Η Σερβία είναι το πιο κομβικό κράτος της πρώην Γιουγκοσλαβίας που δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ

Του James Stavridis

Ακόμη και τη στιγμή που ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν διεξάγει τον φαύλο και αποτυχημένο πόλεμο του στην Ουκρανία, συνεχίζει να εκτείνει τις φιλοδοξίες του ακόμη μακρύτερα. Η Ρωσία προσπαθεί να υπονομεύσει τις δημοκρατίες σε ολόκληρη την Ευρώπη, διοχετεύοντας κεφάλαια και υποστηρίζοντας ακροδεξιές ομάδες και επιχειρήσεις προπαγάνδας.

Ο Πούτιν έχει βρει ιδιαίτερα πρόσφορο έδαφος στα Βαλκάνια, προωθώντας την άποψη ότι ο Οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (NATO) σκοπεύει να περιθωριοποιήσει τον ρωσικό, σλαβικό, ανατολικό ορθόδοξο κόσμο. Στο επίκεντρο αυτών των προσπαθειών βρίσκεται η Σερβία, το πιο κομβικό κράτος της πρώην Γιουγκοσλαβίας το οποίο δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ.

Όταν ήμουν ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ από το 2009 έως το 2013, επισκεπτόμουν συχνά τα Βαλκάνια. Η συμμαχία είχε περισσότερους από 15.000 στρατιώτες σε μια ειρηνευτική αποστολή στο Κόσοβο, μια μικρή αποσχισθείσα δημοκρατία η οποία αψήφησε τη Σερβία και κήρυξε την ανεξαρτησία της. Αυτό είχε πυροδοτήσει έναν σημαντικό πόλεμο το 1999, κατά τον οποίο αεροπλάνα του ΝΑΤΟ βομβάρδισαν τη σερβική πρωτεύουσα Βελιγράδι. Ωστόσο, οι μεταγενέστερες σερβικές κυβερνήσεις εργάστηκαν για να βελτιώσουν τις σχέσεις με τη Δύση και να πλησιάσουν την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Υπάρχουν ωστόσο όλο και πιο επικίνδυνες δυνάμεις, οι οποίες υποστηρίζουν τον Πούτιν στη Σερβία και σε μικρότερες γειτονικές χώρες. Η Ρωσία αρνήθηκε να αναγνωρίσει το Κόσοβο. Ήταν σχεδόν σίγουρα πίσω από μια απόπειρα πραξικοπήματος στο μικροσκοπικό Μαυροβούνιο το 2016, ενώ έχει υποστηρίξει αποσχιστικά στοιχεία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Εκτός ΝΑΤΟ και ΕΕ

Πάνω απ’ όλα, ο Πούτιν θέλει να κρατήσει τη Σερβία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη εκτός ΝΑΤΟ και ΕΕ. Θέλει επίσης να κινητοποιήσει την υποστήριξη για την καταστροφική εκστρατεία του στην Ουκρανία και γενικά να αποσπάσει την προσοχή της Δύσης δημιουργώντας εντάσεις – ειδικά μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου.

Ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς βαδίζει επάνω σε μια εξαιρετικά λεπτή γραμμή μεταξύ Μόσχας και Δύσης. Η κυβέρνησή του ψήφισε υπέρ ενός ψηφίσματος των Ηνωμένων Εθνών που καταδίκαζε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, απέρριψε την προσάρτηση από τον Πούτιν των κατεχομένων από τη Ρωσία ουκρανικών εδαφών την περασμένη εβδομάδα και έχει υποστηρίξει κάπως το να επιτραπεί η μεταφόρτωση ανθρωπιστικού και μη θανατηφόρου στρατιωτικού εξοπλισμού προς το Κίεβο. Δυστυχώς, ο Βούτσιτς υπέγραψε επίσης μια συμφωνία για παροχή φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς τη Σερβία τον Μάιο.

Μέσα στην περίπλοκη πολιτική ζωή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ο Πούτιν συνεχίζει να καλλιεργεί την υποστήριξη προς τον ίδιο και προς τη Ρωσία. Τον περασμένο μήνα, φιλοξένησε τον Μίλοραντ Ντόντικ, έναν αμετανόητο Σέρβο εθνικιστή που ηγείται της σερβικής οντότητας στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, της “Σερβικής Δημοκρατίας”. Θα μπορούσε κανείς να υποπτευθεί βάσιμα ότι ο Ντόντικ θα κατέστρεφε ευχαρίστως τη χώρα του για να ευχαριστήσει το αφεντικό του στη Μόσχα.

Πώς μπορεί λοιπόν η Δύση να αντιμετωπίσει τις συγκεκριμένες προσπάθειες της Ρωσίας; Οι περίπου 3.500 στρατιώτες της ειρηνευτικής δύναμης οι οποίοι απομένουν στο Κόσοβο είναι σημαντικοί, αλλά όχι καθοριστικής σημασίας από άποψη μεγέθους. Ο πραγματικός ανταγωνισμός έχει μετατοπιστεί στον πόλεμο πληροφοριών και στην οικονομική συνεργασία.

Πληροφορίες και οικονομία

Στο πεδίο των πληροφοριών, η Μόσχα έχει το πάνω χέρι. Εμπλέκεται βαθιά στη διάδοση ψευδών αφηγήσεων για τον πόλεμο, επιδιώκοντας να απεικονίσει την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” της Ρωσίας ως μια πανσλαβική αποστολή προκειμένου να ενώσει τους δύστροπους Ουκρανούς (που είναι και οι ίδιοι Σλάβοι) με τη Μητέρα Ρωσία. Αυτό ακούγεται όμορφα ως αφήγημα στην ακροδεξιά, όπως αναμενόταν, αλλά και στον γενικό πληθυσμό: μια δημοσκόπηση του Ιουνίου έδειξε ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των Σέρβων θεωρούσαν ότι το ΝΑΤΟ ευθύνεται για τον πόλεμο, ενώ μόλις το 10% θεωρούσε τη Ρωσία ως επί το πλείστον ή εντελώς υπαίτια γι’ αυτόν.

Ευτυχώς, η Μόσχα έχει λίγα να προσφέρει όσον αφορά τα οικονομικά κίνητρα. Οι σερβικές εξαγωγές στην Ευρώπη είναι σχεδόν 15 φορές μεγαλύτερες από εκείνες προς τη Ρωσία και θα αυξηθούν δραματικά με μια ένταξη στην ΕΕ. Πιο άμεσα, η Σερβία και η Βοσνία θέλουν να διατηρήσουν τη δυνατότητα των υπηκόων τους να ταξιδεύουν χωρίς βίζα στην ΕΕ, από την οποία οι Ρώσοι υπήκοοι αποκλείονται ολοένα και περισσότερο.

Το κλειδί για τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ είναι απλό: μην θεωρείτε δεδομένα τα Βαλκάνια – ιδίως τη Σερβία και τη Βοσνία. Αυτά τα δύο κράτη θα πρέπει να παραμείνουν στη σταδιακή πορεία τους προς μια ένταξη στην ΕΕ, ακόμη κι αν μερικές φορές δεν είναι οι “τέλειοι” σύμμαχοι ενάντια στη Ρωσία, ενώ το ΝΑΤΟ θα πρέπει να συνεχίσει να συνεργάζεται στενά μαζί τους για στρατιωτική εκπαίδευση και ασκήσεις.

Η Ρωσία θα συνεχίσει να προσπαθεί να βάλει “σφήνες” διχόνοιας μεταξύ των Βαλκανίων και της Δύσης. Η Σερβία και η Βοσνία πρέπει να κατανοήσουν ότι, ενώ η Μόσχα μπορεί να προσφέρει προμήθειες φυσικού αερίου, αυτός είναι ένας “τακτικός” πειρασμός ο οποίος ωχριά σε σύγκριση με τη στρατηγική αξία της ευρείας συμμετοχής τους στην ένωση των χωρών της Δυτικής Ευρώπης.

Πηγή: BloombergOpinion