Οι προοπτικές του Κυπριακού μετά την εκλογή Χριστοδουλίδη

γράφει ο Γιάννος Χαραλαμπίδης*

• Ο «αιώνας της Τουρκίας» και η εναλλακτική στρατηγική με την Κύπρο ως στρατηγικό βάθος της Ε.Ε.
• Πώς ο διάλογος από τα παλιά μπορεί να οδηγήσει σε διχοτόμηση ή να ανοίξει την πύλη της προσάρτησης και πώς η Ε.Ε. μπορεί να γίνει καταλύτης θετικών εξελίξεων
• Η πηγή της τουρκικής αδιαλλαξίας και η αντιμετώπιση
• Γιατί ο Πρόεδρος δεν θέλει να δώσει αφορμές και ποιες
• Μπορεί και πώς η Άγκυρα να μείνει εκτεθειμένη
• Το σκεπτικό και οι φόβοι

Ο νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, προτού αναλάβει επισήμως καθήκοντα, έσπευσε να συναντηθεί με τον κατοχικό ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, με σκοπό την όσο το δυνατόν συντομότερη επανέναρξη των συνομιλιών. Και την ίδια περίπου στιγμή, ο Ταγίπ Ερντογάν έδωσε τη χαριστική βολή σε όσους ήθελαν να πιστεύουν ότι κάτι ουσιαστικό μπορεί να συμβεί στη λογική της διπλωματίας των σεισμών, τονίζοντας ότι διανύουμε ήδη τον «αιώνα της Τουρκίας» στη λογική της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ανεξαρτήτως, δε, της μορφής λύσης στο Κυπριακό, οι Τούρκοι μάς θεωρούν δικό τους βιλαέτι. Με προσαρτημένο ήδη επί της ουσίας τον βορρά.

Πληροφορίες αναφέρουν ότι το σκεπτικό του Προέδρου για τη διεξαγωγή της συνάντησης είναι διπλό:

Πρώτο, επιδιώκει να είναι συνεπής εσωτερικά ότι θέλει λύση.

Δεύτερο, προσδοκά να πείσει τη διεθνή κοινότητα ότι είναι εναρμονισμένος με τη βάση διευθέτησης του προβλήματος για επιστροφή στο Κραν Μοντανά για μια λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, που έφερε όμως την ισότιμη κυριαρχία και τη λογική των δυο κρατών, παρότι ο ίδιος απορρίπτει την τελευταία θέση.

Τι φοβάται ο νέος Πρόεδρος ή ας το θέσουμε αλλιώς: Τι προσπαθεί να προλάβει; Αφενός δεν θέλει να κατηγορηθεί ότι δεν επιθυμεί λύση ομοσπονδίας και, αφετέρου, επιδιώκει να αντιμετωπίσει μια ενδεχόμενη προσάρτηση των κατεχομένων από την Τουρκία το 2023. Δηλαδή, δεν επιθυμεί να επωμιστεί την κατηγορία ότι ήταν απορριπτικός. Οπότε, δεν θέλει να του χρεωθεί ότι έκλεισε την πόρτα στον διάλογο και, ως εκ τούτου, ότι άρπαξαν η Άγκυρα και ο Τατάρ την ευκαιρία για ν’ ανοίξουν την πύλη της προσάρτησης. Με άλλα λόγια, δεν επιθυμεί να δώσει αφορμές.

Αποτυχημένη διαδικασία και διχοτόμηση

Υπό αυτές όμως τις συνθήκες υπάρχει και ή άλλη όψη του νομίσματος, την οποία ο Πρόεδρος οφείλει να μελετήσει:

Τον κίνδυνο να παγιδεύεται σε μιαν αποτυχημένη διαδικασία όπως ήταν το Κραν Μοντανά. Γιατί; Διότι, από τη μια ο Πρόεδρος ορθά λέει ότι δεν δέχεται τη λύση των δύο κρατών, όμως, από την άλλη, οι συγκλίσεις οδηγούν μέσω των συνομιλιών σε δύο κράτη, αφού:

Α) Αφαιρούν από τους Ελληνοκύπριους το δικαίωμα της ψήφου στον βορρά, που σημαίνει ότι δεν θα είναι η πατρίδα μας αλλά άλλο κράτος.

Β) Υιοθετήθηκε η αρχή ότι το κατάλοιπο εξουσίας ανήκει στα κρατίδια αντί στην Κεντρική Κυβέρνηση. Και γνωρίζει καλά ο Πρόεδρος ότι κάτι τέτοιο σημαίνει χωριστή πρωτογενή παραγωγή δικαίου και συγκαλυμμένη, κατ’ ελάχιστον, χωριστή κυριαρχία. Αυτή ήταν η αντίληψη που επικρατούσε στο Εθνικό Συμβούλιο πριν από το Σχέδιο Ανάν.

Η αποφυγή του απορριπτισμού

Γίνεται λοιπόν κατανοητή η πολιτική και ουσιαστική προσπάθεια του Προέδρου ν’ αποφύγει τον απορριπτισμό, αλλά επί της ουσίας η επιστροφή στο Κραν Μοντανά και στις συγκλίσεις δεν σηματοδοτεί την επανένωση, αλλά μια μορφή διχοτόμησης όπως την σχεδίασε ο Νιχάτ Ερίμ το 1956 και όπως επιβάλλεται διά πυρός και σιδήρου από την Τουρκία επί του εδάφους με την εισβολή του 1974 στην πρακτική του διοικητικού, πληθυσμιακού και γεωγραφικού διαχωρισμού με την ταυτόχρονη διχοτόμηση της εκτελεστικής εξουσίας στη βάση της εκ Περιτροπής Προεδρίας, εάν εξευρεθεί λύση στο πλαίσιο μιας διαδικασίας ανάλογης με εκείνην του Κραν Μοντανά.

Η χρήση της ΕΕ και το κανονικό κράτος

Συνεπώς, σταδιακά ο Πρόεδρος θα πρέπει να δει την ουσία και να προχωρήσει σε μια εναλλακτική στρατηγική επιλογή μέσω της ΕΕ. Όμως, η ΕΕ, την οποία επικαλείται, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να μετατραπούν οι διχοτομικές συγκλίσεις σε λύση και τοπικές αποκλίσεις από τις δημοκρατικές αρχές της ΕΕ ή σε πρωτογενές δίκαιο, που σημαίνει διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και αντικατάστασή της από δύο συνιστώντα κρατίδια με πολιτική ισότητα και χωριστή κυριαρχία, αλλά η ΕΕ θα πρέπει θα χρησιμοποιηθεί για την εγκαθίδρυση κανονικού ευρωπαϊκού κράτους. Και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να κινηθούμε στην εξής βάση:

Επί θέματος δημοκρατικών αρχών. Δηλαδή να καθορίσουν οι αρχές τη λύση και όχι οι πραγματικότητες της εισβολής, δηλαδή η διχοτομική ομοσπονδία, που δεν οδηγεί σε κανονικό κράτος αλλά σε τουρκικό προτεκτοράτο, διότι επί τη βάσει των ισοζυγίων δυνάμεων και των συνταγματικών δομών, η Άγκυρα θα μας ελέγχει διά των Τουρκοκυπρίων με την εκτελεστική, για παράδειγμα, εξουσία της εκ Περιτροπής Προεδρίας ή μέσα από τις σταθμισμένες ψήφους και τα κρυφά βέτο. Άρα ένα νέο Κραν Μοντανά θα είναι μια οιονεί προσάρτηση των κατεχομένων στην Τουρκία, εφόσον ήδη τα κατεχόμενα εξαρτώνται σε διάφορους τομείς από την Τουρκία και δεν πρόκειται να απεξαρτηθούν. Η έννοια του προτεκτοράτου μπορεί να εμπεριέχει μέσα από τις εξαρτήσεις και το διχοτομικό θεσμικό πλαίσιο την επέκταση του ελέγχου της Τουρκίας όχι μόνο στον βορρά αλλά και στον νότο. Τι είναι η εκ περιτροπής πηγή εξουσίας, όταν ο Τουρκοκύπριος Συμπρόεδρος θα ελέγχεται από την Άγκυρα;

Εάν, λοιπόν, η Τουρκία δεν αποδεχθεί ως βάση λύσης την αρχή «ένας άνθρωπος, μία ψήφος», και την αναθεώρηση του υφιστάμενου συντάγματος και όχι την αντικατάστασή του από άλλα τρία (ένα για κάθε συνιστών κράτος και άλλο ένα, το κοινό), τότε σημαίνει ότι:

1) Δεν θέλει κανονικό κράτος, όπως έχει αναφέρει ο ΓΓ του ΟΗΕ.

2) Αυτά τα οποία εμφανίζονται μέσω ενός νέου Κραν Μοντανά ως λύση, δεν οδηγούν σε κανονικό κράτος αλλά σε τουρκικό προτεκτοράτο και οιονεί προσάρτησή μας στη νέα Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η ευκαιρία που προσφέρει η Άγκυρα

Η Άγκυρα και ο Τατάρ προσφέρουν ήδη ευκαιρία στον νέο Πρόεδρο να επικαλεστεί την απαράδεκτη στάση τους για δύο κράτη, προκειμένου:

1) Να αποκαλύψει ότι οι Τούρκοι θέλουν τορπιλισμό της όποιας διαδικασίας για να βρουν πρόφαση ακόμη και για κήρυξη ενσωμάτωσης.

2) Να προχωρήσει σε εναλλακτικές πολιτειακές προτάσεις λύσης, που θα συνοδεύονται από νέα στρατηγική κοινών συμφερόντων με την ΕΕ και τις ΗΠΑ, καθώς και με το Ισραήλ, που θα αλλάξουν τα ισοζύγια δυνάμεων, τα οποία αποτελούν την πηγή της τουρκικής αδιαλλαξίας. Τι είπε την περασμένη Τρίτη ο Ερντογάν; Επανέλαβε ότι αρχίζει ο “αιώνα της Τουρκίας”. Αρπάζοντας τη σκυτάλη ο Ερσίν Τατάρ, διευκρίνισε στον Στιούαρτ και στον Πρόεδρο ότι δεν θα αρχίσουν συνομιλίες εάν οι Ελληνοκύπριοι δεν αποδεχθούν ως βάση λύσης την κυριαρχική ισότητα, δηλαδή τα δύο κράτη. Δεν είναι η πρώτη φορά που το λέει ο Τατάρ χωρίς να έχει κόστος, διότι τα Ην. Έθνη δεν έχουν τέτοια εξουσία. Θα είχαν, εάν το Κυπριακό ήταν στο Κεφάλαιο 7 ως ζήτημα εισβολής και κατοχής υπό την έννοια ότι η Τουρκία απειλεί τη σταθερότητα και κατ’ ελάχιστον την περιφερειακή ειρήνη. Εφόσον εμείς επιμένουμε να περιορίζουμε το πρόβλημα στη δικοινοτική του διάσταση, επιτρέπουμε στην Τουρκία να την βγάζει καθαρή. Και εντός των Ην. Εθνών και στην ΕΕ.

Τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας

Εφόσον η πηγή της τουρκικής αδιαλλαξίας είναι το ανισοζύγιο δυνάμεων, που κλίνει υπέρ της Άγκυρας, και εφόσον οι συγκλίσεις δεν οδηγούν σε κανονικό κράτος, αλλά σε προτεκτοράτο και οιονεί ενσωμάτωσή μας στην Τουρκία, η ΕΕ δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να επιστρέψουμε στις αποτυχημένες πρακτικές του Κραν Μοντανά που θα μας εισαγάγουν σε διχοτομικές ατραπούς, αλλά για τη δημιουργία συνθηκών κανονικού κράτους. Ως εκ τούτου, εντός της ΕΕ θα πρέπει οι θέσεις μας να είναι σαφείς:

Είναι σημαντική εξέλιξη η ανάληψη και ο έλεγχος τμήματος του γεωστρατηγικού και γεωπολιτικού χώρου (τον οποίο διεκδικεί η Τουρκία μέσω της Γαλάζιας Πατρίδας) από την Κύπρο και την Ελλάδα στη λογική ενός τόξου που θα ξεκινά από τη Θράκη και θα καταλήγει στο Ισραήλ μέσω Κύπρου, η οποία συνιστά το στρατηγικό βάθος της ΕΕ. Η Κύπρος αποτελεί το αβύθιστο αεροπλανοφόρο, από το οποίο και πλησίον αυτού:

α) Περνούν θαλάσσιες και εναέριες οδοί.

β) Μπορούν να αναλαμβάνονται κάθε είδους δράσεις και επιχειρήσεις. Προς κάθε κατεύθυνση, εφόσον υπάρχουν οι ανάλογες υποδομές. Δεν είναι τυχαία η επιλογή του νησιού από τους Βρετανούς για την εγκαθίδρυση των Βάσεών τους. Κατ’ ανάλογο τρόπο δρα και η Άγκυρα.

Η Ελλάδα ελέγχει τις εισόδους και εξόδους του Αιγαίου, μεταξύ Κρήτης – Καρπάθου, Καρπάθου – Ρόδου και στην περιοχή των Δαρδανελλίων, καθώς και βορειοδυτικά της Κρήτης με την Πελοπόννησο. Η Κύπρος είναι η φυσική προέκταση ενός γεωπολιτικού σχεδιασμού, που προσφέρει έλεγχο των περασμάτων από το Γιβραλτάρ προς την Κρήτη και πάνω προς την Αλεξανδρέττα, κυρίως των θαλάσσιων και ενεργειακών οδών, ενώ ο έλεγχος της εξόδου από τα Στενά των Δαρδανελλίων περιορίζει το πλεονέκτημα που έχει η Τουρκία, όχι μόνο στα Δαρδανέλλια, αλλά και στο στενό της Κωνσταντινούπολης.

Στρατηγικός σχεδιασμός

Ο στρατηγικός σχεδιασμός από τη Θράκη ώς το Ισραήλ μπορεί να ενταχθεί, όπως πολλάκις έχει γραφτεί από τις στήλες αυτές, στη Στρατηγική Πυξίδα της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο, με απώτερο στόχο:

1) Να δώσει στρατηγικό βάθος στην ΕΕ.

2) Να αναβαθμίσει γεωπολιτικά τον ρόλο της Ελλάδας και της Κύπρου σε βάρος της Τουρκίας, η οποία εάν θέλει να συμμετάσχει, θα πρέπει να αποδεχθεί την αποχώρηση του στρατού της από την Κύπρο, που συνιστά διαρκή απειλή για την περιφερειακή ασφάλεια, όπως οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρουν όταν αξιολογούν την πολιτική της Άγκυρας.

3) Να οδηγήσει στον απεγκλωβισμό της ΕΕ και του ΝΑΤΟ από την τουρκική αυθάδεια εφόσον τμήμα του γεωπολιτικού χώρου, τον οποίο η Άγκυρα θέλει να ελέγχει στο Αιγαίο και στην Κύπρο μέσω της Γαλάζιας Πατρίδας, θα συνιστά το στρατηγικό βάθος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και στη Μέση Ανατολή σε συνεργασία με το Ισραήλ, του οποίου οι σχέσεις με την Τουρκία ομοιάζουν με εκείνες που είχαν η Αθήνα και η Σπάρτη. 4) Να περιορίσει το γεωπολιτικό και στρατηγικό πλεονέκτημα, το οποίο διαθέτει η Τουρκία στην περιοχή και θέλει να αυξήσει μέσω της Γαλάζιας Πατρίδας και συνιστά την πηγή της αδιαλλαξίας και το βασικό εμπόδιο λύσης του Κυπριακού.

5) Να διευκολύνει τόσο την ΕΕ όσο και τις ΗΠΑ να απαλλαγούν από τους εκβιασμούς της Τουρκίας, έστω και μερικώς, εφόσον ο γεωπολιτικός μας χώρος θα τελεί κάτω από τη θεσμική αιγίδα της Στρατηγικής Πυξίδας, που δεν είναι ένα απλό υποσύστημα ασφάλειας της Ευρώπης αλλά και του ΝΑΤΟ. Και συμβαίνει αυτό λόγω της θεσμικής και ουσιαστικής στρατηγικής σύνδεσης μεταξύ του αμυντικού συστήματος της ΕΕ και της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Υπό αυτές δε τις συνθήκες δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία νέου συστήματος εγγυήσεων στην Κύπρο, που θα τελεί κάτω από το ΝΑΤΟ, γεγονός που δεν θα δικαιολογεί την παρουσία τουρκικού στρατού στο νησί, άρα ο Αττίλας θα πρέπει να αποχωρήσει, εφόσον με τη λύση θα δημιουργηθεί συμμαχική σχέση.

6) Να ενισχύσει την ασφάλεια του συστήματος ενέργειας και να διευκολύνει την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου αποτρέποντας την τουρκική απειλή.

Ο Πρόεδρος έξω από το κουτί…

Ποιο είναι λοιπόν το ζητούμενο, όχι μόνο για τον Πρόεδρο, αλλά και για μας. Εάν θα μείνει σε κινήσεις τακτικής, όπως αυτές που γίνονται διά των συναντήσεών του με τον Στιούαρτ και τον Τατάρ, ή αν θα περάσει στην ουσία για ν’ αποφύγει την εμπλοκή του σε μια νέα διαδικασία με τον χαρακτήρα του Κραν Μοντανά, που λόγω των ισοζυγίων δυνάμεων είτε θα οδηγήσει σε τουρκική λύση είτε σε αδιέξοδο, οπότε θα είναι ανοικτός ο κίνδυνος, τον οποίο σήμερα με τακτικισμούς επιδιώκει να αποφύγει. Δηλαδή, να σπρώξει η ίδια η Άγκυρα τη διαδικασία σε ένα νέο Κραν Μοντανά και σε αποτυχία, χωρίς να την χρεωθεί, για να περάσει σε προσάρτηση. Άρα, για να αποφύγει όλους αυτούς τους σκοπέλους, οφείλει ο Πρόεδρος να βγει έξω από το κουτί και να δει τις εναλλακτικές επιλογές που διαθέτουμε. Μπορεί; Αυτό είναι το ερώτημα…

Δίλημμα: Γαλάζια τουρκική πατρίδα ή ανοικτές ευρωπαϊκές θάλασσες;

Ο χάρτης είναι ο αδιάψευστος μάρτυρας ότι η Κύπρος αποτελεί το στρατηγικό βάθος της ΕΕ, διότι συνδέεται με τις θαλάσσιες και ενεργειακές οδούς από το «choke point» του Σουέζ ώς εκείνο του Γιβραλτάρ, καθώς και με τα στενά των Δαρδανελλίων και της Κωνσταντινούπολης, λόγω μιας de facto συμμαχικής σχέσης με την Ελλάδα, η οποία δεσπόζει στις πύλες εισόδου και εξόδου του Αιγαίου τόσο στα βορειοδυτικά της Κρήτης προς την Πελοπόννησο όσο και στην περιοχή Κρήτης – Καρπάθου, Καρπάθου – Ρόδου. Το ίδιο ισχύει και για την έξοδο από και την είσοδο προς τα Δαρδανέλλια. Είναι δε σημαντική η οδός από Σουέζ προς την Αλεξανδρέττα και ότι από την Κύπρο μπορούν να εκτελούνται διάφορες στρατιωτικές, ανθρωπιστικές, οικονομικές, ναυτιλιακές και εμπορικές δράσεις, καθότι το νησί αποτελεί αβύθιστο αεροπλανοφόρο. Το δε συμμαχικό γεωπολιτικό τόξο, που μπορεί να δημιουργηθεί από την Ελλάδα ώς το Ισραήλ μέσω Κύπρου, δύναται ν’ αποτελέσει υποσύστημα ασφάλειας της Στρατηγικής Πυξίδας και του ΝΑΤΟ στη λογική της αλλαγής των ισοζυγίων δυνάμεων και της δημιουργίας συνθηκών για την εξεύρεση λύσης στο Αιγαίο και στο Κυπριακό για ένα κανονικό κράτος και όχι για ένα προτεκτοράτο της Τουρκίας. Το ζήτημα είναι να αναδειχθεί προς τους Ευρωπαίους το στρατηγικό τους βάθος μέσω Κύπρου, ώστε όταν η Τουρκία πλήττει τα δικά μας συμφέροντα να είναι ως να πλήττει τα δικά τους. Το δίλημμα, δηλαδή, τίθεται ως εξής: Γαλάζια τουρκική πατρίδα ή ανοικτές ευρωπαϊκές θάλασσες;..

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

ΠΗΓΗ: Σημερινή