Ο Αρχιεπίσκοπος Σινά, Φαράν και Ραϊθώ, Δαμιανός στην Αμπέτειο Σχολή στο Κάιρο

Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης Θεοβαδίστου Όρους Σινά

Πηγή: i-epikaira.blogspot.com

Τη φωτογραφική έκθεση «Έρθεν ο Μάρτις», όχι ο μήνας, αλλά ο Μάρτιν Κένινγκ (Martin Koenig), με εικόνες που τράβηξε από το Κεφαλοχώρι του Δήμου Ηράκλειας, την Τριανταφυλλιά τπυ Δήμου Βισαλτίας και την Αμερική στις οποίες πρωταγωνιστούν ο Γιάννης Καλπατσινίδης και το αγγείο του παρουσιάζουν από τις 8 Ιουνίου έως τις 20 Αυγούστου 2025 το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κεφαλοχωρίου. Πρόκειται για έναν φόρο τιμής που συμπίπτει με τα δύο χρόνια από την εκδημία του αγαπημένου Πόντιου μουσικού.

Δύο Αμερικανοί στο Κεφαλοχώρι Σερρών
Στις αρχές της άνοιξης του 1974, ένα ζευγάρι Αμερικανών επισκέπτεται το Κεφαλοχώρι Σερρών για να ακούσει τον Γιάννη Καλπατσινίδη να παίζει το αγγείον του. Πρόκειται για τον Μάρτιν Κένιγκ και την Έθελ Ράιμ (Ethel Raim), απεσταλμένους του Ιδρύματος Smithsonian, που αναζητούν Ποντίους να παίζουν την «αυθεντική» μουσική της παλιάς πατρίδας. Το αποτέλεσμα ήταν η συμμετοχή μιας ομάδας μουσικών και χορευτών από τη βόρεια Ελλάδα στο μεγάλο Φεστιβάλ Αμερικανικής Παράδοσης (Festival of American Folklife) στην Ουάσιγκτον και μια περιοδεία σε άλλες επτά πόλεις των ΗΠΑ που διοργανώθηκε εκείνο το καλοκαίρι.

Οι φωτογραφίες που τράβηξε ο Μάρτιν (ο Μάρτις, όπως τον έλεγαν στο χωριό) και οι ηχογραφήσεις που έκανε η Έθελ στο Κεφαλοχώρι και την Τριανταφυλλιά, αποτελούν τον πυρήνα αυτής της έκθεσης που άμεσο στόχο έχει να τιμήσει την ποντιακή μουσική παράδοση μέσα από την ιστορία ενός από τους πιο πιστούς εκφραστές της.

Τα εγκαίνια της έκθεσης «Έρθεν ο Μάρτις»

Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν το Σάββατο 7 Ιουνίου 2025 στις 19:30, στο πρώην Δημοτικό σχολείο Κεφαλοχωρίου, με κεντρικό ομιλητή τον εκδότη, συγγραφέα και γεωστρατηγικό αναλυτή, Σάββα Καλεντερίδη.

Εκ μέρους του Μάρτιν Κένιγκ θα απευθύνει χαιρετισμό ο επιμελητής της έκθεσης Στέργιος Καράβατος και θα ακολουθήσουν παρεμβάσεις από την εγγονή του Γιάννη Καλπατσινίδη, Μαρία και τον οργανοπαίκτη αγγείου Γιάννη Τσεπλιτίδη.

Θα υπάρχει ζωντανή ποντιακή μουσική από τους Δημήτρη Ορφανίδη στη λύρα και το τραγούδι, τον Αντώνη Παπαγερίδη στο νταούλι και τον Γιάννη Τσεπλιτίδη στο αγγείο και το τουλούμ. Θα συμμετάσχει επίσης ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τριάδας «Τραπεζούς», ενώ την εκδήλωση θα παρουσιάσει η Ευδοξία Καλπατσινίδου.(πρώην υποψήφια Βουλευτής ΠΑΣΟΚ Ν.Σερρών) 

Η έκθεση θα είναι ανοιχτή για το κοινό κατόπιν συνεννόησης στα τηλέφωνα 6948583929 και 6978759489, από τις 10:00 έως τις 14:00 τις καθημερινές και από τις 11:00 έως τις 19:00 τα Σαββατοκύριακα.

ΠΗΓΗ: Lionnews.gr

Του Χρήστου Κωνσταντινίδη

Η ιστορία ξεκινά στις αρχές της άνοιξης του 1974 στο Κεφαλοχώρι Σερρών! Δυο Αμερικανοί επισκέπτονται για να ακούσουν έναν Πόντιο καλλιτέχνη να παίζει το αγγείον του. Πρόκειται για τον Martin Koenig και την Ethel Raim, απεσταλμένους του Ιδρύματος Smithsonian, που αναζητούν Ποντίους να παίζουν την «αυθεντική» μουσική της παλιάς πατρίδας.

Το αποτέλεσμα ήταν η συμμετοχή μιας ομάδας μουσικών και χορευτών από τη βόρεια Ελλάδα στο μεγάλο Festival of American Folklife (Φεστιβάλ Αμερικανικής Παράδοσης) στην Ουάσιγκτον και μια περιοδεία σε άλλες επτά πόλεις των ΗΠΑ που διοργανώθηκε εκείνο το καλοκαίρι.

Οι φωτογραφίες που τράβηξε ο Martin (ο Μάρτις, όπως τον έλεγαν στο χωριό) και οι ηχογραφήσεις που έκανε η Ethel στο Κεφαλοχώρι και την Τριανταφυλλιά, αποτελούν τον πυρήνα της έκθεσης που εγκαινιάζεται το Σάββατο 7 Ιουνίου 2025, στο πρώην Δημοτικό Σχολείο Κεφαλοχωρίου, η οποία διοργανώνεται Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κεφαλοχωρίου, υπό την αιγίδα του Δήμου Ηράκλειας.

Η εκδήλωση, η οποία έχει άμεσο στόχο να τιμήσει την ποντιακή μουσική παράδοση μέσα από την ιστορία ενός από τους πιο πιστούς εκφραστές της, του Γιάννη Καλπατσινίδη. Οι γονείς του Γεώργιος Καλπατσινίδης και Χάιδω(Χατου) Καλπατσινίδου-Παυλιδου ήταν Πόντιοι πρόσφυγες πρώτης γενιάς από το χωριό Κουστουλάντων της Γαλίαννας, που είναι ξακουστό για τη θέα του προς το Σταυροπηγιακό Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα.

Ακόλουθος της οικογενειακής παράδοσης

Ο Γιάννης γεννήθηκε στο Φλαμούρι Λαγκαδά το 1936, όπου έζησε μόνο τα πρώτα έντεκα χρόνια της ζωής του, αφού η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στο Λαχανά για τα επόμενα πέντε χρόνια. Σε ηλικία 13 ετών άρχισε να μαθαίνει το αγγείο-τουλούμ εκεί, μετά από παρακίνηση της μητέρας του να διατηρήσει την οικογενειακή παράδοση, αφού ο πατέρας της, Ιωάννης Παυλίδης έπαιζε στον Πόντο.

Το 1952 η οικογένειά του μετακομίζει στο παραδιπλανό Παλιό Χωριό, όπως λεγόταν (Παλιό Κεφαλοχώρι), όπου βρίσκονται και πολλοί άλλοι Γαλλιανίτ΄, που ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Εκεί γνώρισε και παντρεύτηκετη Μαρία Ιωαννίδου, επίσης με καταγωγή από Κουστουλάντων Γαλλίαινας και Τραπεζούντα, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, το Γιώργο και το Χρήστο.

Παράλληλα με την οικογενειακή ζωή στο Παλιό Κεφαλοχώρι ο Γιάννης Καλπατσινίδης παίζει ερασιτεχνικά τουλούμ, σε μουχαπέτια και γάμους. «Είναι σκοποί αρχαίοι» όπως συνήθιζε να λέει. Σιγά σιγά μεταβαίνει και σε νυχτερινά κέντρα της Θεσσαλονίκης. Γύρω στο 1957 εμφανίζεται στο πατάρι μαζί με το Γώγο Πετρίδη και τον Χρύσανθο.

Το 1965 δημιουργήθηκε το σημερινό Κεφαλοχώρι όπου μετακομίζει μόνιμα, έως σήμερα. Έχοντας πλέον μόνιμη εστία και τα παιδιά μεγαλώνουν σιγά σιγά, ξεκινά και άλλες, σημαντικές συνεργασίες στη Θεσσαλονίκη. Εκείνη την εποχή γνωρίζει δυο από τους σημαντικότερους συνεργάτες του, το Στάθη Ευσταθιάδη και τον Χαράλαμπο Κιαγχίδη. Πλαισιώνει τις εμφανίσεις τους, τις εκδηλώσεις του Φάρου Ποντίων και της Ευξείνου Λέσχης και συμμετέχει ενεργά στις ραδιοφωνικές εκπομπές.

Η παράδοση του Πόντου όμως περνά δυναμικά σε όλο και περισσότερα κέντρα διασκέδασης. Και ενώ βρισκόμαστε σε μια νέο-ποντιακή εποχή, ο Καλπατσινίδης επιμένει να εμφανίζεται μ΄αυτό το πρωτόγονο όργανο, σε νυχτερινά κέντρα της Θεσσαλονίκης. Γυρίζει όλη τη Μακεδονία και γύρω στα μέσα της δεκαετίας του ’70 μεταβαίνει και στην Αθήνα, με πρώτο σταθμό το Φάρο (γνωστό κέντρο διασκέδασης στο Περιστέρι), Στο ξεκίνημά του στην Αθήνα, η συνεργασία του με τον Κωστίκα Τσακαλίδη ήταν κομβική. Αργότερα εμφανίστηκε και στο Κορτσόπον και στην Τρυγόνα.

Σημαντικός σταθμός στη μουσική του πορεία ήταν και η συνεργασία του με τον αείμνηστο Γιώργο Αμαραντίδη, τον Σιμούλ΄, σε δίσκους, περιοδείες και νυχτερινές εμφανίσεις. Κάπου εκεί γνωρίστηκε και με τη Δώρα Στράτου και δούλεψε για πολλά χρόνια στο θέατρό της. Συνεργάστηκε επίσης με το Λάζο Τερζά, με το Γιάννη Μαρκόπουλο, το Νίκο Ξυλούρη, τη Λιζέτα Νικολάου, τον Παναγιώτη Ασλανίδη, το Μιχάλη Καλιοντζίδη, το Γιάννη Τσανάκαλη, το Γιάννη Κουρτίδη, τους Στάθη & Σοφία Νικολαΐδη, τον Κώστα Θεοδοσιάδη, τον Αλέξη Παρχαρίδη, το Δημήτρη Καρασαββίδη, το Γιώργο Ιωαννίδη, τη Σοφία Παπαδοπούλου, τους Γιάννη & Αβραάμ Γκόσιο, τον Πόλυ Εφραιμίδη και πολλούς άλλους.

Φυσικά, ταξίδεψε και στο εξωτερικό, σε Αμερική, Ινδία, Γερμανία, Κύπρο ΚΑΙ στην Αυστραλία με το Φάρο Ποντίων το 1997. Στη διάρκεια της καριέρας του, κυκλοφόρησε τρεις προσωπικούς δίσκους και συμμετείχε σε πολλές άλλες ηχογραφήσεις. Ο Γιάννης Καλπατσινίδης εκτός από μουσικός ήταν κατασκευαστής και δάσκαλος αγγείου. Από τη ζωή έφυγε στις 5 Ιουνίου 2023.

«Αχώριστοι φίλοι με το τουλούμ»

Τις θύμησες που είχε από τον παππού της μοιράστηκε στο Geopolitico.gr η Μαρία Καλπατσινίδου, η οποία ευχαρίστησε όλους τους συντελεστές που συνεργάστηκαν για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης. «Ως άνθρωπος και καλλιτέχνης είχε απεριόριστη αγάπη για την καταγωγή του, την ποντιακή μουσική, κυρίως για τον αγγείο. Από παιδική ηλικία μέχρι να κλείσει τα μάτια του λάτρευε το τουλούμ. Ήταν σαν αχώριστοι φίλοι. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρουσίασε προβλήματα υγείας και δεν μπορούσε να περπατήσει. Εκείνος στενοχωριόταν περισσότερο επειδή δεν μπορούσε να παίξει το όργανο παρά για τη δυσκολία που αντιμετώπιζε. Αυτή η έκθεση είναι φόρος τιμής! Ευχαριστούμε το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κεφαλοχωρίου, τον Δήμο Ηράκλειας, τον κ. Καραβάτο για την επιμέλεια και προσωπικά τη Ευδοξία Καλπατσινίδου για τη συμβολή της σε αυτό το εγχείρημα», ανέφερε η εγγονή του Καλπατσινίδη.

«Στυλοβάτης της συνοχής και της συνέχειας μας»

Στη νοητή σύνδεση των ήχων του αγγείου του με την ποντιακή πατρίδα στάθηκε η Ευδοξία Καλπατσινίδου. «Ήταν ένα μεγάλο κεφάλαιο για την ποντιακή μουσική παράδοση. Ένας χαρισματικός παραδοσιακός οργανοπαίκτης. Με πυξίδα το αγγείο του και με οδηγό τους σκοπούς του γλέντησε, παντρεύτηκε, συγκινήθηκε, ταξίδεψε στην διαρκώς αποζητούμενη Πατρίδα, μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων. Ο ήχος του, μια διατομή της παράδοσης, της μνήμης, του βιώματος. Το άκουσμά του σφράγισε το ηχοτοπίο της ζωής πολλών εξ ημών, οικείο και γνώριμο, έτσι που οι ψυχές μας συναντιούνται, χτίζοντας νοερές γέφυρες με τον Πόντο, τη Ματσούκα και τη Γαλλίαινα. Υπήρξε ένας στυλοβάτης της συνοχής και της συνέχειάς μας», αναφέρει στο Geopolitico.gr η ανεψιά του αείμνηστου μύστη της ποντιακής παράδοσης και παρουσιάστρια της εκδήλωσης.

Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης είναι ο εκδότης και συγγραφέας Σάββας Καλεντερίδης, ενώ εκ μέρους του Martin Koenig θα απευθύνει χαιρετισμό ο Στέργιος Καραβάτος που έχει την επιμέλεια της έκθεσης. Παράλληλα θα μιλήσουν η εγγονή του Καλπατσινίδη Μαρία και ο οργανοπαίκτης αγγείου Γιάννης Τσεπλιτίδης. Η τελετή θα διανθιστεί μουσικά με τον Δημήτρη Ορφανίδη στη λύρα και το τραγούδι, τον Αντώνη Παπαγερίδη στο νταούλι και τον Γιάννη Τσεπλιτίδη στο αγγείο.

Η έκθεση θα είναι ανοιχτή για το κοινό κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης (στα τηλέφωνα 6948583929 και 6978759489 από τις 8 Ιουνίου μέχρι τις 20 Αυγούστου.

Ο Γιάννης Καλπατσινίδης παίζει τουλούμ’ και ο Γιάννης Κουρτίδης τραγουδάει ποντιακά (φωτ.: facebook.com/Καλπατσινιδης Γιάννης- Αγγειον – τουλουμ)