Της Vessela Tcherneva

Στις αρχές Ιανουαρίου, ο ερευνητής δημοσιογράφος Χρίστο Γκρόζεφ μίλησε στο βουλγαρικό κοινοβούλιο μέσω βιντεοκλήσης. Τα λόγια του συγκλόνισαν τους βουλευτές και το ευρύτερο διαδικτυακό κοινό. Στεκόμενος μπροστά από έναν τοίχο σε μια άγνωστη τοποθεσία, ο Γκρόζεφ εξήγησε ότι τον Απρίλιο του 2016 η Ρωσία είχε προσπαθήσει να ανατρέψει την κυβέρνηση στη Σόφια.

Σύμφωνα με τον λογαριασμό του, η υπηρεσία στρατιωτικών πληροφοριών της Ρωσίας (GRU) σχεδίασε το πραξικόπημα, το οποίο υποτίθεται ότι θα πραγματοποιούνταν από δύο παραστρατιωτικές ομάδες με τρόπο παρόμοιο όπως η απόπειρα πραξικοπήματος στο Μαυροβούνιο την ίδια χρονιά. Η μαρτυρία του Γκρόζεφ υποδηλώνει ότι η κυβέρνηση εκείνη την εποχή – με επικεφαλής τον Μπόικο Μπορίσοφ και το κόμμα του GERB – είχε ήδη ασχοληθεί με το θέμα της ρωσικής ανάμειξης στη Βουλγαρία πριν από το πραξικόπημα. Όμως, αν και η απόπειρα πραξικοπήματος αποκαλύφθηκε και σταμάτησε τυχαίως, φαινόταν να κάνει την κυβέρνηση ακόμη πιο προσεκτική όσο αφορά την αντιμετώπιση της επιρροής της Ρωσίας στη Βουλγαρία. Καθώς η Βουλγαρία πλησιάζει τις πέμπτες κοινοβουλευτικές εκλογές εντός δύο ετών, η αντιμετώπιση της επιρροής της Ρωσίας στη χώρα μέσω των μέσων ενημέρωσης και διεφθαρμένων δημοσίων προσώπων θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για τους Βούλγαρους και Ευρωπαίους πολιτικούς.

Μεταξύ 2014 και 2015, σημειώθηκαν έξι εκρήξεις σε βουλγαρικές αποθήκες και εγκαταστάσεις παραγωγής στρατιωτικού εξοπλισμού, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν συνολικά 16 άνθρωποι. Παρόμοια περιστατικά σημειώθηκαν και στην Τσεχία την ίδια περίπου περίοδο. Ωστόσο, ενώ οι τσεχικές αρχές προσπαθούσαν να συνδέσουν τις εκρήξεις με τον στόχο να διακοπούν οι παραδόσεις για την Ουκρανία – όπου είχε ήδη ξεκινήσει στρατιωτική δράση στα ανατολικά – οι βουλγαρικές αρχές δεν διερεύνησαν σοβαρά τις εκρήξεις. Στην κατάθεσή του, ο Γκρόζεφ είπε στο κοινοβούλιο πώς η δική του έρευνα διαπίστωσε ότι οι Ρώσοι πράκτορες της Πράγας που αναγνωρίστηκαν ως οι ένοχοι είχαν επισκεφθεί τη Βουλγαρία τη στιγμή των εκρήξεων. Ωστόσο, όταν ζητήθηκε από τις τσεχικές αρχές να μοιραστούν σχετικές πληροφορίες, τα βουλγαρικά ιδρύματα δεν κατέθεσαν τα δεδομένα που τους συνδέουν με τη Ρωσία, υποστηρίζοντας αντ’ αυτού ότι οι εκρήξεις προήλθαν απλώς από ανθρώπινη αμέλεια.

Αυτή δεν ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση. Ο Γκρόζεφ έχει εντοπίσει την επιρροή της Ρωσίας στις βουλγαρικές υποθέσεις εδώ και αρκετά χρόνια. Εξήγησε ότι ένας μεγάλος αριθμός Ρώσων πρακτόρων δραστηριοποιείται στη Βουλγαρία σε όλη την πολιτική, τα μέσα ενημέρωσης και τους θεσμούς, που εργάζονται για την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων. “Βλέπουν τη Βουλγαρία ως εύκολη λεία”, είπε ο Γκρόζεφ. Το 2018 η βουλγαρική κυβέρνηση δεν καταδίκασε δημοσίως τη δηλητηρίαση του Σεργκέι Σκριπάλ, εν αντιθέσει με άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Στο πλαίσιο μιας έρευνας με τις Bellingcat και Capital weekly, ο Γκρόζεφ αποκάλυψε ότι η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν πανομοιότυπη στη δηλητηρίαση του Βούλγαρου εμπόρου όπλων Εμιλιάν Γκεμπρέφ το 2015, ο οποίος πουλούσε στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ουκρανία, μεταξύ άλλων. Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι η δηλητηρίαση του Γκεμπρέφ με την ουσία Novichok δεν είχε ερευνηθεί σωστά μέχρι το 2019 και ότι μετά τη δηλητηρίασή του, η επιχείρησή τέθηκε υπό τον απόλυτο έλεγχο του ισχυρού επιχειρηματία και πολιτικού, Ντελιάν Πέεφσκι. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ συμπεριέλαβε αργότερα τον Πέεφσκι στη λίστα κυρώσεων βάσει του νόμου Magnitsky για τον ρόλο του στη διαφθορά. Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ περιέγραψε τον Πέεφσκι ως ολιγάρχη, πρώην βουλευτή της Βουλγαρίας και μεγιστάνα των ΜΜΕ που “έχει εμπλακεί τακτικά στη διαφθορά, χρησιμοποιώντας διαπραγματεύσεις επιρροής και δωροδοκίες για να προστατευτεί από τον δημόσιο έλεγχο και να ασκήσει έλεγχο σε βασικούς θεσμούς και τομείς της βουλγαρικής κοινωνίας”. Σύμφωνα με τη δήλωση υπήρξε ο ισχυρισμός ότι ο Πέεφσκι διαπραγματεύτηκε με πολιτικούς για να τους παράσχει πολιτική υποστήριξη και θετική κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης με αντάλλαγμα την προστασία από ποινικές έρευνες.

Τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανησυχούν για τη διαφθορά στη Βουλγαρία εδώ και πολλά χρόνια, ακόμη και πριν σχηματιστεί η πρώτη κυβέρνηση του GERB το 2009. Με την ένταξή τους στην ΕΕ το 2007, τόσο η Βουλγαρία όσο και η Ρουμανία έπρεπε να συμφωνήσουν να παρακολουθούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) μέσω ειδικού μηχανισμού κράτους δικαίου σχετικά με την πρόοδό της στη δικαστική μεταρρύθμιση, την καταπολέμηση της διαφθοράς και – για τη Βουλγαρία – την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Αλλά αντί να υποχωρήσουν, οι καταγγελίες για διαφθορά αυξήθηκαν τα επόμενα χρόνια και η Βουλγαρία παρέμεινε ως ένα από τα πιο διεφθαρμένα κράτη μέλη της ΕΕ. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας συζήτησης για τη διεύρυνση του χώρου Σένγκεν στα τέλη του 2022, οι ηγέτες της ΕΕ εξέφρασαν ανησυχία για την αξιοπιστία της Βουλγαρίας όσον αφορά την ασφάλεια, την επιτήρηση των συνόρων και την πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις, όπως η δικαιοσύνη και το έγκλημα, και τον Νοέμβριο το ολλανδικό κοινοβούλιο άσκησε βέτο στην ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στη Σένγκεν.

Αυτή η διαφθορά είναι επίσης ανησυχητική δεδομένης της σημασίας της Βουλγαρίας ως ενεργειακού διαδρόμου για άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Το 2017 η ρωσική κατά πλειοψηφία κρατική ενεργειακή εταιρεία Gazprom άρχισε να αναπτύσσει δύο στρατηγικά έργα για να ενισχύσει την ήδη σημαντική παρουσία της στην Ευρώπη – τον Nord Stream 2 και τον λιγότερο γνωστό αγωγό Turkish Stream, ο οποίος εκτεινόταν μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα, παρακάμπτοντας την Ουκρανία από το νότο. Ο Turkish Stream μπορεί να ήταν λιγότερο σημαντικός για τις δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες λόγω της γεωγραφίας και της μικρότερης χωρητικότητάς του, αλλά για τη Σερβία και την Ουγγαρία παρέδιδε ρωσικό αέριο φθηνά και με ασφάλεια. Ο αγωγός μεταφέρει φυσικό αέριο μέσω της Βουλγαρίας, αλλά δεν παραδίδει φυσικό αέριο στο εθνικό σύστημα μεταφοράς της Βουλγαρίας, ωστόσο η Βουλγαρία πλήρωσε περίπου 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ σε χρήματα των φορολογουμένων για την κατασκευή του τμήματος του αγωγού που διασχίζει τη χώρα. Ο αγωγός ολοκληρώθηκε σε χρόνο ρεκόρ, μέσα σε δυόμισι χρόνια. Το 2015 οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Βουλγαρίας συμφώνησαν να κατασκευάσουν τη διασύνδεση Ελλάδας-Βουλγαρίας, έναν αγωγό φυσικού αερίου που υποτίθεται ότι θα εξασφάλιζε πραγματική διαφοροποίηση από το ρωσικό αέριο. Σε αντίθεση με τον Turkish Stream, η διασύνδεση δεν ολοκληρώθηκε μέσα στα 12 χρόνια της εξουσίας του Μπορίσοφ, παρά το γεγονός ότι η Gazprom διέκοψε για πρώτη φορά την παροχή μέσω Ουκρανίας στη νοτιοανατολική Ευρώπη τον κρύο χειμώνα του 2009. Η διασύνδεση τελικά ολοκληρώθηκε και λειτούργησε τον Οκτώβριο του 2022. Βούλγαροι πολιτικοί είχαν προειδοποιήσει ότι ο Turkish Stream θα απομόνωνε την Ουκρανία από τις προμήθειες φυσικού αερίου και ότι η Βουλγαρία δεν θα λάμβανε τίποτα μέσω αυτού του αγωγού, ωστόσο η Gazprom ήταν ακόμα σε θέση να χρησιμοποιήσει βουλγαρικά κεφάλαια για το έργο της.

Η ιστορία του πόσο βαθιά στη Βουλγαρία φτάνει το χέρι της Ρωσίας καταδεικνύει ότι η διαφθορά είναι ένας πολύ βολικός δίαυλος για κακή ξένη επιρροή. Η βουλγαρική κυβέρνηση έχει προηγούμενο στο να επιτρέπει τη ρωσική ανάμειξη. Αλλά με την έναρξη του τελευταίου πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η συγκάλυψη των ρωσικών ενεργειών έχει καταστεί λιγότερο ελκυστική. Η βουλγαρική κυβέρνηση και οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου πρέπει να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά και το κράτος δικαίου στη Βουλγαρία. Η επανεξέταση του τι συνέβη μεταξύ 2014 και 2019 είναι πιθανώς πολιτικώς υπερβολικό να το ελπίζουμε, αλλά αν η μαρτυρία του Γκρόζεφ είναι ακριβής, αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να αποτελούν εθνική προτεραιότητα και θέμα ευρωπαϊκής ασφάλειας.

Τον Δεκέμβριο, η Ρωσία έθεσε τον Γκρόζεφ σε λίστα καταζητούμενων, προκαλώντας μια πιο αποφασιστική, και αυτή τη φορά, δημόσια αντίδραση από τη Σόφια προς υπεράσπισή του. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να καλέσει τον Ρώσο πρεσβευτή στη Σόφια και να ζητήσει εξηγήσεις και η υπηρεσία εθνικής ασφάλειας της Βουλγαρίας άρχισε να συνεργάζεται με τον Γκρόζεφ για τις ανησυχίες του για την ασφάλειά του. Μέσα από την κοινοβουλευτική ακρόαση κατέστη για άλλη μια φορά σαφές ότι υπάρχει κοινή επιθυμία για ενίσχυση του κράτους δικαίου στη Βουλγαρία. Επομένως, είναι υψηλής σημασίας τα κόμματα που θα εισέλθουν στο κοινοβούλιο μετά τις εκλογές του Απριλίου να τραβήξουν αυτή την προσοχή και να επικεντρωθούν στη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Εάν δεν κλείσουν αυτά τα κενά, η Ρωσία θα συνεχίσει να εκτοξεύει βέλη μέσα από αυτά.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ