Δημιουργεί νέα δεδομένα για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου η συμφωνία Ισραήλ- Λιβάνου για την οριοθέτηση των μεταξύ τους θαλασσίων περιοχών; Λειτουργεί θετικά για τη χώρα μας αυτός ο συμβιβασμός ή ενέχει κινδύνους, γνωρίζοντας πως καταλυτικός είναι ο ρόλος των Αμερικανών. Μια πρώτη ανάγνωση του τοπίου επιχειρούμε με τον Αναπληρωτή Καθηγητή Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Θεόδωρο Τσακίρη, που παρακολουθεί τις εξελίξεις στα ενεργειακά. Έχει απόψεις και δεν διστάζει να τις δημοσιοποιεί. Ο κ. Τσακίρης επισημαίνει ότι στη Λευκωσία παρέχεται μια ευκαιρία για κλείσει μια εκκρεμότητα που χρονολογείται από το 2007 με τον Λίβανο. Υπογραμμίζει ότι δεν είναι συγκρίσιμα τα δεδομένα με Κύπρο και επισημαίνει πως η νέα γραμμή οριοθέτησης θα πρέπει να αποτελέσει και το νέο σύνορο αμφότερων των συμφωνιών που έχει υπογράψει η Κύπρος με τον Λίβανο (2007) και το Ισραήλ (2010).

-Απρόσμενα θετική εξέλιξη για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου η συμφωνία Ισραήλ- Λιβάνου για οριοθέτηση των μεταξύ τους θαλασσίων ζωνών. Τι σημαίνει στην ουσία αυτή η συμφωνία στον ταραγμένο κόσμο που ζούμε; 

-Η συμφωνία που υπογράφεται παράλληλα από τις δύο χώρες με τις ΗΠΑ, και όχι μεταξύ τους καθώς Ισραήλ και Λίβανος παραμένουν νομικά σε εμπόλεμη κατάσταση, επιδιώκει να επιλύσει μια μακροχρόνια διαμάχη επί ενός πολύ μικρού τμήματος 860χλμ2 των ΑΟΖ των δύο χωρών στο οποίο δεν υφίσταται κανένα «επίδικο» κοίτασμα. Η συμφωνία δεν επιδιώκει να επιλύσει το σύνολο των διμερών διαφορών ή να οδηγήσει σε ειρηνευτική συμφωνία. Εάν τελικά εγκριθεί θα αφαιρέσει μια εστία δυνητικής κρίσης που ωστόσο είχε πολύ μικρές πιθανότητες είτε να οδηγήσει σε σύρραξη – παρά τις απειλές της Hizballah – είτε να παρεμποδίσει την εξερεύνηση της ισραηλινής ΑΟΖ νοτίως μιας σειράς θαλασσοτεμαχίων τα οποία εφάπτονταν της αρχικής γραμμής των λιβανικών διεκδικήσεων όπως αυτές διατυπώθηκαν το 2011 και όπου το ίδιο το Ισραήλ είχε παγώσει κάθε δραστηριότητα από το 2012.  

 Το υπό ανάπτυξη πεδίο Karish όπου έχει ήδη ξεκινήσει η παραγωγή αλλά και το Karish North όπου η παραγωγή αναμένεται να ξεκινήσει του χρόνου και από το οποίο θα τροφοδοτηθεί το ελπιδοφόρο σχέδιο της Energean που αφορά την Κύπρο, βρίσκονταν κάτω από την επίμαχη ζώνη. Για να τεθούν αυτά τα πεδία υπό αμφισβήτηση θα έπρεπε το Ισραήλ να λάβει το 0% της επίμαχης περιοχής, ενώ τώρα, εάν τώρα επιβεβαιωθεί η πρόταση που έγινε το 2012 από τον τότε αμερικανό διαπραγματευτή FrederickHof τότε το Ισραήλ θα καταλήξει να λαμβάνει το 42% της επίδικης περιοχής.  

Για να ετίθετο σε αμφισβήτηση η ισραηλινή κυριότητα επί των πεδίων Karish/Karish North που αφορούν άμεσα την Energean αλλά -θέλω να ελπίζω- την Κύπρο και (ως αγοραστή) την Ελλάδα, τότε ο Λίβανος θα έπρεπε να πάρει όχι μόνο το 100% της επίδικης περιοχής των 860 χλμ2 αλλά μια επιπρόσθετη έκταση 1430 χλμ2 που η κυβέρνηση της Βηρυτού διεκδίκησε για πρώτη φορά μετά την έναρξη της διαφοράς το 2011, τον Σεπτέμβριο του 2022! Αυτό γίνεται σαφές στο χάρτη 1. Όταν ο Λίβανος έθεσε ως γραμμή διεκδίκησης το σημείο 29 το Ισραήλ πολύ απλά (και πολύ καλά) σηκώθηκε και έφυγε από το τραπέζι. 

 -Ποιος κερδίζει και ποιος χάνει από την προσέγγιση των δύο χωρών που έγινε μετά από συμβιβασμό και των δύο πλευρών; 

-Ο συμβιβασμός είναι σαφώς ετεροβαρής υπέρ του Ισραήλ παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της διαφιλονικούμενης ζώνης δίνεται κατά τα φαινόμενα στον Λίβανο.  Ο Λίβανος κερδίζει το μεγαλύτερο μέρος της διαφιλονικούμενης ζώνης αλλά σε καμία περίπτωση τη δυνατότητα ή το δικαίωμα να αμφισβητήσει οτιδήποτε κάνει το Ισραήλ νότια της γραμμής συμβιβασμού. Δεν έχει να λάβει και θα έπρεπε να λάβει μέρισμα από τα πεδία Karish και Karish North αλλά αντιθέτως εάν τελικά βρεθεί φυσικό αέριο από την Total στο δυνητικό πεδίο Κανά (Qana) θα αναγκαστεί το Λίβανο να δώσει μέρισμα από τα έσοδα που θα προκύψουν στο Ισραήλ καθώς το θεωρητικό αυτό κοίτασμα φαίνεται ότι τέμνει τη γραμμή οριοθέτησης. Να υπογραμμίσω ότι ακόμη δεν έχει γίνει καμία γεώτρηση στο Qana! 

-Αυτή η συμφωνία θα έχει διάρκεια ανεξαρτήτως του ποίος είναι στην εξουσία και ποίος θα ανέλθει; Το Ισραήλ οδηγείται σε εκλογές τον επόμενο μήνα. Και στον Λίβανο έχουμε τον παράγοντα Hizballah που δεν αντέδρασε μεν αλλά είναι απρόβλεπτος. 

-Η πολιτική επιρροή της Hizballah στο Λίβανο είναι τέτοια που ο Πρόεδρος Aoun δεν θα είχε τολμήσει να αποδεχθεί τη συμφωνία χωρίς την σιωπηρή αποδοχή της. Τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά στο Ισραήλ όπου την 1η Νοεμβρίου πηγαίνει σε γενικές εκλογές με αυξημένη την πιθανότητα επιστροφής του Νετανιάχου στην πρωθυπουργία. Η στάση του Νετανιάχου και των κομμάτων που τον στηρίζουν είναι καταγγελτική εναντίον της συμφωνίας.  

Στις 12 Οκτωβρίου το υπουργικό συμβούλιο έδωσε κατά πλειοψηφία την αρχική του έγκριση στη συμφωνία αλλά το ζήτημα θα κριθεί στο κοινοβούλιο το οποίο θα πρέπει να ψηφίσει έως τις 26 Οκτωβρίου λιγότερο μια εβδομάδα πριν τις εκλογές εξουσιοδοτώντας ή όχι την κυβέρνηση μειοψηφίας του κ.Lapid να δώσει την τελική της έγκριση. Ο Lapid μπορεί να θεωρεί ότι θα περάσει τη συμφωνία με τις ψήφους των αραβικών κομμάτων της Ενωμένης Λίστας που έχουν 6 βουλευτές στην αντιπολίτευση και του αραβικού κόμματος της Ενωμένης Αραβικής Λίστας (Ra’ad) που έχει συνολικά 4 βουλευτές εκ των οποίων η μία πέρασε στην αντιπολίτευση τον Μάιο οδηγώντας τη χώρα σε νέες εκλογές την 1 Νοεμβρίου. Είναι ασαφές το πώς θα τοποθετηθούν οι 10 Άραβες βουλευτές της Κνεσσέτ αλλά εάν τελικά στηρίξουν τη συμφωνία αυτό θα είναι ένα μεγάλο πολιτικό δώρο για τον Νετανιάχου. 

-Για την Κυπριακή Δημοκρατία σημαίνει κάτι αυτή η συμφωνία; Σε ότι αφορά τη χώρα μας εκκρεμεί για καιρό η επικύρωση από το κοινοβούλιο του Λιβάνου της οριοθέτησης των ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών. 

-Από τη στιγμή που οι δύο χώρες καταλήξουν σε μια γραμμή οριοθέτησης η γραμμή αυτή θα πρέπει να αποτελέσει και το νέο σύνορο αμφότερων των συμφωνιών που έχει υπογράψει η Κύπρος με το Λίβανο (2007) και το Ισραήλ (2010) οι οποίες θα πρέπει να υπογραφούν και να επικυρωθούν εκ νέου ως προς τη νέα γραμμή οριοθέτησης. Το γεγονός αυτό αποτελεί και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την Κύπρο να επαναφέρει το θέμα στη λιβανική πλευρά και να κλείσει την εκκρεμότητα του 2007. 

– Ο παράγοντας Ουάσινγκτον έπαιξε καταλυτικό ρόλο σε αυτή την προσέγγιση και τη συμφωνία. Ποιες είναι οι εξηγήσεις γιατί δεν έγινε κάτι ανάλογο σε ό,τι αφορά την Κύπρο;  

-Συγκρίνουμε εντελώς ανόμοια πράγματα. Ποιος θα ήταν ο συνομιλητής μιας τέτοιας πιθανής διαπραγμάτευσης στην περίπτωση της Κύπρου η κατοχική Τουρκία ή το κατοχικό καθεστώς; Πώς μπορεί να γίνει μια διαπραγμάτευση από τη στιγμή που η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία; Ποια ακριβώς θα ήταν η συμβιβαστική γραμμή οριοθέτησης τη στιγμή που τα τουρκικά γεωτρύπανα παγιώνουν την Mavi Vatan; Και σε ποιο μέρος της κυπριακής ΑΟΖ αυτό που διεκδικεί η Τουρκία ή αυτό που διεκδικεί το ψευδοκράτος;  Ο στόχος του Λιβάνου ήταν να διεκδικήσει μερίδιο δυνητικών εσόδων. Ο στόχος της Τουρκίας είναι να «καταλάβει» θαλάσσιες ζώνες. Η «συμβιβαστική» της πρόταση είναι να παγώσουμε εμείς το γεωτρητικό μας πρόγραμμα για να πάψει να μας (παρα)βιάζει αλλά εάν βρούμε κάτι εκμεταλλεύσιμο ακόμη και στις περιοχές που δεν διεκδικεί θα πρέπει να το μοιραστούμε με το ψευδοκράτος ή να δεχθούμε ότι το ψευδοκράτος θα πρέπει να έχει δικαίωμα βέτο σε όλες μας τις ενέργειες. Πού ακριβώς βρίσκεται το πεδίο ενός δυνητικού συμβιβασμού εν προκειμένω; 

Αφαιρείται το ρίσκο για Total 

-Δημιουργείται όντως δυναμική για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου; Μήπως είναι μια απλή πολιτική κίνηση που μένει να διαπιστωθεί η αξία της επί του εδάφους; 

-Δεν αλλάζει ουσιαστικά τα δεδομένα. Απλώς αφαιρεί έναν παράγοντα ρίσκου που είχε η Total για να προχωρήσει στη γεώτρηση στο δυνητικό πεδίο Qana καθώς η ανάπτυξη των Karish/KarishNorth θα προχωρούσε με ή χωρίς συμφωνία. 

-Η Λευκωσία αναμένει ακόμη το πράσινο φως από τους Ισραηλινούς για την εξαγωγή φυσικού αερίου στη χώρα μας, την ώρα που αναμένεται ακόμη και ρύθμιση της διαφοράς για το οικόπεδο Αφροδίτη. Τι εκτιμάτε επί αυτών των θεμάτων; 

-Ότι πρέπει να λυθεί άμεσα γιατί έχει χαθεί μια δεκαετία σχεδόν σε καθυστερήσεις. Το θετικό είναι ότι έχει αποφασισθεί το 2023 να γίνει η πολυπόθητη τρίτη γεώτρηση στην Αφροδίτη κάτι που συζητούσαμε από το 2014 αλλά πιστεύω ότι μπορούμε να συμβιβασθούμε επί του θέματος και πριν τη γεώτρηση, ιδίως εάν τελικά περάσει η συμφωνία με τον Λίβανο από την Knesset.  

Φιλελεύθερος