Της Therese Raphael

Μετά από δύο νύχτες βίαιων συγκρούσεων με την αστυνομία αντιμετώπισης ταραχών στην Τιφλίδα, οι Γεωργιανοί διαδηλωτές κέρδισαν τη νίκη την Πέμπτη, όταν το κυβερνών κόμμα στη Γεωργία ανακοίνωσε ότι αποσύρει την πρόταση καταστολής των ομάδων της κοινωνίας των πολιτών και των μέσων ενημέρωσης, η οποία και πυροδότησε τις διαδηλώσεις. Η κυβέρνηση, ωστόσο, αρνήθηκε να αποκηρύξει από θέση αρχής το νομοσχέδιο, πολλοί διαδηλωτές φυλακίστηκαν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης δικαίως ανησυχούν ότι πρόκειται μόνο για την αρχή μιας αποδυνάμωσης των δημοκρατικών ελευθεριών.

Οι σκηνές στην Τιφλίδα μοιάζουν πολύ με εκείνες της Εξέγερσης του Μαϊντάν του 2014, όταν το Κίεβο γέμισε με Ουκρανούς οι οποίοι διαδήλωναν ενάντια στην απόφαση του προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς να εγκαταλείψει τη Συμφωνία Σύνδεσης Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ουκρανίας, επιδιώκοντας στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία.

Η εύθραυστη δημοκρατία της Γεωργίας – ένας από τους λίγους σταθερούς συμμάχους των ΗΠΑ και της Ευρώπης στην περιοχή μέχρι πρόσφατα – αντιμετωπίζει τώρα μια παρόμοια επικίνδυνη στιγμή. Η πορεία της Γεωργίας προς τη Δύση, όπως και της Ουκρανίας, είναι μια πορεία την οποία ο Πούτιν είναι αποφασισμένος να αποτρέψει.

Μια ιστορία που ξεκινά το 2008

Η ειρωνεία της δυστυχίας της Γεωργίας σήμερα είναι ότι η εκστρατεία του Πούτιν στην Ουκρανία μπορεί να ειπωθεί ότι ξεκίνησε στην πραγματικότητα όταν βρήκε το πρόσχημα για να εξαπολύσει εισβολή στο γεωργιανό έδαφος το 2008 για λογαριασμό των αποσχιστών στις αυτοαποκαλούμενες δημοκρατίες της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας. Ο πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα τη βάναυση εθνοκάθαρση των Γεωργιανών σε αυτές τις περιοχές και μια στρατηγική νίκη για τον Πούτιν, του οποίου οι δυνάμεις κατέχουν επί του παρόντος περίπου το 20% της επικράτειας της Γεωργίας. Ο Ρώσος πρόεδρος το χρησιμοποίησε επίσης ως πρότυπο για την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, τον προάγγελο των εισβολών στην περιοχή του Ντονμπάς της Ουκρανίας και της περσινής πλήρους κλίμακας εισβολής.

Η πρόσφατη ιστορία της εμπλοκής των ΗΠΑ και της Ευρώπης στη στρατηγική περιοχή του Νότιου Καυκάσου ήταν μια ιστορία διαλείπουσας προσοχής, έλλειψης σαφούς στρατηγικής και φθίνουσας επιρροής. Αυτό έδωσε στον Πούτιν τη δυνατότητα να ανοίξει νέα μέτωπα στον υβριδικό του πόλεμο προκειμένου να εδραιώσει τη ρωσική ισχύ στην περιοχή. Αμέσως μετά την εισβολή του Πούτιν στη Γεωργία, ο Μπαράκ Ομπάμα ήρθε στην εξουσία υποσχόμενος μια “επανεκκίνηση” των ρωσοαμερικανικών σχέσεων, ενισχύοντας μια αίσθηση γεωστρατηγικού κενού στη Γεωργία, η οποία συνεχίστηκε κατά τα χρόνια του Τραμπ.

Το μικρό μέγεθος του Νοτίου Καυκάσου είναι αντιστρόφως ανάλογο της στρατηγικής του σημασίας. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Ευρώπης, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, μια γέφυρα μεταξύ της Μαύρης και της Κασπίας Θάλασσας και μια βασική δίοδος διέλευσης για το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Οι ισχυρές δημοκρατίες εκεί μπορούν να αποτελέσουν ένα προπύργιο ενάντια στον ισλαμικό ριζοσπαστισμό, αλλά και στον ρωσικό ρεβανσισμό. Αυτή τη στιγμή, οι άνθρωποι που η Δύση θα ήθελε περισσότερο να επικρατήσουν εκεί βρίσκονται σε μπελάδες.

Οι Γεωργιανοί έχουν συχνά βγει στους δρόμους για να υπερασπιστούν τη δημοκρατία τους και τη δυτική κατεύθυνση της χώρας στη μετασοβιετική εποχή. Το έκαναν και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι πρόσφατες διαμαρτυρίες πυροδοτήθηκαν από μια πρόταση νόμου η οποία απαιτεί από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και τα μέσα ενημέρωσης με χρηματοδότηση από το εξωτερικό άνω του 20% να εγγραφούν στα κρατικά μητρώα ως “ξένοι πράκτορες”, με αυστηρές κυρώσεις για όσους αρνηθούν. Η πρόεδρος της Γεωργίας Salome Zourabichvili είχε απειλήσει να ασκήσει βέτο στο νομοσχέδιο, το οποίο υποστηρίχθηκε από το κυβερνών κόμμα Γεωργιανό Όνειρο.

Ο νόμος “πιθηκίζει” έναν αντίστοιχο ο οποίος ψηφίστηκε στη Ρωσία το 2012 για να περιορίσει σοβαρά τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα μέσα ενημέρωσης και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Πολλά και πολλές εξ αυτών έκλεισαν. Στη Γεωργία, ο νόμος καταδεικνύει τα αληθινά “χρώματα” μιας κυβέρνησης που έχει συχνά δηλώσει φιλοδυτική, ενώ στην πραγματικότητα κάνει “αγάπες” στον Πούτιν.

Καμπανάκι κινδύνου

Το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Γεωργίας πήρε αυτή τη στροφή θα πρέπει να πυροδοτήσει τον κώδωνα του κινδύνου στη Δύση. Η μετασοβιετική τροχιά της Γεωργίας είχε μερικές φορές τα ζιγκ-ζαγκ της, ωστόσο έχει καθοριστεί σε γενικές γραμμές από τη φιλοδυτική κατεύθυνση η οποία ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 υπό τον αείμνηστο πρόεδρο Eduard Shevardnadze. Ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος είχε αποκαλέσει τη Γεωργία “φάρο της ελευθερίας” (ο δρόμος που οδηγεί στην Τιφλίδα από το αεροδρόμιο της πόλης φέρει το όνομά του).

Κατά τη διάρκεια της εννιάχρονης προεδρίας του Mikheil Saakashvili, από το 2004 έως το 2013, η Γεωργία προχώρησε σε στενότερους δεσμούς με τη Δύση. Οι ΗΠΑ συνήψαν μαζί της συμφωνία “Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης”. Η ΕΕ συνήψε συμφωνία σύνδεσης το 2014, καθώς και μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. Η Γεωργία ψήφισε μια συνταγματική τροποποίηση η οποία θέτει ως εθνικό στόχο να προχωρήσει προς την “πλήρη ενσωμάτωση” στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ” (κάτι με το οποίο ο νόμος περί ξένων πρακτόρων αντιφάσκει ευθέως). Η συμμετοχή της στους δύο οργανισμούς βρίσκεται πάντα πολύ μακριά, προς απογοήτευση πολλών Γεωργιανών, ωστόσο η κατεύθυνση του ταξιδιού φαινόταν ξεκάθαρη.

Ενώ η συντριπτική πλειονότητα των Γεωργιανών πολιτών είναι σθεναρά φιλοδυτική, η κυβέρνηση στρέφεται όλο και περισσότερο προς τη Μόσχα υπό την καθοδήγηση του σκοτεινού δισεκατομμυριούχου ιδρυτή του κυβερνώντος κόμματος “Γεωργιανό Όνειρο”, Bidzina Ivanishvili. Πρωθυπουργός για περίπου έναν χρόνο από το 2012, ο Ιβανισβίλι επί του παρόντος δεν έχει επίσημο ρόλο και έχει επανειλημμένα αρνηθεί ότι διοικεί ανεπίσημα τη Γεωργία. Ωστόσο λίγοι στη Δύση αμφιβάλλουν για τον ντε φάκτο έλεγχό του σε βασικούς κρατικούς θεσμούς, στο δικαστικό σώμα και στις υπηρεσίες ασφαλείας. Το 2020, μια ομάδα μελών του Κογκρέσου των ΗΠΑ τον κήρυξε ωμά “στενό σύμμαχο του Πούτιν και εμπλεκόμενο στην αποσταθεροποίηση της Γεωργίας για λογαριασμό της Ρωσίας”.

Εν τω μεταξύ, ο 55χρονος πρώην πρόεδρος Σαακασβίλι, ο οποίος είχε βρεθεί στην Ουκρανία ως εξόριστος και φυλακίστηκε στη Γεωργία μετά την επιστροφή του, βρίσκεται σήμερα σε απεργία πείνας και σε κακή κατάσταση υγείας, με τους γιατρούς να δηλώνουν ότι βασανίστηκε κατά την περίοδο κράτησής του.

Η Γεωργία δεν είναι το μόνο μέρος του στρατηγικά σημαντικού Νότιου Καυκάσου το οποίο αποσταθεροποιείται με την ενεργό βοήθεια ή συναίνεση της Ρωσίας. Μια άλλη δημοκρατία και σύμμαχος της Δύσης – η Αρμενία – έχει βρεθεί ευάλωτη σε υπαρξιακούς κινδύνους. Περίπου 120.000 Αρμένιοι έχουν υποστεί έναν πικρό αποκλεισμό πολλών μηνών στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, τον διαμφισβητούμενης κυριαρχίας θύλακα στο Αζερμπαϊτζάν που κατοικείται από Αρμενίους, με τη Ρωσία να αρνείται να παρέμβει παρά το σύμφωνο ασφαλείας της με την Αρμενία και τον ειρηνευτικό ρόλο που έχει οριστεί να παίζουν οι Ρώσοι κατά μήκος του διαδρόμου του Λατσίν, του μοναδικού δρόμου που συνδέει τον συγκεκριμένο θύλακα με την Αρμενία.

Το Αζερμπαϊτζάν, με την υποστήριξη της Τουρκίας, κατέλαβε μεγάλο μέρος της γης γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ σε έναν πόλεμο του 2020 και τώρα θέλει να σχηματίσει έναν διάδρομο μέσω της Αρμενίας ο οποίος να συνδέει το Αζερμπαϊτζάν απευθείας με την Τουρκία στα νότια. Ενώ ο κόσμος είναι αποσπασμένος με άλλα ζητήματα, υπάρχουν ανησυχίες ότι το Αζερμπαϊτζάν θα χρησιμοποιήσει την αυξανόμενη επιρροή του για να απωθήσει τους Αρμένιους από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και να κερδίσει περισσότερα εδάφη. Η Γεωργία αποτελεί ζωτικής σημασίας περιφερειακό σύμμαχο και εμπορικό εταίρο για την Αρμενία.

Όπως δείχνουν οι δύο πρόσφατες νύχτες διαμαρτυριών και συγκρούσεων, οι Γεωργιανοί έχουν αναπτύξει μια συνήθεια δημοκρατίας και μια διάθεση για ελεύθερη έκφραση η οποία δεν πρόκειται να εξαφανιστεί δίχως μάχη. Ωστόσο, το αποσυρθέν νομοσχέδιο έχει παράσχει μια ισχυρή ένδειξη των προθέσεων του κυβερνώντος κόμματος και υποδηλώνει ότι θα ακολουθήσουν κι άλλα αντίστοιχα. Ο Πούτιν θέλει να διασφαλίσει ότι η στιγμή “Μαϊντάν” της Γεωργίας δεν θα τελειώσει όπως στην Ουκρανία, με τη συνθηκολόγηση μιας φιλορωσικής κυβέρνησης.

BloombergOpinion