Γράφει ο Κώστας Κυριακού

1. Ελληνική ηΒόρειος Ήπειροςκαι με παμμέγιστη αλβανική μαρτυρία. Μάλιστα, συγγραφέας είναι ο Αλβανός Basri Bey, ο οποίος είχε διατελέσει βουλευτής στο Οθωμανικό Κοινοβούλιο, πρόεδρος της Δεύτερης Εθνικής Αλβανικής Κυβερνήσεως και αναπληρωτής αρχηγός της Εκτελεστικής Εξουσίας (1915-1916). Ο Αλβανός πολιτικός Basri Bey, συντάκτης διαφωτιστικού γαλλόγλωσσου δημοσιεύματος, που επιγράφεται «L’ orient de Balkanique et L’ Albanie» δηλαδή, «Στα ανατολικά της Βαλκανικής και της Αλβανίας».

Εκτός των άλλων διατυπώνει και τα εξής: «Με τον αρχέγονο μικρό λαό της διαιρημένο σε τρεις μεγάλες θρησκείες, η Αλβανία έως τώρα στερείται εθνικής συνειδήσεως, κάθε κίνημα της εθνικό είναι επίπλαστο, εισαγόμενο από το εξωτερικό προ πάντων από τη Βιέννη. Αναγνωρίζουμε τον Ελληνικό χαρακτήρα της Νότιας Αλβανίας, όπου το υπεραιωνόβιο πολιτιστικό έργο των σχολών της κυριαρχεί ηθικά και εθνικά».

2. Αναλυτική Έκθεσις Σχολικού Έτους 1936-1937 του εν Αργυροκάστρω Αλβανού Επιθεωρητού Ιδιωτικών (Κοινοτικών) Σχολείων της «Μειονότητος», κύριου Κολ Κότσι.

Ο εν Αργυρόκαστρον εδρεύων Αλβανός Επιθεωρητής των Ιδιωτικών (Κοινοτικών) Σχολείων της Μειονότητος κ. Κολ Κότσι, διαβιβάζων διά της υπ’ αριθ. 7/88 από 15ης Ιουλίου 1937 εμπιστευτικής αναφοράς του προς το εν Τιράνοις Υπουργείον Παιδείας την αναλυτικήν του έκθεσιν, επί των Ιδιωτικών Ελληνοφώνων Σχολείων, Σχολικού έτους 1936-1937, έγραψε, μεταξύ άλλων, και τα εξής:

«… ελληνόφωνοι περιφέρειαι, αποτελούνται από 99-100 χωριά διατεταγμένα κατά τρόπον ώστε, πλην των χωρίων Σωπίκι, Παντελεήμων, Φραστανή και Λιούγκαρη, δεν παρεμβάλλεται μεταξύ αυτών, ουδέν αλβανόφωνον χωρίον. Όλαι αυταί μαζύ, είναι μία συνέχεια των μερών, τα οποία ευρίσκονται εκείθεν των συνόρων μας. Τα δύο αυτά μέρη, τα ένθεν και εκείθεν διακοπτόμενα μόνον υπό της γραμμής των συνόρων, έχουν σχεδόν την αυτήν γεωγραφικήν και κοινωνικήν σύστασιν. Έχουν την αυτήν θρησκείαν, την αυτήν ιστορίαν, τα αυτά έθιμα, την ιδίαν ενδυμασίαν και είναι στενά συνδεδεμένα διά συγγενικών και πάσης φύσεως συμφερόντων. Το τμήμα, το εναπομείναν εντός των συνόρων μας, είναι ελληνόφωνον από απόψεως γλώσσης και ελληνικόν από απόψεως αισθημάτων. Είναι περισσότερον ελληνικόν από ό,τι το άλλο μέρος, επειδή το μέρος εκείθεν των συνόρων ησύχασεν από τον κίνδυνον που ηπείλει την γλώσσαν και την εθνικήν του ψυχήν, ενώ το μέρος το ένθεν των συνόρων, μη επιθυμούν να αναγνωρίση την γενομένην αλλαγήν, διετήρησεν, όπως πρώτα, το πνεύμα της αντιδράσεως…».

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 22.3.2023.