Του Hal Brands

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Σύμμαχοι άρχισαν να σχεδιάζουν για τη μεταπολεμική εποχή προτού η νίκη εμφανιστεί καν ως προοπτική. Έναν χρόνο μετά την έναρξη του αγώνα της Ουκρανίας ενάντια στη Ρωσία, ήρθε η ώρα για το Κίεβο και τη Δύση να κάνουν το ίδιο.

Η Ουκρανία σίγουρα δεν έχει κερδίσει τον πόλεμο και εν όψει της εκτυλισσόμενης επίθεσης της Ρωσίας, μια διευθέτηση μπορεί να είναι μήνες ή και χρόνια μακριά. Όμως, όποτε επικρατήσει ειρήνη, η Ουκρανία θα πρέπει – ακόμη και τότε – να διασφαλίσει την ασφάλειά της έναντι ενός ρωσικού καθεστώτος το οποίο μόλις και μετά βίας αναγνωρίζει το δικαίωμά της να υπάρχει. Δίκαιο ή όχι, η Ουκρανία πιθανότατα δεν θα είναι σε θέση να λύσει αυτό το πρόβλημα με το να γίνει απλώς ένας σύμμαχος διά υπογραφής συνθήκης με τις ΗΠΑ. Ωστόσο, θα χρειαστεί τη δυτική υποστήριξη για τα επόμενα χρόνια.

Διαρκής συνθήκη

Ακόμη και όταν τελειώνουν οι πόλεμοι, οι συνθήκες που τους δημιουργούν μπορεί να παραμένουν υπαρκτές. Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έχει καταστήσει σαφές ότι στοχεύει να κλέψει όσο το δυνατόν περισσότερο ουκρανικό έδαφος, επειδή δεν πιστεύει ότι η χώρα είναι ένα πραγματικό κράτος το οποίο αξίζει πραγματική εθνική κυριαρχία και ανεξαρτησία. Έτσι, ακόμη κι αν εκείνος ή κάποιος διάδοχος αναγκαστεί να συνάψει μια ειρηνευτική συμφωνία ή απλώς να μειώσει την ένταση αυτής της σύγκρουσης, η Μόσχα θα μπορούσε να επαναλάβει την επιθετική της κίνηση όταν η στιγμή θα μοιάζει πιο κατάλληλη στο μέλλον.

Το Σχέδιο Α για την Ουκρανία θα μπορούσε επομένως να είναι η ένταξη στον Οργανισμό της Συνθήκης του Βόρειου Ατλαντικού, μια φιλοδοξία που κατοχυρώνεται στο σύνταγμα της χώρας. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε το γιατί. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ φέρνει μαζί της το “χρυσό πρότυπο” των εγγυήσεων ασφαλείας: μια δέσμευση από την πιο ισχυρή συμμαχία του κόσμου, η οποία περιλαμβάνει τη μοναδική υπερδύναμη του πλανήτη, να αντιμετωπίζει μια επίθεση σε ένα μέλος της ως επίθεση εναντίον όλων. Δεν υπάρχει καλύτερη εξασφάλιση έναντι εισβολής στον σύγχρονο κόσμο.

Αλίμονο όμως, αυτό είναι ελάχιστα απίθανο να συμβεί. Κατά κανόνα, το ΝΑΤΟ δεν δέχεται χώρες με τρέχουσες συνοριακές διαφορές, πόσο μάλλον ημι-παγωμένες συγκρούσεις στο έδαφός τους, καθώς δε θέλει να κάνει δικά του τα προβλήματα πιθανών νέων μελών του. Έτσι, εάν ο πόλεμος δεν τελειώσει με μια ολοκληρωτική απόσυρση της Ρωσίας και συνθηκολόγηση σε ζητήματα εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, το Κίεβο είναι πολύ πιθανό να μείνει εκτός Συμμαχίας – θύμα της τραγικής ειρωνείας ότι η ίδια η προϋπόθεση η οποία καθιστά επιθυμητή την ένταξή του στο ΝΑΤΟ την καθιστά επίσης και αδύνατη.

Όποιο κλαμπ θέτει τους δικούς του κανόνες λειτουργίας μπορεί φυσικά να τους αλλάξει. Όμως το ΝΑΤΟ λειτουργεί με βάση την αρχή της συναίνεσης και είναι αμφίβολο εάν τα 30 μέλη του θα είναι πρόθυμα να αντιμετωπίσουν απευθείας τη Ρωσία εάν ο πόλεμος ξαναρχίσει. Όπως έχει δηλώσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, δεν πρόκειται να “πολεμήσει τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ουκρανία”.

Η Ουκρανία μπορεί φυσικά να αξίζει την ένταξη στο ΝΑΤΟ: έχει δείξει απίστευτο θάρρος και ικανότητα στο να “ματώνει” τον κύριο εχθρό αυτής της συμμαχίας. Στη διεθνή πολιτική, ωστόσο, το “αξίζει” δεν έχει ιδιαίτερη πρακτική σημασία.

Το πιθανότερο Σχέδιο Β

Το Σχέδιο Β, λοιπόν, είναι μια Ουκρανία η οποία θα συνδέεται με τη Δύση, αλλά δεν θα είναι επίσημα σύμμαχος στο NATO – και θα έχει έναν πολύ ισχυρό στρατό προκειμένου να προστατεύει την ανεξαρτησία της.

Η Ουκρανία είναι πιθανό να αναδυθεί από αυτή τη σύγκρουση ως μια από τις σημαντικότερες στρατιωτικές δυνάμεις στην Ευρώπη. Καμία χώρα στην ήπειρο δε θα λαμβάνει πιο σοβαρά την άμυνά της. Η Ουκρανία θα έχει επίσης τεράστια αποθέματα εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Ο στρατός της, ο οποίος μεταβαίνει τώρα από εξοπλισμό σοβιετικού τύπου σε εξοπλισμό τύπου ΝΑΤΟ, θα διαθέτει υψηλότερη ποιότητα όπλων απ’ ό,τι είχε όταν ξεκίνησε η σύγκρουση, συμπεριλαμβανομένων εξελιγμένων δυνατοτήτων όπως το σύστημα πυραύλων πυροβολικού υψηλής κινητικότητας (HIMARS) και τα άρματα μάχης Abrams.

Αυτό σχετίζεται με μια δεύτερη συνιστώσα της ασφάλειας της Ουκρανίας: μια στενή και διαρκή συνεργασία στην οποία οι δυτικές χώρες θα συμβουλεύουν και θα βοηθούν στην εκπαίδευση του ουκρανικού στρατού, ενώ παράλληλα συνεχίζουν να παρέχουν στο Κίεβο όπλα και προμήθειες που χρειάζεται για την αυτοάμυνά του.

Αυτό το μοντέλο αναδύεται ήδη. Τα τανκς Abrams τα οποία ο Μπάιντεν υποσχέθηκε να δώσει στην Ουκρανία είναι πολύπλοκα τμήματα εξοπλισμού, τα οποία θέτουν σημαντικές προκλήσεις υλικοτεχνικής υποστήριξης και συντήρησης. Δεν είναι το είδος των δυνατοτήτων τις οποίες προσφέρει η Ουάσιγκτον εάν δεν σχεδιάζει να παραμείνει βαθιά δεσμευμένη με τον αποδέκτη τους.

Μεμονωμένες χώρες του ΝΑΤΟ μπορεί να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο. Τα κράτη του ανατολικού μετώπου – ειδικότερα, η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής – μοιράζονται τον υπαρξιακό φόβο της Ουκρανίας για τη Ρωσία και ενισχύουν τους δικούς τους στρατούς. Θα μπορούσε να υπάρξει ένα “νέο Σύμφωνο της Βαρσοβίας” – ένα στρατιωτικό μπλοκ κρατών της Ανατολικής Ευρώπης, το οποίο ίσως να προσεγγίζει μια επίσημη συμμαχία, αυτή τη φορά αφιερωμένη στην προστασία της ελευθερίας και όχι στην καταστολή της.

Αυτή η στρατηγική φέρνει μαζί της προκλήσεις. Η ιστορία, ας πούμε, των σχέσεων Πολωνίας-Ουκρανίας δεν είναι απολύτως ανέφελη, επομένως ένα ερώτημα είναι εάν οι τρέχουσες προκλήσεις μπορούν να επιτρέψουν στην Ανατολική Ευρώπη να ξεπεράσει τις προηγούμενες διαιρέσεις της.

Το Σχέδιο Β είναι η δεύτερη καλύτερη λύση για την Ουκρανία, αφού – όπως αποδεικνύει ο τρέχων πόλεμος – η διαφορά μεταξύ “συμμάχου στο ΝΑΤΟ” και “στενού εταίρου ασφαλείας” μπορεί να είναι υπαρξιακού χαρακτήρα. Ούτε οι ΗΠΑ πρέπει να υποτιμήσουν το κόστος.

Η Ουκρανία χτίζει έναν εκπληκτικό στρατό. Θα αντιμετωπίσει ωστόσο τεράστιες δυσκολίες για να τον διατηρήσει, δεδομένου ότι ο πόλεμος έχει καταστρέψει την οικονομία της χώρας. Απλούστατα, δεν υπάρχουν αρκετά παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία προκειμένου να πληρώσουν για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, ακόμη κι αν η Ουάσιγκτον και άλλες χώρες ακολουθούσαν αυτή την προσέγγιση.

Έτσι, η Ουκρανία πιθανότατα θα παραμείνει υπό την οικονομική κηδεμονία της Δύσης, με την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της να χρηματοδοτούν την άμυνα της χώρας για το άμεσο μέλλον. Ακόμη κι αν το Κίεβο δεν κατευθυνθεί προς το ΝΑΤΟ, το τέλος του πολέμου μπορεί να είναι μόνον η αρχή μιας μακράς δέσμευσης της Δύσης έναντι της Ουκρανίας.

BloombergOpinion