία. Η ασάφεια σχετικά με το μέλλον της εντός ή εκτός του ΝΑΤΟ αποτελεί παράγοντα εντάσεων μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης τουλάχιστον από το 2008, όταν η συμμαχία ανέφερε ότι η Ουκρανία και η Γεωργία “θα γίνουν μέλη”, σε κάποια απροσδιόριστη χρονικά στιγμή στο μέλλον. Το γεγονός αυτό έφερε το Κίεβο κατά το ένα τέταρτο στη συμμαχία και την άφησε κατά τρία τέταρτα απέξω, ενώ παράλληλα έδωσε στον Πούτιν την ευκαιρία να αναπτύξει το αφήγημά του για το ότι η Δύση είναι αποφασισμένη να περικυκλώσει τη Ρωσία.

Σήμερα, υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Μετά τον πόλεμο, θα χρειαστεί ούτως ή άλλως εγγυήσεις ασφαλείας από τη Δύση. Και η προοπτική της ένταξης – όπως και η προοπτική της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία έταξαν πέρυσι οι Βρυξέλλες – θα ενισχύσει το ηθικό των Ουκρανών που μάχονται για την εθνική τους επιβίωση.

Τούτου λεχθέντος, τα επιχειρήματα είναι ισχυρότερα κατά της επέκτασης του άρθρου 5 – της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας – στην Ουκρανία. Μια σκέψη ως προς την επέκταση του ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι το κατά πόσον το δυνητικό μέλος θα καταστήσει τη συμμαχία ισχυρότερη ή πιο αδύναμη. Αυτό μπορεί να μην ήταν το κύριο σκεπτικό το 2017, όταν το Μαυροβούνιο εντάχθηκε – αλλά αυτό ήταν πριν από την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Η Φινλανδία κάνει το ΝΑΤΟ ισχυρότερο, όπως και η Σουηδία όποτε ενταχθεί. Η Ουκρανία δεν θα κάνει τη συμμαχία ισχυρότερη.

Η υπόσχεση για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα έθετε επίσης σε κίνδυνο μια άλλη επιτακτική ανάγκη. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν πρέπει ποτέ να υπαγορεύσουν στο Κίεβο τους στόχους της υπεράσπισής του ή τους όρους των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων. Αλλά αν όλοι οι σύμμαχοι δεσμεύονταν να προστατεύσουν την Ουκρανία, οι τύχες τους θα ήταν αλληλένδετες και το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να εμπλακεί σε Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ανάλογα με τις επιλογές του Κιέβου. Για να αποφευχθεί αυτό, η Δύση θα έπρεπε να παρέμβει στις αποφάσεις της Ουκρανίας.

Σε κάποιο βαθμό, βέβαια, το μέλλον της Ουκρανίας και της Ευρώπης είναι ήδη αλληλένδετο. Για αυτό και η Δύση πρέπει να στηρίξει την Ουκρανία με ό,τι μέσα διαθέτει, εκτός από το άρθρο 5. Από εκεί και πέρα, το καλύτερο που μπορεί να κάνει το ΝΑΤΟ είναι να μην αφήσει καμία αμφιβολία στη Μόσχα ότι οποιαδήποτε επίθεση σε οποιονδήποτε σύμμαχο θα οδηγούσε σε βέβαιη ρωσική ήττα.

Πηγή: Bloomberg