Του Alper Coşkun

Τον περασμένο μήνα, μια σειρά από διαδηλώσεις κατά της Τουρκίας στη Σουηδία εξόργισε την Άγκυρα και απείλησε να καθυστερήσει περαιτέρω την ένταξη της σκανδιναβικής χώρας στο ΝΑΤΟ.

Οι διαδηλώσεις παρουσίαζαν σύμβολα του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και περιελάμβαναν το συμβολικό κρέμασμα του ομοιώματος του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από έναν φανοστάτη. Για να κάνει τα πράγματα χειρότερα, ο Ράσμους Πάλουνταν, με διπλή υπηκοότητα Σουηδίας και Δανίας και ηγέτης του δανικού ακροδεξιού πολιτικού κόμματος Hard Line, έκαψε ένα αντίγραφο του Κορανίου έξω από την κατοικία του Τούρκου πρέσβη στη Στοκχόλμη και διηγήθηκε την ενέργειά του με απαξιωτικές δηλώσεις για το Ισλάμ και τους μετανάστες.

Οι Σουηδοί αξιωματούχοι ενήργησαν ταχέως και κατήγγειλαν τις ενέργειες και απεγκλώβισαν την κυβέρνηση από τις διαμαρτυρίες, ενώ επεσήμαναν ότι δεν παραβίασαν τη σουηδική νομοθεσία. Ο πρωθυπουργός Ουλφ Κρίστερσον περιέγραψε τα γεγονότα ως πράξη δολιοφθοράς κατά της προσπάθειας της χώρας του στο ΝΑΤΟ, καθώς η Τουρκία (μαζί με την Ουγγαρία) δεν έχει ακόμη επικυρώσει την είσοδο της Σουηδίας ή της Φινλανδίας στη συμμαχία. Ο Σουηδός υπουργός Εξωτερικών πρόσθεσε ότι οι διαμαρτυρίες ήταν ένα χαρτί στα χέρια της Ρωσίας. Εν τω μεταξύ, ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ, εξέφρασε την άποψη ότι η Ρωσία μπορεί να ήταν πίσω από το περιστατικό της καύσης του Κορανίου και προειδοποίησε για τακτικές υβριδικού πολέμου.

Αλλά οι Τούρκοι ομόλογοί τους δεν επηρεάστηκαν από αυτές τις εξηγήσεις, και η σκόπιμη ρίψη λαδιού στη φωτιά φαίνεται να λειτούργησε. Η Τουρκία ακύρωσε αμέσως τις επίσημες επισκέψεις του Σουηδού προέδρου του κοινοβουλίου και του υπουργού Άμυνας στην Άγκυρα, ενώ ο Ερντογάν – ο οποίος είναι ήδη απασχολημένος με την προεκλογική εκστρατεια για τις εκλογές τους επόμενους μήνες – επιτέθηκε στη Σουηδία. Δήλωσε ότι η έλλειψη σεβασμού για τις τουρκικές και μουσουλμανικές πεποιθήσεις θα κοστίσει στη Σουηδία την υποστήριξη της Τουρκίας στην προσπάθεια ένταξής της στο ΝΑΤΟ.

Ο Ερντογάν έκανε έκκληση στις μάζες και εκμεταλλευόταν την εκτεταμένη οργή που πυροδοτήθηκε στην τουρκική κοινωνία. Ακόμα κι αν η διάκριση μεταξύ των διαμαρτυριών που είχαν ρατσιστικές και ισλαμοφοβικές πτυχές και της επίσημης θέσης της σουηδικής κυβέρνησης ήταν σαφής στον Ερντογάν, τα οφέλη από την ενίσχυση της δημόσιας υποστήριξης εν μέσω μιας προεκλογικής περιόδου υπερίσχυαν κάθε άλλης εκτίμησης. Αυτό το συναίσθημα αντικατοπτρίστηκε σε διαδηλώσεις και δηλώσεις από κορυφαία κόμματα της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του κεντροδεξιού Καλού Κόμματος και του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών.

Ωστόσο, η προοπτική της Τουρκίας να καθυστερήσει περαιτέρω την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ δεν είναι πρόβλημα μόνο για τη Σουηδία, αλλά και για την Τουρκία. Η εικόνα της Τουρκίας να στέκεται εμπόδιο στην ιστορική απόφαση της Σουηδίας και της Φινλανδίας να προσχωρήσουν στη συμμαχία, με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις σχετικές γεωπολιτικές αλλαγές, δεν είναι καλή. Τροφοδοτεί την αντίληψη που λέει ότι η Τουρκία είναι αναξιόπιστος και ανατρεπτικός παράγοντας σε μια εποχή που η ευρωατλαντική ασφάλεια αναδιαμορφώνεται.

Οι υποστηρικτές της Τουρκίας επισημαίνουν ότι η Ελλάδα εμπόδισε την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ για χρόνια, έως ότου συμφωνηθεί μια λύση για το όνομα της χώρας μέσω διαπραγματεύσεων από Αθήνα και Σκόπια. Αλλά το πλαίσιο είναι πολύ διαφορετικό σήμερα, και το τίμημα για την εικόνα της Τουρκίας είναι απείρως μεγαλύτερο.

Η συναίνεση της Τουρκίας ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ ήταν από την αρχή υπό όρους. Έφτασε μέσω μιας συμφωνίας της τελευταίας στιγμής στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη τον Ιούνιο, αφού η Σουηδία και η Φινλανδία δεσμεύτηκαν να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια σχετικά με τις δραστηριότητες ορισμένων ομάδων, συμπεριλαμβανομένου του PKK, το οποίο – μαζί με τη Σουηδία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και ορισμένες άλλες χώρες – θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση. Ήθελε επίσης οι δύο χώρες να σταματήσουν τα επίσημα εμπόδια στη συνεργασία της αμυντικής βιομηχανίας.

Ο πρώτος από αυτούς τους στόχους αποτελούσε την ουσία του θέματος. Σχεδιάστηκε για τη Σουηδία, όπου η Τουρκία πίστευε ότι οι αντιτουρκικοί παράγοντες είχαν βρει καταφύγιο και συνέχισαν τη στρατολόγηση, την προπαγάνδα και τη συγκέντρωση χρημάτων. Η εκτίμηση της Άγκυρας για την επίδοση της Στοκχόλμης σε αυτό το θέμα ήταν αρνητική ακόμη και πριν από τα τελευταία περιστατικά. Σε ένα άρθρο που έγραψε για μια τοπική εφημερίδα τον Δεκέμβριο, ο Τούρκος πρεσβευτής στη Σουηδία αμφισβήτησε τους ισχυρισμούς της Σουηδίας ότι είχε εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της και ζήτησε περισσότερες ενέργειες. Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε ότι οι πρόσφατες εμπειρίες έχουν εδραιώσει αυτήν την άποψη στην Άγκυρα.

Ωστόσο, η σουηδική πεποίθηση και το επίσημο αφήγημα είναι πολύ διαφορετικα. Οι σουηδικές αρχές λένε ότι έχουν κάνει ό,τι είναι νομικώς δυνατό. Επικρίνουν την Τουρκία ότι ζητά πάρα πολλά, αντανακλώντας ένα κυρίαρχο αίσθημα στο σουηδικό κοινό και προσπαθώντας να συγκεντρώσει εξωτερική υποστήριξη για τη θέση της. Σε ό,τι αφορά τη Σουηδία, με λυμένα ως επί το πλείστον σημεία κολλήματος, η μπάλα βρίσκεται πλέον στο γήπεδο της Τουρκίας. Το επόμενο λογικό βήμα θα ήταν να επικυρώσει η Τουρκία τις συνθήκες προσχώρησης της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Μπορεί να μην αρέσει στην Τουρκία, αλλά οι περισσότεροι από τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ — ίσως εκτός από την Ουγγαρία — μάλλον θα συμφωνούσαν.

Στον πυρήνα αυτού του ζητήματος βρίσκεται μια τεράστια αποσύνδεση μεταξύ Σουηδίας και Τουρκίας. Αυτό το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί, αλλά δεν υπάρχει εύκολη λύση. Οι δύο πλευρές έχουν διαφορετικές νομικές ερμηνείες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι προσδοκίες της Τουρκίας δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα του σουηδικού συστήματος διακυβέρνησης. Οι Σουηδοί συχνά επισημαίνουν την ανεξαρτησία των θεσμών τους και την αδυναμία της κυβέρνησης να τους επηρεάσει, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι επισημαίνουν ότι η ανεξαρτησία των θεσμών δεν εγγυάται απαραίτητα τη δικαιοσύνη των πρακτικών τους. (Αν δεν ήταν η συμφωνία του ΝΑΤΟ, η σουηδική κυβέρνηση θα μπορούσε να επισημάνει ότι η Τουρκία του Ερντογάν δεν είναι αξιόπιστος αξιολογητής δίκαιων δημοκρατικών θεσμών, δεδομένου του κακού ιστορικού της Τουρκίας στην ελευθερία της έκφρασης και του συνεταιρίζεσθαι.)

Επιπλέον, αυτό το θέμα αρχίζει να κρέμεται από την επιθυμία της Τουρκίας να αγοράσει μαχητικά αεροσκάφη F-16 από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Άγκυρα και η Ουάσιγκτον συνεχίζουν να τονίζουν ότι η αίτηση του ΝΑΤΟ και το αίτημα προμήθειας των τουρκικών F-16 είναι ξεχωριστά ζητήματα, αλλά αυτός ο σύνδεσμος μπορεί να έχει τις ρίζες του στο μυαλό των μελών του Κογκρέσου των ΗΠΑ που θα έχουν λόγο στην πώληση μαχητικών αεροσκαφών.

Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία δεν θα βιαστεί να επικυρώσει τα πρωτόκολλα ένταξης στο ΝΑΤΟ. Αυτό είναι πλέον θέμα για μετά τις εκλογές του Μαΐου. Εν τω μεταξύ, οι απογοητεύσεις και τα συναισθήματα αυξάνονται από όλες τις πλευρές. Το επόμενο κρίσιμο όριο για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ θα είναι η επερχόμενη σύνοδος κορυφής στο Βίλνιους της Λιθουανίας τον Ιούλιο. Ο χρόνος μέχρι τότε θα πρέπει να τύχει συνετής διαχείρισης από την Τουρκία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία. Η εστίασή τους θα πρέπει να είναι στο να καλλιεργήσουν μια περίοδο χαλάρωσης με το να μείνουν μακριά από άχρηστα παιχνίδια αλληλοκατηγοριών και να βρουν έναν λογικό τρόπο να διαχειριστούν και, τελικά, να βγουν από αυτό το παράλογο αδιέξοδο. Όσο αδύνατο κι αν φαίνεται, υπάρχει τρόπος να γίνει αυτό.

Πρώτον, η Τουρκία, η Σουηδία και η Φινλανδία θα πρέπει να δεσμευτούν να κρατούν τις διαφωνίες τους μακριά από το δημόσιο τομέα. Αυτό θα συνεπαγόταν την αποχή από προκλητικές δηλώσεις και λαϊκίστικη ρητορική. Η ενισχυμένη σιωπή θα πρέπει να είναι η συμφωνημένη στάση τους.

Ο εκλογικός κύκλος στην Τουρκία μπορεί να δελεάσει τον Ερντογάν να πράξει διαφορετικά και μπορεί κανείς να περιμένει ότι οι Σουηδοί και οι Φινλανδοί θα αμφιβάλλουν για την ειλικρίνειά του με μια τέτοια δέσμευση, ειδικά δεδομένης της φήμης του. Αλλά υπάρχει ένα συνεχές προηγούμενο που δίνει ελπίδα. Σε αντίθεση με τη εμπρηστική ρητορική που υιοθέτησε πρόσφατα κατά της Ελλάδας, ο Ερντογάν έχει σιωπήσει κατά του Ισραήλ και της Αρμενίας – δύο χωρών που θα μπορούσε εύκολα να στοχεύσει για να κερδίσει πόντους εντός έδρας. Αυτή είναι μια σκόπιμη επιλογή από την πλευρά του και δείχνει την ικανότητά του να είναι επιλεκτικός όταν χρειάζεται. Θα πρέπει να κάνει το ίδιο για τη Σουηδία και τη Φινλανδία και τις φιλοδοξίες τους στο ΝΑΤΟ. Ο Ερντογάν δεν θα πρέπει πλέον να αντιμετωπίζει αυτή την κατάσταση ως εύκολο στόχο για εγχώρια πολιτικά παιχνίδια. Η Σουηδία και η Φινλανδία, εν τω μεταξύ, θα πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους καλόπιστα για να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες της Άγκυρας.

Δεύτερον, οι τρεις χώρες θα πρέπει να δημιουργήσουν έναν μηχανισμό για τον συντονισμό των στρατηγικών μηνυμάτων τους όταν είναι απαραίτητο. Θα πρέπει να είναι έτοιμοι να κυριαρχήσουν στους κύκλους ειδήσεων με συντονισμένα και, κατά καιρούς, κοινά μηνύματα. Αυτό θα ήταν κυρίως σημαντικό σε περιόδους κρίσης.

Τρίτον, ενώ οι πολιτικές επαφές μπορεί να έχουν παγώσει προς το παρόν, οι συναντήσεις σε επίπεδο εργασίας μεταξύ των γραφειοκρατών θα πρέπει να ενταθούν. Αυτό θα βοηθήσει στην οικοδόμηση μιας κουλτούρας συνεργασίας, στην εξάλειψη των κλισέ και θα διευκολύνει την καλύτερη κατανόηση των ανησυχιών και των περιορισμών του άλλου. Το τριμερές μνημόνιο που υπέγραψαν τα μέρη τον Ιούνιο φαίνεται τώρα να έχει διαφορετικές ερμηνείες που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Ως εκ τούτου, η Τουρκία θα πρέπει να ανακαλέσει την πρόσφατη απόφασή της να ακυρώσει τη συνάντηση του τριμερούς μηχανισμού που έχει σχεδιαστεί για αυτό. Η Σουηδία έχει ήδη εκφράσει το ενδιαφέρον τηςστη συνέχιση αυτών των συνομιλιών. Τώρα είναι καιρός για τα μέρη να αυξήσουν τις εργασίες τους για την οικοδόμηση ενός κοινού επιπέδου φιλοδοξίας για την εφαρμογή του μνημονίου. Οι δύο κατευθυντήριες αρχές δεν πρέπει να είναι καμία απόκλιση από τις υφιστάμενες δεσμεύσεις και κανένας νέος όρος.

Τέλος, οι τουρκικές εταιρείες αμυντικής βιομηχανίας αγωνίζονται ακόμα να πάρουν άδειες εξαγωγής από τη Σουηδία. Η Σουηδία πρέπει να επιλύσει αυτό το ζήτημα. Και θα πρέπει να κάνει μια ειλικρινή εσωτερική αξιολόγηση των πρόσφατων επεισοδίων που στόχευσαν την Τουρκία. Ενώ η Στοκχόλμη θα διατηρήσει τις δεσμεύσεις της για την ελευθερία της έκφρασης, οι σουηδικές αρχές θα πρέπει να εξετάσουν τρόπους για να ελαχιστοποιήσουν τις προκλήσεις, όταν είναι δυνατόν, για να περιορίσουν τη ζημιά στη σχέση της με την Τουρκία.

Η Τουρκία είναι σύμμαχος του ΝΑΤΟ για περισσότερα από εβδομήντα χρόνια, με κληρονομιά ως θεματοφύλακας της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και ως σύμμαχος που προέφερε περισσότερο παρά κατανάλωσε ασφάλεια στον ευρωατλαντικό χώρο. Και πάντα υποστήριζε σθεναρά την πολιτική Ανοιχτής Πόρτας του ΝΑΤΟ. Από την πλευρά τους, η Σουηδία και η Φινλανδία αξίζουν την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Έχουν παραδοσιακά καλές σχέσεις με την Τουρκία, και αυτές οι σχέσεις θα αποκτήσουν μια νέα, αμοιβαία επωφελής διάσταση εντός του ΝΑΤΟ.

Η σύγκλιση συμφερόντων μεταξύ Τουρκίας, Σουηδίας και Φινλανδίας είναι μεγαλύτερη από τις τρέχουσες διαφωνίες που προσπαθούν να επιλύσουν. Αυτό είναι το πνεύμα με το οποίο πρέπει να προχωρήσουν.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ