Τον τρόπο που κοινωνούσαν τα παιδιά στη Σμύρνη παρουσιάζει ο επικεφαλής του Συνδέσμου Μικρασιατών Κωνσταντινουπολιτών Χαλανδρίου “ΡΙΖΕΣ”, Νίκος Καραμπουρνιώτης από το παλιό σπάνιο βιβλίο του Αρχιγένη*.

“Από βραδύς τη Μεγάλη Τετάρτη βράδυ,ήπρεπε τα παιδιά να διαβάσουνε μοναχά τως από τη Σύνοψη τις προσευχές τση Θείας Μετάληψης. Και το πρωί που ηξηπνούσανε, να πλύνουνε τη μούρη τως με προσοχή για να μη πάει νερό μέσα στο στόμα. Yπομένανε νηστικά. Ηβαζανε τα λαμπριάτικα τως ρούχα και τότες,ηπααίνανε ομπρός στσοι γονιοί τως, που τα περιμένανε να ‘ρχουνε να πάρουνε συγχώρεση για τσι αταξίες, που σαν παιδιά, είχανε κάνει.Καθε παιδί λοιπόν, ήκαμε μια μετάνοια ομπρός στον πατέρα, που ήτανε όρθιος και τους φιλουσε το δεξί χέρι.

Το ίδιο ηκαμε και στη μητέρα, που και εκείνη ήτανε όρθια. Και οι γονιοί του λέανε “έχε την ευκή μου”. Και τότες ευχαριστημένα,τα πααίνανε η μητέρα στην εκκλησία να μεταλάβουν.
Στο σπίτι που ηγυριζανε,η μητέρα ήλεε στο κάθε μικρό παιδί “για να δώ το στοματακι;Α! Ήβγαλες χρυσό δοντακι”. Τως έδινε να πιούνε λίγο μαύρο κρασάκι κι ύστερις να πάρουνε το πρωινό τως.
Εκείνη την ημέρα όμως τι ήπρεπε να προσέχει κανείς.

Τα παιδιά που είχανε μεταλάβει,μα και όποιος άλλος ήτανε μεταλαβημένος, ήπρεπε να προσέξουν να μη φτύσουνε χάμω, γιατις μέσ’ το σάγιο τως, ηβρισκούντανε ακόμας η Αγία Κοινωνία που ήταν αμαρτία να πέσει χάμω και να πατηθεί.

Κι αν έτρωγε ελιές,ήπρεπε τα κούκουτσα που ηφτούσε να τα κάψει στο τζάκι τση κουζίνας.Μα και σούλη τη Μεγαλοβδομαδα,δεν ήπρεπε να μασήσεις μαστίχα, αφού αυτή φέρνει σάγιο.
Μπορεί λοιπόν να ήθελες να φτύσεις,κι ήτανε σα να φτουσες το Χριστό όπως τον έφτυσαν πάνω στο Σταυρό.

Κι ακόμας,δεν ήπρεπε να ράψεις,να κεντήσεις,να καρφώσεις και να τρυπήσει τίποτες με σουβλερό εργαλείο, γιατις,σα και σήμερα ησταυρώσανε το Χριστό με καρφιά.

Το βράδυ στην εκκλησία ο κόσμος ήκουε τα 12 Ευαγγέλια και κρατούσαν τη Σύνοψη στο χέρι.Μερικα κορίτσια σε κάθε Ευαγγέλιο, που ηκούανε ηκάμανε και ένα μικρό σταυρουδάκι από κερί.Κι έτσι αυτά τα 12 σταυρουδακια τα κρύβανε. Κι άμα κάνεις ηταξίδευε με πλεούμενο,του δίνανε ένα πο φτα,για να το ρίξει τ’αγιοτικό στη θάλασσα την ώρα τση φουρτούνας,με την πίστη πως αυτή θα ηγαλήνευε.

Έρευνα Νίκος Καραμπουρνιώτης
Σύνδεσμος Μικρασιατών Κωνσταντινουπολιτών Χαλανδρίου Ρίζες.

* Ο Δημήτριος Αρχιγένης (1900-1987) υπήρξε Σμυρναίος μουσικοσυνθέτης, γιατρός, ποιητής και συγγραφέας. Είχε συγγράψει το βιβλίο “Λαογραφικά Β – Τα σινάφια τση Σμύρνης”, το οποίο εκδόθηκε το 1979.  Συνέθεσε Υμνους για τη  Νέα Σμύρνη, την Εστία Νέας Σμύρνης, τον Πανιώνιο, την Ευαγγελική Σχολή, την Ενωση Σμυρναίων Νίκαιας, την Ενωση Τσεσμελήδων και έκρινε χρέος του να τιμήσει και το μαρτυρικό Αϊβαλί.

Συνέθεσε για την Ενωση Κυδωνιατών τον ύμνο “Αξέχαστο Αϊβαλί”, ένα δίφωνο μελωδικό τραγούδι με συνοδία πιάνου, αλλά και τον ύμνο των Τσεσμελήδων, ο οποίος παρουσιάστηκε σε εκδήλωση για τα 25 χρόνια από την ίδρυση της Ενώσεως Μικρασιατών Κρήνης Τσεσμέ, στην Εστία Νέας Σμύρνης, που γιορτάστηκαν με μια  μοναδική  έκθεση Λαϊκής Μικρασιατικής Τέχνης  (14-30 Μαίου 1979).

Ο Δήμος της Νέας Σμύρνης, δυο χρόνια μετά τον θάνατο του (το 1989 δηλαδή) έστησε στην Πλατεία Χρυσοστόμου την προτομή του. Πρόκειται για ένα ορειχάλκινο έργο (δημιουργός του ο γλύπτης Βάσος Καπάνταης) το οποίο εδράζεται πάνω σε μαρμάρινη βάση. Ο Αρχιγένης αναπαρίσταται σε μεγάλη ηλικία με γερασμένο πρόσωπο και φαλάκρα. Φοράει κουστούμι, πουκάμισο και γραβάτα.