H εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, παρά τις ενδείξεις που υπήρχαν και τις προειδοποιήσεις που ακούστηκαν, έπιασε την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και τους περισσότερους στον ύπνο. Ένας βίαιος πόλεμος μαίνεται σε ευρωπαϊκό έδαφος, εδώ και ένα χρόνο. Στο διάστημα αυτό νέες πραγματικότητες αναδυθήκαν με ζητήματα όπως η άμυνα και η ασφάλεια της ΕΕ να μπαίνουν πλέον στο επίκεντρο των εξελίξεων.

Στην συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο», ο Γίρι Σεντίβι, γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (EDA) εξήγησε πως αν και η άμυνα πάντα θα αποτελεί ευθύνη του κάθε μέλους κράτους ξεχωριστά, αν πήραμε κάποιο μάθημα από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, είναι ότι οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη, αμυντική συνεργασία ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη, προκειμένου να αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά και δυναμικά τις κοινές απειλές που υπάρχουν. 

Η Κύπρος, εξήγησε ο Ευρωπαίος αξιωματούχος, παρά το ότι δεν αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ, που αποτελεί τον βασικότερο πυλώνα της ευρωπαϊκής ασφάλειας, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο, καθώς αποτελεί ενεργό μέλος του ΕDA. Η Κύπρος έχει συνεισφέρει σε 12 έργα και προγράμματα το τελευταίο διάστημα και μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα, δήλωσε ο Γίρι Σεντίβι. «Έχει ένα πολύ καλό ερευνητικό και τεχνολογικό οικοσύστημα και για αυτό η συμμετοχή της σε έργα και δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου και του EDA πρέπει να συνεχιστεί αλλά και να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο», επεσήμανε. 

Πάντως, τα κράτη-μέλη σημείωσαν ουσιαστική πρόοδο τα τελευταία χρόνια για να προχωρήσουν προς μια πιο συνεργάσιμη, ενοποιημένη, ισχυρή και αποτελεσματική ευρωπαϊκή άμυνα, αλλά ακόμα απομένουν βήματα να γίνουν. Η αμυντική συνεργασία έχει νόημα: Δημοσιονομικό νόημα, καθώς η από κοινού ανάπτυξη, αγορά και χρήση αμυντικού εξοπλισμού είναι λιγότερο δαπανηρή απ’ ό,τι αν κάθε χώρα το κάνει μόνη της, πολιτικό νόημα μιας και επίδειξη ενότητας αυξάνει το βάρος της Ευρώπης στη διεθνή σκηνή και το πιο σημαντικό επιχειρησιακό νόημα, καθώς η συνεργασία ενισχύει τη διαλειτουργικότητα και την αποτελεσματικότητα των αμυντικών δυνατοτήτων έχουν τα ευρωπαϊκά κράτη. Με το ΝΑΤΟ βέβαια να συμπληρώνει και να ενισχύει την ευρωπαϊκή άμυνα.  

-Ποιοι κίνδυνοι αναδείχθηκαν για την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία;

-Η βάρβαρη και προβοκατόρικη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε στον μεγαλύτερο χερσαίο πόλεμο στην Ευρώπη από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την τραγική πραγματικότητα, βλέπουμε ότι αναγκαζόμαστε να αντιμετωπίσουμε μια επιθετική και ρεβανσιστική Ρωσία, που ήταν εδώ και καιρό, ο φόβος αρκετών κρατών μελών μας, ειδικά αυτών της Βαλτικής. Προφανώς ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ανατολική μας πλευρά είναι η Ρωσία να προσπαθήσει να δοκιμάσει τα όρια της ανοχής μας και να βρει τυχόν αδυναμίες μας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Μπορεί να διενεργήσει κυβερνοεπιθέσεις από τη μια άκρη της ηπείρου μέχρι την άλλη. Δοκίμασε να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ως όπλο εναντίον μας. Αλλά για την κοινή μας άμυνα έχουμε το ΝΑΤΟ και η Συμμαχία είναι πιο ενωμένη από ποτέ. 

Από την άλλη η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε με συντονισμένη δράση με ταχύτητα και αποφασιστικότητα. Επέβαλε κυρώσεις, στη Μόσχα, εκπαίδευσε τον ουκρανικό στρατό και παρείχε οπλισμό αλλά και οικονομική βοήθεια προς το Κίεβο μέσω ενός νέου ταμείου του European Peace Facility, ενώ βοήθησε και στο να βρεθούν νέες πηγές ενέργειες. Ρωτήσατε για κινδύνους. Η αποφασιστικότητά μας να βοηθήσουμε την Ουκρανία σαφώς και εμπεριέχει κινδύνους. Και εδώ είναι που ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας μπορεί να βοηθήσει, καθώς επιδιώκουμε να υποστηρίξουμε τα κράτη μέλη να αναπληρώσουν τις προμήθειες όπλων που οι ένοπλες δυνάμεις τους στέλνουν στο Κίεβο. Οι κοινές αγορές σύγχρονων οπλικών συστημάτων μπορούν, να ενισχύσουν την αμυντική μας βιομηχανία.

-Υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερη συνεργασία στην ασφάλεια και την άμυνα στην ΕΕ μετά την ρωσική εισβολή;

-Η άμυνα πάντα θα αποτελεί ευθύνη του κάθε μέλους κράτους ξεχωριστά. Αλλά αν πήραμε κάποιο μάθημα από τα δραματικά γεγονότα το τελευταίου χρόνου είναι ό,τι οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη, αμυντική συνεργασία. Η ΕΕ είναι μια παγκόσμια δύναμη ήπιας ισχύος και οικονομικά είναι πολύ ισχυρή, αλλά για μεγάλο χρονικό διάστημα είτε παραμελήσαμε τις αμυντικές μας ικανότητες είτε δουλέψαμε απομονωμένα, κάτι που οδήγησε σε αλληλεπικαλύψεις και σπατάλη των πόρων μας. Και εδώ είναι που ο EDA μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο. Είμαστε ένας διακυβερνητικός οργανισμός που βοηθά τα κράτη μέλη να αναπτύξουν συλλογικά τις στρατιωτικές τους δυνατότητες, όπως και νέες τεχνολογίες, αν και στο τέλος οι αποφάσεις ανήκουν πάντα στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Υποστηρίζουμε την ανάπτυξη δυνατοτήτων και τη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, τονώνουμε την αμυντική έρευνα και τεχνολογία και ενισχύουμε την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Και τέλος, λειτουργούμε ως γέφυρα μεταξύ των στρατιωτικών μας πολιτικών και των πολιτικών της ΕΕ. Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο με τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, ο οποίος διεμήνυσε ότι «ο ρωσικός επιθετικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας έδειξε την ανάγκη για μια ισχυρότερη και πιο ικανή Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας».

-Ποιες είναι οι υποδείξεις του EDA για την Κύπρο; Ποια μέτρα πρέπει να λάβει η Λευκωσία ώστε να ενδυναμώσει την άμυνα και την ασφάλειά της;

-Η Κύπρος είναι μέλος του EDA, και μάλιστα ενεργό όπως, με ευχαρίστηση, διαπιστώνω. Πρόσφατα έχει συνεισφέρει σε 12 έργα και προγράμματα του EDA σε θέματα που κυμαίνονται από την Θαλάσσια Παρακολούθηση (MARSUR), την Στρατιωτική Κινητικότητα και το Δίκτυο Πολυτροπικών Κόμβων Μεταφορών της ΕΕ, την κοινή εκπαίδευση στα ελικόπτερα ή την κοινή χρήση στρατιωτικών ανταλλακτικών ανάμεσα στα κράτη μέλη. Επίσης, η χώρα έχει ενεργή συμμετοχή ή και ρόλο παρατηρητή σε 10 πρότζεκτ της PESCO, κάτι που αντανακλά την ισχυρή υποστήριξη της Κύπρου στην ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία. Η συμμετοχή της Κύπρου σε υψηλού επιπέδου βιομηχανικές εκθέσεις όπως η DEFEA είναι ένα ενθαρρυντικό σημάδι μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο βελτίωσης της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης. Επιπλέον έχει ένα πολύ καλό ερευνητικό και τεχνολογικό οικοσύστημα και για αυτό η συμμετοχή της σε έργα και δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου και του EDA πρέπει να συνεχιστεί αλλά και να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο. Κάτι, που, επίσης, ανοίγει το δρόμο για να ανταποκριθεί με επιτυχία στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας.

Να σημειώσω ότι επισκέφτηκα την Κύπρο τον Οκτώβριο του 2021, όταν και συζήτησα την συμμετοχή του νησιού στα προγράμματα και τα πρόζεκτ του EDA, όπως και σε αυτά της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Θα συνεχίσω να ενθαρρύνω την Κύπρο να υλοποιήσει τα προγράμματα PESCO στα οποία έχει συμμετοχή. Απλά σκεφτείτε το έργο της PESCO με επικεφαλής την Κύπρο και την Ελλάδα για την ανάπτυξη και λειτουργία της Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων για Μικρές Κοινές Επιχειρήσεις. Ακόμη και αν η Κύπρος έχει μικρή εγχώρια αμυντική βιομηχανία, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της μπορούν ακόμα να συνεργαστούν για την ανάπτυξη συνεργατικών έργων στρατιωτικής ικανότητας με άλλα μέλη της ΕΕ. Και τους ενθαρρύνω να το κάνουν.

 -Με μεθόδους υβριδικού πολέμου όπως η μετανάστευση η Τουρκία συνεχίζει να επιτίθεται στην Κύπρο. Τι πρέπει να κάνει η Κύπρος για να αντιμετωπίσει αυτές τις υβριδικές απειλές;

-Η Τουρκία δεν είναι μέλος της ΕΕ ούτε του EDA. Ως πρώην πρεσβευτής του ΝΑΤΟ θα έλεγα, πως αποτελεί ένα μέλος που έχει σημασία για την Συμμαχία. Παράλληλα, όμως τα κράτη μέλη υποστηρίζουν την Κύπρο στις προκλήσεις που δέχεται. Ο EDA εργάζεται στενά με την Frontex την ευρωπαϊκή αρχή φύλαξης των συνόρων. Τόσο ο EDA όσο και η Frontex αποτελούν εκφράσεις των φιλοδοξιών των κρατών μελών στην ΕΕ. Οι πόροι αλλά και οι φιλοδοξίες μας αυξάνονται και τα κράτη μέλη προσδοκούν από εμάς την ασφάλεια, την οποία οι πολίτες θέλουν η ΕΕ να τους παρέχει. Χρειαζόμαστε καλύτερη επίγνωση της κατάστασης στις θάλασσες. Είναι αυτό που αποκαλούμε «μια κοινή, αναγνωρισμένη θαλάσσια εικόνα». Επίγνωση σημαίνει πως η έγκαιρη προειδοποίηση θα βοηθήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη να παρέχουν υψηλή πληροφόρηση. Κάτι που είναι απαραίτητο για την καλύτερη προστασία των συνόρων και για αυτό συνεργαζόμαστε στενά με την Frontex για να το πετύχουμε. 

-Πως προσεγγίζει ο EDA την Τουρκία; Την θεωρεί ως ένα πιθανό μέλον όπως το ΝΑΤΟ ή ως μια πιθανή εξωτερική απειλή άμεση ή υβριδική για τα ευρωπαϊκά σύνορα;

-Όπως έχω πει η Τουρκία είναι ένα μέλος που έχει αξία για το ΝΑΤΟ και κατά συνέπεια για την περαιτέρω συνεργασία της Ατλαντικής Συμμαχίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι σχέσεις με τα τρίτα μέρη σε ευρωπαϊκό επίπεδο καθορίζονται από το Συμβούλιο της ΕΕ και όχι από τον ΕDA. Σε ό,τι αφορά στον οργανισμό μας, όπως έχει καθοριστεί από αποφάσεις του Συμβουλίου, απαιτείται Διοικητικός Διακανονισμός για κάθε τρίτο μέρος για να συμμετάσχει στις δραστηριότητες του EDA. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει μια τέτοια ρύθμιση με την Τουρκία.

Ο EDA εργάζεται από το 2004 για κα  λύτερη αμυντική συνεργασία

-Σε ποιο στάδιο βρίσκεται το πρότζεκτ της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας; Ποιος είναι ο στόχος του και έχει τεθεί ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα για την επίτευξή του;

-Επιτρέψτε μου πρώτα να τονίσω ότι η δέσμευση της ΕΕ να στραφεί περισσότερο προς την διασφάλιση της άμυνας και της ασφάλειάς της δεν ξεκίνησε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο EDA εργάζεται από το 2004 για καλύτερη αμυντική συνεργασία. Έχουμε απτά αποτελέσματα όπως το νέο Multi Role Tanker Transport, ένα αεροσκάφος με βάση το Airbus A330, το οποίο χρησιμοποιείται από κράτη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ για την παροχή ανεφοδιασμού αέρος-αέρος. Αυτό αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στον EDA από το 2012 για να αντιμετωπίσει το έλλειμμα που υπήρχε στην Ευρώπη. Αν κοιτάξετε πώς τώρα σχεδιάζουμε, χρηματοδοτούμε και αναπτύσσουμε δράσεις από κοινού αποδεικνύεται πως ο συντονισμός βρίσκεται σε προχωρημένο επίπεδο. Μαζί σχεδιάζουμε μέσω των κοινών προτεραιοτήτων μας, εποπτεύουμε τον ετήσιο αμυντικό προϋπολογισμό της ΕΕ για να πείσουμε τα κράτη μέλη να δράσουν, εξετάζουμε τις προοπτικές και βλέπουμε τις ελλείψεις. Έχουμε επίσης, τη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO), η οποία αναπτύσσει κοινές δράσεις. Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας είναι ένα κίνητρο για να συνεργαστούμε σε κοινά έργα που μπορούν να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Όπως ανέφερα και πριν ο τελικός στόχος είναι ξεκάθαρος: να καταστήσουμε την Ευρώπη μια ήπειρο που είναι ικανή να προστατεύει τον εαυτό της και να υπερασπίζεται τις αξίες και τους πολίτες της, κάτι που όπως δείχνουν και οι δημοσκοπήσεις είναι που επιθυμούν οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι. 

-Ποιες είναι οι προτεραιότητες του EDA για τα επόμενα χρόνια;

-Παρατηρούμε πως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία βρίσκεται σε εξέλιξη ένας μετασχηματισμός. Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι ευρωπαϊκοί στρατοί ήταν σε μεγάλο βαθμό προετοιμασμένοι για επιχειρήσεις χαμηλής έως μεσαίας έντασης. Τώρα πρέπει να βοηθήσουμε τα κράτη μέλη να λάβουν υπόψη τους και να επεκτείνουν τις στρατιωτικές τους δυνατότητες. Τους έχουμε προτείνει να αυξήσουν τη μαχητική ετοιμότητα των ενόπλων δυνάμεων τους, συμπεριλαμβανομένης της κοινής αναπλήρωσης των αποθεμάτων και να δώσουν έμφαση στην εκπαίδευση. Όπως έχω αναφέρει και πριν, ο EDA μαζί με τους άλλους ευρωπαϊκούς θεσμούς εργάζεται για να υποστηρίξει τα κράτη μέλη, ώστε να ενισχύσουν τις αμυντικές τους ικανότητες. Ο EDA διοργανώνει ήδη εργαστήρια με ομάδες από τα κράτη μέλη για παράδειγμα.

-Με ποιο τρόπο η ΕΕ μπορεί να γίνει πιο ενεργός πολιτικός παίκτης στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Συρία και το Λίβανο, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι μεταναστευτικές ροές;

-Αυτή είναι μια ερώτηση που ξεπερνά τα όρια και τις αρμοδιότητες του EDA. Αυτό που μπορώ να πω είναι να επαναλάβω τον Ζοζέλ Μπορέλ, ο οποίος στο ετήσιο συνέδριο μας πριν από ένα χρόνο ανέφερε ότι «μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, μειώσαμε τις αμυντικές μας δυνατότητες και αποκτήσαμε στρατούς μικρού μεγέθους χωρίς συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών. Μας λείπουν κρίσιμες αμυντικές δυνατότητες και πρέπει να βρούμε τρόπο να αναπληρώσουμε για όσα δεν κάναμε για πολλά χρόνια, για όσα δεν ξοδέψαμε».

Η Ευρώπη να είναι ικανή να προστατεύει τον εαυτό της

-Κατά τη γνώμη σας η ΕΕ πρέπει να αυτονομηθεί στρατηγικά από τις ΗΠΑ; Και αν η απάντηση είναι θετική ποια βήματα πρέπει να πάρουν οι Βρυξέλλες για να το πετύχουν;

-Οι ΗΠΑ είναι ο στενότερος στρατηγικός σύμμαχος και συνεργάτης μας, τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ και αυτό θα παραμείνει. Αλλά και στον EDA αναπτύσσουμε στενότερους δεσμούς με τις ΗΠΑ. Επομένως, δεν υπάρχει ανάγκη αυτόνομης πορείας από την Ουάσιγκτον, αλλά θέλουμε λιγότερη εξάρτηση, είτε πρόκειται για στρατηγικές αερομεταφορές, πληροφορίες ή αεροσκάφη επιτήρησης και αναγνώρισης, αεράμυνες και πυρομαχικά ακριβείας. Θέλουμε, επίσης, να μπορούμε να παράγουμε περισσότερα δικά μας όπλα, όχι να αγοράζουμε τα πάντα «από το ράφι» από Αμερικανούς προμηθευτές. Μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή άμυνα θα ενίσχυε και το ΝΑΤΟ. Ο απώτερος στόχος είναι ξεκάθαρος: να γίνει η Ευρώπη μια ήπειρος ικανή να προστατεύει τον εαυτό της και να υπερασπίζεται τις αξίες και τους πολίτες της, έτσι ώστε αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν, να έχουμε εμείς την δυνατότητα να φροντίζουμε τον εαυτό μας αλλά και να διαδραματίζουμε εποικοδομητικό ρόλο διεθνείς κρίσεις. Μια πιο ισχυρή και αυτοδύναμη ευρωπαϊκή άμυνα θα οδηγήσει τελικά σε ένα ισχυρότερο ΝΑΤΟ.

Φιλελεύθερος