Του Piotr Buras

Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έφτασε στη Βαρσοβία πριν από δύο εβδομάδες, αποβιβάστηκε στο νέο κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αυτοεκτίμηση στη Βαρσοβία βρίσκεται σε άνοδο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Πολωνία ήταν εδώ και καιρό παρίας στην ΕΕ, όντας συνδεδεμένη κυρίως με το εθνικολαϊκιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη, τις ευρωσκεπτικιστικές ατάκες του ηγέτη της Γιάροσλαβ Κατσίνσκι και τη συνεχιζόμενη κατάρρευση του κράτους δικαίου από τότε που το Νόμος και Δικαιοσύνη κατέκτησαν για πρώτη φορά την εξουσία το 2015. Πριν από την εισβολή, οι Βρυξέλλες, το Βερολίνο και άλλες πρωτεύουσες της δυτικής Ευρώπης έκαναν διάλεξη στη Βαρσοβία για τις αξίες της ΕΕ από το ηθικό τους υψηλό επίπεδο. Αλλά ο πόλεμος απέδειξε ότι η Πολωνία έχει δίκιο: για τη Ρωσία, για τον Nord Stream 2, για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και για τη σημασία του στρατού. Η πλάστιγγα έχει γείρει και – για τους ηγέτες της Πολωνίας – αυτό είναι ωραίο.

Ωστόσο, όπως μου είπε ένας έμπειρος Πολωνός διπλωμάτης, για να ηγηθείς στην Ευρώπη δεν αρκεί να έχεις δίκιο. Πρέπει να είσαι αποτελεσματικός. Η Πολωνία έχει αρκετό δρόμο να διανύσει για να μπορέσει να γίνει αυτός ο αποτελεσματικός ηγέτης και να μετατρέψει το πολιτικό της κεφάλαιο εν καιρώ πολέμου σε πραγματική μετατόπιση εξουσίας στην ΕΕ.

Η αποκατάσταση της Πολωνίας

Η στρατιωτική και πολιτική βοήθεια της Πολωνίας προς το Κίεβο ήταν αξιοσημείωτη. Η χώρα έχει υποδεχθεί εκατομμύρια πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τη σύγκρουση. Έχει επίσης δωρίσει περίπου 300 τανκ από τα αποθέματα του δικού της στρατού – αριθμός που είναι απαράμιλλος στην Ευρώπη. Επιπλέον, ο ρόλος της Πολωνίας ως κόμβου για τη στρατιωτική υποστήριξη της Ουκρανίας σημαίνει ότι είναι απαραίτητος για τις προσπάθειες των ΗΠΑ και της Ευρώπης να βοηθήσουν την Ουκρανία να αντισταθεί στη ρωσική επιθετικότητα.

Αυτή η απάντηση βοήθησε την Πολωνία να αναθεωρήσει την εικόνα της· υπενθύμισε επίσης στην υπόλοιπη Ευρώπη τις μεγάλες δυνατότητες της χώρας. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν ήταν αναπόφευκτο. Πριν από τις 24 Φεβρουαρίου, οι σχέσεις Πολωνίας-Ουκρανίας ήταν τεταμένες, με τις ανταγωνιστικές εθνικιστικές ιστορικές αφηγήσεις και τις τακτικές διαμάχες για στρατιωτικά νεκροταφεία και μνημεία να πυροδοτούν μια ατμόσφαιρα αμοιβαίας δυσπιστίας. Η Βαρσοβία τα έβαλε όλα αυτά στην άκρη για να υποστηρίξει τον ανατολικό γείτονά της αυτή τη στιγμή της ανάγκης.

Η σταθερή αποφασιστικότητα της Πολωνίας να βοηθήσει την Ουκρανία – και αυτή των χωρών της Βαλτικής – βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό πίσω από τους ισχυρισμούς ότι μια μετατόπιση του κέντρου βάρους της Ευρώπης προς Ανατολάς βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Η γεωγραφία παίζει επίσης τον ρόλο της: η ιστορία της Ευρώπης διαδραματίζεται στα ανατολικά, γεγονός που φέρνει τη Βαρσοβία στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής. Αλλά το να είσαι στο επίκεντρο δεν είναι το ίδιο με τη διαμόρφωση της ατζέντας της ΕΕ.

Η Βαρσοβία άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην πολιτική κυρώσεων της ΕΕ, το καθεστώς υποψηφιότητας για την Ουκρανία και τη στρατιωτική υποστήριξη προς το Κίεβο. Όμως το καθεστώς της Πολωνίας εντός της ΕΕ παραμένει αυτό του περιφερειακού εταίρου. Η Κροατία έχει ενταχθεί στην Ευρωζώνη και χώρες όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία έχουν ξεκινήσει μια πορεία προς το κοινό νόμισμα. Η Πολωνία, εν τω μεταξύ, δεν έχει δείξει κανένα ενδιαφέρον για την οικονομική ολοκλήρωση. Η χώρα έχει επίσης αγωνιστεί (το λιγότερο) να αγκαλιάσει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το εμβληματικό έργο της ΕΕ για να ανοίξει ο δρόμος για ένα κλιματικώς ουδέτερο μέλλον. Ακόμη και στην άμυνα, η Πολωνία έχει αποκοπεί από την πιθανή ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα των προμηθειών επενδύοντας δισεκατομμύρια ευρώ σε στρατιωτικό εξοπλισμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Νότια Κορέα. Τέλος, η κρίση του κράτους δικαίου συνεχίζεται – με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μόλις προ ολίγων ημερών να κάνει την κίνηση “βόμβα” να παραπέμψει την Πολωνία στο δικαστήριο για το “νομικό Polexit” της.

Πώς μπορεί να ηγηθεί η Βαρσοβία

Αυτό δεν σημαίνει ότι “η μετατόπιση προς ανατολάς” δεν μπορεί να συμβεί. Αλλά η Βαρσοβία θα χρειαστεί να διευρύνει τα όρια της επιρροής της και να αποφύγει κάποιες περαιτέρω παγίδες, εάν θέλει να γίνει πραγματικός ηγέτης.

Πρώτον, η προσφάτως ανακαλυφθείσα αυτοπεποίθηση της Πολωνίας στην εξωτερική πολιτική βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη δικαίωσή της όσο αφορά τη Ρωσία. Αυτή η ηθική υπεροχή είναι πηγή δύναμης. Ωστόσο, οι Πολωνοί ηγέτες θα πρέπει να προσέχουν να μην υπερβάλουν εαυτόν. Ο θαυμασμός στην Ευρώπη για τα επιτεύγματα της Βαρσοβίας θα μπορούσε εύκολα να μετατραπεί σε εκνευρισμό εάν η ηθική ηγεσία συγχέεται με την αυτοδικία. Αυτό δεν θα ήταν μια καλή αφετηρία για την προσέλκυση υποστήριξης και την έναρξη της διαμόρφωσης της ατζέντας του μπλοκ.

Δεύτερον, οι ηγέτες της Πολωνίας θα πρέπει να αντισταθούν στον πειρασμό να ορίσουν την ηγεσία με όρους αντιπαράθεσης και όχι ενοποίησης. Η σημερινή κυβέρνηση της χώρας επιδιώκει εδώ και καιρό να δημιουργήσει ένα αντίβαρο στη Γερμανία και τη Γαλλία στην ΕΕ που να βασίζεται στην επιρροή της Βαρσοβίας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Μέχρι στιγμής έχει αποτύχει να το κάνει – κυρίως επειδή υποτίμησε ίσως τη σημασία των πραγματικών σχέσεων εξουσίας. Το πιο σημαντικό, οι εταίροι της Πολωνίας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη έχουν δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον να ακολουθήσουν αυτό το είδος γεωπολιτικής σκέψης εντός της ΕΕ.

Ακόμα κι έτσι, η πολωνική ηγεσία είναι απίθανο να εγκαταλείψει την ιδέα. Η τεράστια απογοήτευση από την απάντηση της Γερμανίας στον πόλεμο, που εκτείνεται πολύ πέρα ​​από τους εθνικιστικούς κύκλους, τροφοδοτεί τα οράματα στην Πολωνία για οικοδόμηση ενός νέου άξονα με τα Σκανδιναβικά και Βαλτικά κράτη. Θα μπορούσε ακόμη και να στοχεύει στην εκ νέου σχεδίαση του πολιτικού χάρτη μιας νέας, διευρυμένης ΕΕ, σχηματίζοντας ένα κέντρο εξουσίας με τη Λιθουανία και την Ουκρανία (το “Τρίγωνο του Λούμπλιν”). Ωστόσο, όπως μου είπε ένας ανώτερος διπλωμάτης από μια σκανδιναβική χώρα, οποιεσδήποτε πρωτοβουλίες που χαράσσουν νέες διαχωριστικές γραμμές σε όλη την Ευρώπη θα ήταν μη παραγωγικές αφετηρίες από τη δική τους οπτική γωνία.

Οι εκλογές του φετινού φθινοπώρου στην Πολωνία φέρνουν μαζί τους ελπίδες ότι μια νέα κυβέρνηση – που πιθανώς να σχηματιστεί από φιλοευρωπαϊκές και φιλελεύθερες δυνάμεις – μπορεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες ότι η χώρα θα καταστεί ηγετική δύναμη στην ΕΕ. Αυτή η κυβέρνηση θα χρειαστεί να βασιστεί στα επιτεύγματα των προκατόχων της και να αποβάλει κάποιες από τις αδιαλλαξίες τους. Τελικά, όποια και αν είναι η κυβέρνηση της Πολωνίας στο τέλος αυτού του έτους, πρέπει να θυμάται ότι η αποτελεσματική ηγεσία δεν είναι δύναμη της φύσης. Απαιτεί ιδέες, ενσυναίσθηση, δύναμη, συνεργασία και εμπιστοσύνη. Το να τοποθετηθεί η Πολωνία στο κέντρο ισχύος της ΕΕ είναι εφικτό. Είναι καιρός η Βαρσοβία να εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία και να εκπληρώσει τις δυνατότητες που είχε ξεκάθαρα επαναβεβαιώσει τον περασμένο χρόνο.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ