Γράφει ο Μάικλ Ρούμπιν, Washington Examiner

Η Τουρκία στην κορυφή – ή έτσι φαίνεται

Η Τουρκία διανύει περίοδο επιφανειακής ισχύος. Η στενή σχέση του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αποδίδει καρπούς, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ επιδιώκει την επίσπευση της πώλησης του μαχητικού αεροσκάφους F-35 Joint Strike Fighter στην Τουρκία. Την ίδια στιγμή, η τουρκική αμυντική βιομηχανία —που ελέγχεται από τον γαμπρό του Ερντογάν— αντιγράφει τεχνολογίες στρατιωτικού εξοπλισμού και αποκομίζει δισεκατομμύρια δολάρια, συχνά πουλώντας drones και άλλα όπλα σε μερικά από τα πλέον αποκρουστικά καθεστώτα του κόσμου.

Παράλληλα, η Hay’at Tahrir al Sham —μια φιλοτουρκική ένοπλη οργάνωση— ανέτρεψε τον Σύρο Πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ στις 8 Δεκεμβρίου 2024 και πλέον ελέγχει τη χώρα. Αν και στο παρελθόν η Συρία αποτελούσε απειλή για την Τουρκία —οι δύο χώρες έφτασαν στα πρόθυρα πολέμου το 1997— σήμερα η Άγκυρα αποτελεί την κυρίαρχη διπλωματική και οικονομική δύναμη στη Συρία. Μόνο από την ανοικοδόμηση της χώρας, τουρκικές εταιρείες που ελέγχονται από ανθρώπους του περιβάλλοντος του Ερντογάν αναμένεται να κερδίσουν συμβόλαια δισεκατομμυρίων.

Εσωτερικά: η απολυταρχία του Ερντογάν και η ψευδαίσθηση ευημερίας

Στο εσωτερικό, η φυλάκιση των βασικών πολιτικών αντιπάλων του Ερντογάν χωρίς καμία συνέπεια του δίνει την αίσθηση παντοδυναμίας. Η «τελική επιτυχία» του φαίνεται να είναι η επιβολή εκεχειρίας στους Κούρδους —ύστερα από χρόνια βομβαρδισμών— και ο εξαναγκασμός τους να καταθέσουν τα όπλα.

Ωστόσο, η εικόνα απατά. Παρότι ο Ερντογάν ενδέχεται να φαντασιώνεται τον εαυτό του ως έναν νέο σουλτάνο που επαναφέρει την Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Τούρκοι ενδέχεται να τον θυμούνται ως εκείνον που, λόγω αλαζονείας, οδήγησε τη χώρα στην κατάρρευση. Με τον πληθωρισμό να καλπάζει και την τουρκική λίρα να καταρρέει, η ευημερία της χώρας είναι ψευδαίσθηση. Όπως ακριβώς η Ισλαμική Επανάσταση του Ιράν οδήγησε σε ραγδαία επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης για τον ιρανικό λαό, έτσι και η αργή «Ισλαμική Επανάσταση» του Ερντογάν οδηγεί στον μαρασμό της τουρκικής μεσαίας τάξης.

Η απομόνωση της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον

Αν και ο Τραμπ μπορεί να πιέζει το Κογκρέσο να εγκρίνει την πώληση του πλέον προηγμένου μαχητικού αεροσκάφους των ΗΠΑ, η εμμονή του Ερντογάν με την προσωπική του σχέση με τον Αμερικανό πρόεδρο —σε βάρος της ευρύτερης θεσμικής διπλωματίας— έχει οδηγήσει στην πτώση της επιρροής της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον. Μετά το φιάσκο με τον δήμαρχο της Νέας Υόρκης, Έρικ Άνταμς, πολλοί Αμερικανοί πολιτικοί θεωρούν πλέον τη συνεργασία με την Τουρκία ως ρίσκο. Το Τουρκικό Κογκρεσιακό Καυκάσιο, που κάποτε αριθμούσε εκατοντάδες μέλη, σήμερα έχει περιοριστεί στο ένα τρίτο.

Ο Τραμπ μπορεί προς το παρόν να κρατά τις σχέσεις ΗΠΑ–Τουρκίας ζωντανές, όμως τα κοινά συμφέροντα που στήριζαν παραδοσιακά τις διμερείς σχέσεις έχουν πλέον καταρρεύσει. Η διεθνής εικόνα της Τουρκίας είναι τοξική, και ούτε Ρεπουμπλικάνοι ούτε Δημοκρατικοί φαίνεται να επιθυμούν να την υπερασπιστούν.

Το στοίχημα στη Συρία και η επιστροφή των τζιχαντιστών

Το τουρκικό στοίχημα στη Συρία αναμένεται να γυρίσει μπούμερανγκ. Όλες οι χώρες που στήριξαν ισλαμιστές ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής —όπως η Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν και η Συρία— υπέστησαν τις συνέπειες. Ο προσωρινός πρόεδρος της Συρίας, Αχμάντ αλ Σαράα, ήδη αποτυγχάνει, και οι εξτρεμιστές που ενίσχυσε ο Ερντογάν είναι πιθανό να τρομοκρατήσουν την περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, για δεκαετίες.

Η κουρδική ήττα ως Πύρρειος νίκη

Η φαινομενική νίκη επί των Κούρδων αποδεικνύεται Πύρρειος. Ο Ερντογάν δεν δείχνει πρόθεση για ειρηνική συνύπαρξη και επιδιώκει τον πλήρη εξευτελισμό τους. Καθώς το φιλοτουρκικό καθεστώς στη Συρία τους καταδιώκει, οι Κούρδοι δεν έχουν πού να πάνε — παρά μόνο στα βουνά της Τουρκίας ή στις παραγκουπόλεις της Κωνσταντινούπολης. Όταν οι συγκρούσεις ξαναρχίσουν, ενδεχομένως με εξωτερική υποστήριξη προς τους Κούρδους, το επίκεντρο της σύγκρουσης θα βρίσκεται εντός της Τουρκίας. Η ηρεμία που απολάμβανε η χώρα για χρόνια —αν όχι δεκαετίες— θα λάβει τέλος.

Η αγκαλιά με τη Χαμάς και το επικίνδυνο προηγούμενο

Το τελευταίο και ίσως πιο επικίνδυνο βήμα είναι η ανοιχτή στήριξη του Ερντογάν προς τη Χαμάς. Η επιθετική του υπεράσπιση της παλαιστινιακής ανεξαρτησίας δημιουργεί ένα προηγούμενο που μπορεί να επιστρέψει ως μπούμερανγκ. Αν ονομάζει τη βία της Χαμάς «νόμιμη αντίσταση», τότε —κατ’ αναλογία— και η κουρδική τρομοκρατία μπορεί να χαρακτηριστεί νόμιμη. Αν υποστηρίζει την ανεξαρτησία παρά τα αναγνωρισμένα σύνορα, τότε και χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ισραήλ ή ακόμη και οι Άραβες σύμμαχοί του, που ενοχλούνται από την ανάμειξή του στις εσωτερικές τους υποθέσεις, μπορεί να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία των Κούρδων και να «ξανασχεδιάσουν τον χάρτη» κατά το δοκούν. Οι αντιρρήσεις της Άγκυρας ενδέχεται να αγνοηθούν.

Το παλαιστινιακό προηγούμενο ανοίγει την πόρτα σε κουρδικό δημοψήφισμα

Οι περιπτώσεις Παλαιστινίων και Κούρδων δεν είναι απολύτως ταυτόσημες: στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα ζουν 5 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι, ενώ οι Κούρδοι στην Τουρκία ξεπερνούν τα 25 εκατομμύρια. Όταν ο Ερντογάν αποχωρήσει από την εξουσία, θα αφήσει πίσω του μια χώρα στα πρόθυρα κατάρρευσης. Είναι απίθανο να αναδειχθεί κάποιος εξίσου ισχυρός διάδοχος. Όταν οι Κούρδοι αξιοποιήσουν το παλαιστινιακό προηγούμενο, η Τουρκία δύσκολα θα καταφέρει να αποτρέψει τη διάσπαση. Αν η Άγκυρα αντιδράσει, το μόνο που θα χρειαστεί οι Κούρδοι να ζητήσουν είναι ένα δημοψήφισμα — το αποτέλεσμα του οποίου θα επιβεβαιώσει ότι μια ενιαία Τουρκία είναι εξίσου ξεπερασμένη όσο και μια ενιαία Γιουγκοσλαβία.

Γράφει ο Ευάγγελος Βαλιανάτος, μετάφραση από Helleniscope

Ο Ισραηλινός στρατηγικός αναλυτής Σάι Γκαλ πρότεινε πρόσφατα ότι το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να εξετάσουν – και ενδεχομένως να προετοιμάσουν – ενέργειες για τον τερματισμό της τουρκικής κατοχής στο βόρειο τμήμα της Κύπρου. Φυσικά, το Ισραήλ δεν θα συμμετείχε για ανθρωπιστικούς λόγους ή για την απελευθέρωση της Κύπρου, αλλά πρωτίστως για την ενίσχυση της δικής του ασφάλειας. «Δεν είναι ρόλος ή επιθυμία του Ισραήλ να απελευθερώσει τη βόρεια Κύπρο», δήλωσε ο Γκαλ. «Ωστόσο, εάν η απειλή από την περιοχή φτάσει σε κρίσιμο σημείο, το Ισραήλ οφείλει να αναπροσαρμόσει τη στρατηγική του στάση. Το Ισραήλ, σε συντονισμό με την Ελλάδα και την Κύπρο, πρέπει να προετοιμάσει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την απελευθέρωση του βόρειου τμήματος του νησιού. Μια τέτοια επιχείρηση θα εξουδετέρωνε τις δυνατότητες τουρκικής ενίσχυσης από την ηπειρωτική χώρα, θα κατέστρεφε τα αντιαεροπορικά συστήματα στη βόρεια Κύπρο, θα εξάρθρωνε τα κέντρα διοίκησης και πληροφοριών και, τελικά, θα απομάκρυνε τις τουρκικές δυνάμεις, επαναφέροντας τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας.»

Η πρόταση αυτή έχει λογική για την Κύπρο, την Ελλάδα και το Ισραήλ. Οι Τούρκοι δεν ανήκουν στην Κύπρο – ποτέ δεν ανήκαν. Κατέλαβαν το βόρειο τμήμα του νησιού το 1974, εξαιτίας της σύγχυσης και των παραληρηματικών στρατηγικών προτεραιοτήτων των ΗΠΑ στο τέλος του μακρόχρονου και αιματηρού αποικιοκρατικού πολέμου που είχαν δώσει και χάσει στο Βιετνάμ.

Γιατί η Τουρκία κατέλαβε τη βόρεια Κύπρο

Το 1973, το σκάνδαλο Watergate ανάγκασε τον Πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον να παραιτηθεί εν μέσω σκανδάλου. Ο διάδοχός του, Τζέραλντ Φορντ, δεν είχε ούτε γνώση ούτε ενδιαφέρον για την εξωτερική πολιτική. Αυτό έδωσε υπέρμετρη εξουσία στον Χένρι Κίσινγκερ, τότε Υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος θεώρησε – με τρόπο ανήθικο και εκδικητικό – σκόπιμο να «ανταμείψει» την Τουρκία με τη βόρεια Κύπρο, προκειμένου να τη διατηρήσει στο ΝΑΤΟ. Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι, ειδικά το Ηνωμένο Βασίλειο, συνεχάρησαν τον Κίσινγκερ για το μαχαίρωμα της Ελλάδας και της Κύπρου πισώπλατα. Ο Ψυχρός Πόλεμος, το 1974, ήταν ακόμη σε πλήρη ένταση. Χρειαζόταν «ενίσχυση» μέχρι σχεδόν την αλληλοεξόντωση, με την Τουρκία ως ευρωπαϊκής κατασκευής σύμμαχο-όργανο.

Οι ευρωπαϊκές χώρες – ιδιαίτερα η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Ολλανδία, και σε μικρότερο βαθμό η Γερμανία – γνώριζαν πως η Ελλάδα αποτελούσε το λίκνο της ευρωπαϊκής και πολιτισμένης ταυτότητάς τους. Όμως, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και βλέποντας τη δύναμη της ατομικής βόμβας των ΗΠΑ, ακολούθησαν την Ουάσινγκτον ακόμη και προς τον όλεθρο. Έτσι, η ανήθικη και εγκληματική απόφαση του Κίσινγκερ να θυσιάσει τη μισή Κύπρο – το ομορφότερο ελληνικό νησί, το νησί της Αφροδίτης – στην άγρια ισλαμική Τουρκία θεωρήθηκε «φυσιολογική».

Η Ελλάδα το 1974

Όσο για την Ελλάδα, η οποία δεν θα έπρεπε ποτέ να ανεχθεί την παραφροσύνη του Κίσινγκερ, υπέκυψε σαν να ήταν θεϊκή εντολή. Η χώρα τελούσε υπό στρατιωτικό καθεστώς, ενώ είχε μόλις αναδυθεί από τη σχεδόν πλήρη καταστροφή που υπέστη κατά τη γερμανική κατοχή (Απρίλιος 1941 – Οκτώβριος 1944). Οι Γερμανοί έκαψαν 1.700 χωριά, εκτέλεσαν χιλιάδες Έλληνες που αντιστέκονταν και καταδίκασαν τη χώρα σε πείνα. Οι Έλληνες θυμούνταν και το πογκρόμ της Κωνσταντινούπολης το 1955, με στόχο την εξόντωση των 85.000 Ελλήνων της Πόλης. Υποπτεύονταν επίσης ότι πίσω από τον εμφύλιο πόλεμο (1946–1949) κρύβονταν οι παρεμβάσεις της Γερμανίας και της Αγγλίας. Η Ελλάδα του 1974 παρέμενε φτωχή και καταλάβαινε ξεκάθαρα ότι οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και ακόμη και η Ευρωπαϊκή Ένωση προτιμούσαν την Τουρκία έναντι της Ελλάδας.

Οι πράξεις των Τούρκων στην Κύπρο

Οι Τούρκοι στη βόρεια Κύπρο έκαναν τα συνήθη: σκότωσαν χιλιάδες Ελληνοκύπριους, εκτόπισαν εκατοντάδες χιλιάδες, κατέστρεψαν και βεβήλωσαν χριστιανικές εκκλησίες και μετέφεραν μουσουλμάνους εποίκους από την Τουρκία. Στα 51 χρόνια από την εισβολή, μετέτρεψαν το κατεχόμενο τμήμα του νησιού σε ένα τρομοκρατικό μικρο-κράτος με στρατό κατοχής και επίσημες αλλά και παραστρατιωτικές επιθετικές δυνάμεις.

Ο Σάι Γκαλ περιγράφει τη στρατιωτικοποίηση του κατεχόμενου βορρά ως εξής:

«Η βόρεια Κύπρος δεν αποτελεί μόνο πρόβλημα των Ελληνοκυπρίων – είναι και ισραηλινό πρόβλημα. Πρακτικά, λειτουργεί ως διεθνής “γκρίζα ζώνη”, επιτρέποντας στην Τουρκία και σε τρομοκρατικές οργανώσεις… ανεμπόδιστη επιχειρησιακή δράση. Από την εισβολή του 1974, η παρουσία της Τουρκίας έχει σταδιακά μεταμορφώσει την περιοχή. Το βόρειο τμήμα αποτελεί πλέον προκεχωρημένη βάση τουρκικών δυνάμεων, με εξελιγμένα οπλικά συστήματα, υποδομές κυβερνοπαρακολούθησης και συλλογής σημάτων (SIGINT), ικανές να παρεμβαίνουν τόσο σε στρατιωτικές όσο και σε πολιτικές επικοινωνίες του Ισραήλ, ενώ λειτουργούν και μυστικές εγκαταστάσεις τρομοκρατικών οργανώσεων με την υποστήριξη της Άγκυρας… Η βόρεια Κύπρος έχει μετατραπεί σε κόμβο χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και ξεπλύματος χρήματος, με ιρανικά και τουρκικά μαύρα κεφάλαια να διακινούνται μέσω εταιρειών-βιτρίνα. Η τουρκική κυριαρχία επιτρέπει στην Άγκυρα και την Τεχεράνη να παρακάμπτουν κυρώσεις και να εντείνουν τη στρατηγική τους απειλή κατά του Ισραήλ. Επιπλέον, ξενοδοχεία, καζίνο, πανεπιστήμια και λιμάνια στη βόρεια Κύπρο έχουν καταστεί κέντρα κατασκοπείας, εκβιασμών και επιχειρήσεων πληροφοριών, υπό τον συντονισμό των τουρκικών υπηρεσιών ασφαλείας και του οργανωμένου εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένων “παγίδων με μέλι” που στοχεύουν διεθνείς αξιωματούχους.»

Στρατηγική απελευθέρωσης της βόρειας Κύπρου

Ο Σάι Γκαλ πιθανότατα περιγράφει μια πραγματικότητα αυξανόμενης τουρκικής απειλής στη βόρεια Κύπρο. Μιλά ως Ισραηλινός που ενδιαφέρεται πρωτίστως για την ασφάλεια του Ισραήλ. Ωστόσο, τα στοιχεία που επικαλείται αντανακλούν μια απτή πραγματικότητα: τη διαρκώς αυξανόμενη απειλή ενός τουρκοκρατούμενου προγεφυρώματος σε στρατηγική θέση.

Η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ οφείλουν να εξετάσουν σοβαρά τη στρατηγική διάσταση του ζητήματος και να ενεργήσουν αναλόγως. Το Ισραήλ έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει την Ουάσινγκτον ως προς την αναθεώρηση της πολιτικής έναντι της Τουρκίας. Εφόσον αυτό επιτευχθεί, μπορεί να πιέσει για τον πλήρη εξοπλισμό της Ελλάδας, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει επιτυχώς την Τουρκία σε μια πιθανή στρατιωτική αναμέτρηση, η οποία είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ξεσπάσει τη στιγμή που η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ επιχειρήσουν την εξάρθρωση του κατοχικού καθεστώτος στη βόρεια Κύπρο.

Περαιτέρω, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο αποπομπής της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ – ώστε κάθε πολεμική ενέργεια της Άγκυρας εναντίον της Ελλάδας να λογίζεται πλέον ως εχθρική πράξη εναντίον της Συμμαχίας.

Ο καθηγητής πυρηνικής φυσικής Θεόδωρος Λιόλιος μιλάει για τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου μετά την κορύφωση της έντασης μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.