Γράφει ο Γιάννος Χαραλαμπίδης, ΣΗΜΕΡΙΝΗ

Στις 14 Αυγούστου του 1974 άρχιζε ο Δεύτερος Αττίλας, ο οποίος ολοκληρώθηκε στις 16 του μήνα με την κατοχή του 37% περίπου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το μέτωπο είχε σπάσει από το πρωί της 14ης, προκαλώντας ντόμινο άτακτων υποχωρήσεων. ΄Εκτοτε υπάρχουν μια σειρά ερωτημάτων περί του τι συνέβη. Και στο πεδίο της μάχης και διπλωματικώς.

Συνομιλίες και εκμετάλλευση χρόνου 

Οι Τούρκοι είχαν χρησιμοποιήσει: 1) Την εκεχειρία και τις συνομιλίες της Γενεύης για να επωφεληθούν του χρόνου και να ολοκληρώσουν την αποβίβαση και ανάπτυξη ενός Σώματος Στρατού με 40 χιλιάδες στρατού, άρματα, πυροβολικό, μηχανοκίνητες μονάδες και ειδικές δυνάμεις. Συνεπώς, είχαν επιτύχει μια καθολική υπεροχή εντός του 17% του εδάφους που είχαν καταλάβει και ετοίμαζαν πλέον τις περαιτέρω επιθετικές ενέργειές τους επί τη βάσει τριών αξόνων. Προς τα ανατολικά (Καρπασία – Αμμόχωστο), τα δυτικά (Μόρφου ώς τη Λεύκα) και το κέντρο, δηλαδή προς τη Λευκωσία. 2) Την αποδιοργάνωση της Εθνικής Φρουράς, η οποία ήταν χωρίς επαρκή αντιαρματικά, χωρίς να είχαν γίνει οι αναγκαίες οργανώσεις ανάσχεσης και χωρίς εξωτερική βοήθεια, ερχόμενη δηλαδή από την Ελλάδα,  πλην των δυνάμεων της Α´ Μοίρας Καταδρομών από το Μάλεμε της Κρήτης στην επιχείρηση «Νίκη» και πυρομαχικών με τα δυο πλοία «Ευάγγελος» και «Έλλη», στις 31 Ιουλίου και 1 Αυγούστου.  Δεν εστάλη όμως βαρύς οπλισμός και δη αντιαρματικά, που ήταν απολύτως αναγκαία για την απόκρουση της νέας τουρκικής  επίθεσης.

^{Ο χάρτης αυτός δείχνει τη διάταξη των τουρκικών δυ- νάμεων καθώς και της Εθνικής Φρου- ράς στο ανατολικό μέτωπο και πώς αυτό έσπασε στην περιοχή Κυθρέας – Παλαικύθρου. Τα τόξα αποτυπώνουν τον τρόπο ενέργειας των τουρκικών δυνάμεων ώς την κατάληψη της Αμμοχώστου και της Καρπασίας.}

^{Με λιλά χρώμα αποτυπώνονται οι περιοχές που κατελήφθησαν από τους Τούρκους μετά την κατάπαυ- ση του πυρός, στις 16 Αυγούστου.}

Τα τουρκικά σχέδια λύσης και η αντιπρόταση

Τα χαράματα της 14ης Αυγούστου άρχιζε ο Αττίλας 2, καθότι οι συνομιλίες στη Γενεύη είχαν καταρρεύσει. Οι Τούρκοι είχαν προτείνει στις 12 Αυγούστου δυο διχοτομικά ομοσπονδιακά σχέδια λύσης. Το ένα ήταν του Υπουργού Εξωτερικών, Τουράν Γκιουνές, που προέβλεπε την παραμονή υπό τουρκική διοίκηση του 17% που είχαν ήδη καταλάβει οι Αττίλες, και τη δημιουργία τουρκικών καντονίων εφ’ όλης της Κύπρου, με το δικαίωμα υπεράσπισής τους από τον τουρκικό στρατό. Ήταν μια ιδέα διχοτόμησης με διασπορά του Αττίλα σε όλο το νησί, που ονομάστηκε πολυπεριφερειακή ομοσπονδία. Το άλλο σχέδιο ήταν της ομοσπονδίας – Ντενκτάς, που προέβλεπε δυο ζώνες, δυο περιφέρειες και δυο ομόσπονδα κρατίδια, αυτό που έγινε εν συνεχεία σημαία της ελληνοκυπριακής πλευράς. Το εδαφικό και στις δυο περιπτώσεις ήταν περί το 34% με 36%. Οι προτάσεις δεν είχαν γίνει δεκτές διότι, σύμφωνα με τον ίδιο τον Κληρίδη ως Προεδρεύοντα και διαπραγματευτή, ήταν απαράδεκτες και θα γινόταν αποδοχή νομιμοποίησης εδάφους λόγω κατοχής. Ως εκ τούτου, αν γινόταν δεκτή μια τέτοια συζήτηση, θα συνιστούσε μορφή αποδοχής των κατοχικών στρατευμάτων και όσων αυτά είχαν επιτύχει παράνομα, ως νόμιμων. Από ελλαδικής και ελληνοκυπριακής πλευράς είχε γίνει μια πολιτειακή πρόταση από τους Πόλυ Πολυβίου και Τάσσο Παπαδόπουλο για ενιαίο κράτος με μια μορφή τουρκοκυπριακής αυτονομίας, που πρωτίστως απερρίφθη από τους Βρετανούς, οι οποίοι είπαν ότι αυτό δεν γινόταν δεκτό, διότι οι Τούρκοι θα έλεγαν όχι.

READ THE ARTICLE IN ENGLISH – How the Frontline Collapsed During Attila II – Division Formed After the Event and the Orders of the National Guard General Staff

Ο Κλαούζεβιτς, η Μεραρχία και ο Αβέρωφ

Εφόσον οι Τούρκοι είχαν την υπεροπλία επί του εδάφους, θα εφάρμοζαν όλες τις αρχές του κλασικού ρεαλισμού. Ή θα κέρδιζαν διά της σκιάς της ισχύος τους ή διά της ισχύος τους, εφόσον η Ελλάς ήταν απούσα. Στην Αθήνα είχε ήδη γίνει αλλαγή φρουράς. Η Χούντα έπεσε και τα χαράματα της 24ης Ιουλίου έφθανε στην χώρα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής για ν’ αναλάβει την εξουσία. Ο στρατός, όμως, και δη οι επιτελείς, ήταν εκεί.  Ο Έλληνας Πρωθυπουργός από τις 3 Αυγούστου είχε ζητήσει τη συγκρότηση Μεραρχίας για την Κύπρο. Ώς τις 14 του μήνα δεν ήταν έτοιμη. Και ζήτησε εκ νέου τη συγκρότησή της, η οποία ήταν τελικώς έτοιμη  κατόπιν εορτής, στις 19 Αυγούστου. Η άποψη του Υπουργού Εθνικής Άμυνας Ευάγγελου Αβέρωφ και των Αρχηγών των Όπλων ήταν ότι η αποστολή στρατευμάτων στην Κύπρο θα ήταν επί ματαίω, όχι μόνο λόγω της υπεραριθμίας του εχθρού, αλλά και λόγω τεχνικών στρατηγικών προβλημάτων, όπως ο χώρος αποβίβασης, η τουρκική υπεροχή στον αέρα κ.λπ. Υπήρχε όμως και κάτι άλλο: Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος, τον οποίο η Αθήνα δεν ήθελε. Διότι φοβόταν ότι, πέραν της Κύπρου, υπήρχε ο κίνδυνος απώλειας και άλλων εδαφών από την ελληνική επικράτεια.

Αλλαγή απόφασης στις 10 Αυγούστου

Από τις 10 Αυγούστου, οι Τούρκοι, όπως οι ίδιοι μαρτυρούν, είχαν αλλάξει τον τελικό τους στόχο. Εφόσον είχαν αντιληφθεί τι συνέβαινε επί του πεδίου της μάχης και ότι οι συνομιλίες θα κατέρρεαν, καθώς και ότι η Ελλάς θα ήταν απούσα, περιέλαβαν στους σχεδιασμούς τους την Αμμόχωστο και ολόκληρη τη Χερσόνησο της Καρπασίας. Από το απόγευμα της 12ης ώς τη 13η Αυγούστου το ΓΕΕΦ κατανοούσε πού θα οδηγούνταν τα πράγματα, αφού στη Γενεύη ήταν πρόδηλο το αδιέξοδο. Οπότε ο Κλάουζεβιτς θα ερχόταν στον προσκήνιο, επί τη βάσει του αξιώματός του ότι: Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της διπλωματίας με άλλα μέσα. Οι οδηγίες επιχειρήσεων από το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων στην Ελλάδα προς το ΓΕΕΦ της 12ης με  13η Αυγούστου έλεγαν ότι, σε περίπτωση επιχειρήσεων, θα πρέπει να διατηρηθεί επαφή με τον εχθρό και αποφυγή εγκλωβισμού τμημάτων.

Τρεις φάσεις      

Η διάταξη των τουρκικών δυνάμεων στο ανατολικό μέτωπο και ο στρατηγικός σχεδιασμός είχαν ως εξής: Επιθετική ενέργεια με τρεις διοικήσεις σε πρώτο κλιμάκιο. Ήτοι με το 50ό Σύνταγμα Πεζικού, την 28η και 39η Μεραρχία Πεζικού και εφεδρεία τη Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία, γνωστή ως δύναμη «Μπόρα», καθώς και Μονάδα Αλεξιπτωτιστών. Η εκδήλωση της επιθετικής ενέργειας περιελάμβανε τρεις φάσεις: Η πρώτη αφορούσε στην κατάληψη της γραμμής της διαβάσεως Κλεπίνης, την Κυθρέα, το Παλαίκυθρο μέχρι την Τύμπου, με την οποία θα επιδιώκετο η διάσπαση της αμυντικής τοποθεσίας της Εθνική Φρουράς, με κύρια προσπάθεια στον άξονα ενέργειας της 39ης Μεραρχίας. Εφόσον αυτή η φάση θα ήταν επιτυχής, τότε οι τουρκικές δυνάμεις θα προχωρούσαν στην «Εκμετάλλευση» της κατάστασης, με πιο ταχεία επίθεση, για να προλάβουν πιθανή αναδιάταξη των Δυνάμεων της ΕΦ. Αυτή η δεύτερη φάση προέβλεπε την κατάληψη της γραμμής Αγίου Αμβροσίου, Μαραθόβουνου, Άσσιας και Άρσους. Η τρίτη φάση αφορούσε στην κατάληψη της γραμμής Λευκονοίκου, του Πραστειού, μέχρι την Κοντέα. Η επίθεση διενεργήθηκε μέχρι την πρώτη φάση επί τριών αξόνων και στη συνέχεια επί δύο αξόνων: Από τα βόρεια, παραλιακά, έδρασε το 50ό Σύνταγμα, της αποβατικής δυνάμεως Τσακμάκ, που ενεπλάκη στα πρώτα στάδια της αποβατικής ενέργειας. Στα νότια, ενήργησε η 28η και στο κέντρο η 39η Μεραρχία. Ως κύρια εφεδρεία, οι Τούρκοι είχαν τη Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία «Μπόρα» και μονάδα Αλεξιπτωτιστών, η οποία με τη διάσπαση της αμυντικής τοποθεσίας και την κατάληψη της γραμμής, που προνοούσε η πρώτη φάση, ανέλαβε τη συνέχιση της επιθετικής ενέργειας στο κέντρο με εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων μέχρι τους τελικούς αντικειμενικούς σκοπούς σε συντονισμό με την 28η Μεραρχία, που ενεργούσε παράλληλα προς την Αμμόχωστο.

Δυνάμεις ΕΦ και η διάρρηξη του Μετώπου 

Από την άλλη πλευρά, η ΕΦ τάχθηκε από τα βόρεια προς τα νότια ως εξής: Με την 32 ΜΚ στον Παχύαμμο, το 361 ΤΠ στην Κλεπίνη, το 251 ΤΠ στον Κουτσοβέντη, το 305 ΤΠ του Τ. Μάρκου στην περιοχή Μιας Μηλιάς και το 399 ΤΠ από τη Μ. Μηλιά ώς την Αγλαντζιά και το ΣΟΠΑΖ. Στον ζωτικό χώρο της Κυθρέας – Παλαικύθρου βρίσκονταν επίσης το 241 και 226 ΤΠ και κοντά στον τουρκικό θύλακα του Τζιάους το 398 ΤΠ.  Οι δυνάμεις της ΕΦ στερούνταν παντελώς αεροπορικής υποστήριξης και δεν είχαν επαρκή αντιαεροπορική κάλυψη. Δεν διέθεταν αντιαρματικά και μηχανοκίνητες-τεθωρακισμένες δυνάμεις, αλλά θα μπορούσαν να έχουν την άμεση υποστήριξη των πυρών της 185 ΜΠΠ στο Παλαίκυθρο και λοιπών μοιρών Πυροβολικού γενικής υποστήριξης του ΓΕΕΦ. Υπό αυτές τις συνθήκες και με τη γενική τουρκική επίθεση να εκδηλώνεται από τις πρώτες πρωινές ώρες με πυροβολικό, αεροπορία και άρματα μάχης, περί τις 10:40 προκλήθηκε διάρρηξη του μετώπου της πρώτης γραμμής μεταξύ των ταγμάτων 399 και 305, με το ΓΕΕΦ να δίνει διαταγή σύμπτυξης των δυνάμεων στις 10:55 γι’ αποφυγή εγκλωβισμού τους και αναδιάταξη των Δυνάμεων της Διοίκησης Ανατολικού Τομέα (ΔΑΤ). Με τη διάρρηξη του μετώπου στην περιοχή Μιας Μηλιάς, οι Τούρκοι έμπαιναν σε πεδινό διάδρομο, στην ουσία επί του αυτοκινητόδρομου προς την Τύμπου και Αμμόχωστο, χωρίς να υπάρχει στην πραγματικότητα οργανωμένη δεύτερη γραμμή αμύνης. Οι δυνάμεις της ΕΦ ενήργησαν στη εξής λογική: Ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Για κάποιο λόγο, που προφανώς οφείλεται στην τραγική κατάσταση στην οποία βρισκόταν το ΓΕΕΦ -το οποίο επιδίωκε τον απεγκλωβισμό όσο το δυνατόν περισσότερων μονάδων- προέκυψε το εξής σκηνικό: Α) Η ανεπαρκής υποστήριξη με πυρά πυροβολικού των Μονάδων πρώτης γραμμής. Β) Η ανεπάρκεια σε αντιαρματικά και η ελλειμματική σε βάθος αμυντική οργάνωση, σε συνδυασμό με τις λοιπές εγγενείς αδυναμίες ελέγχου-συντονισμού και οργάνωσης της δεύτερης γραμμής άμυνας, οδήγησαν στην κατάρρευση του μετώπου με τα γνωστά αποτελέσματα, διευκολύνοντας την ταχεία προώθηση του εχθρού. Γ) Το 241 και το 226 ΤΠ, που θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι θα ήταν δυνατό ν’ αποτελέσουν μια οιονεί δεύτερη γραμμή, μοιραία, συμπαρασύρθηκαν από την σύμπτυξη…

^{Ο χάρτης αυτός απο- τυπώνει την τουρκική επίθεση στο δυτικό μέτωπο από τις 15}

^{ώς τις 16 Αυγούστου. Η επίθεση άρχισε την επομένη, μετά δηλαδή τη διάρρηξη του ανατολικού μετώπου το πρωί της 14ης Αυγού- στου 1974. Η γραμμή Αττίλα είχε ολοκληρωθεί κομμένη και ραμμένη στο διχοτομικό ομοσπονδιακό σχέδιο Ντενκτάς, όπως αυτό κατατέθηκε στις 12 Αυγούστου στη Γενεύη και δεν έγινε δεκτό, μαζί με το σχέδιο Τουράν Γκιουνές.}

Λόγω αποστάσεως…  

Ώς το μεσημέρι της 14ης Αυγούστου, ο τουρκικός στρατός κατέλαβε την Κυθρέα, το Παλαίκυθρο και την Τύμπου. Γίνεται αντιληπτό ότι ήλεγχε πλέον το κομβικό σημείο Μιας Μηλιάς – Κυθρέας και ήταν ανοικτός ο δρόμος προς Αμμόχωστο, ενώ ταυτοχρόνως κατέλαβε και το αεροδρόμιο της Τύμπου, φτάνοντας ένα βήμα έξω από τα ανατολικά προάστια της Λευκωσίας. Ώς τις 5 το απόγευμα της 14ης είχαν καταληφθεί η Χαλεύκα και ο Άγιος Αμβρόσιος παραλιακά, ενώ από τον άλλο άξονα ο Αττίλας είχε φτάσει ώς την Άσσια. Από την Αθήνα όχι μόνο βοήθεια δεν ήρθε, αλλά ο Έλληνας Πρωθυπουργός, γύρω στις 4 το απόγευμα, είπε ότι η Ελλάς δεν μπορεί να βοηθήσει την Κύπρο διότι «κείται μακράν», το γνωστό «λόγω αποστάσεως». Ήταν ως να έλεγε στους Τούρκους προελάστε ώς εκεί που θέλετε, δηλαδή ώς τον χάρτη του Ντενκτάς… Δεν αρκούσαν οι ελλείψεις της ΕΦ, δεν αρκούσε ότι το μέτωπο έσπαζε, διότι η Ελλάδα από την ημέρα της μεταπολίτευσης ώς τη δεύτερη φάση του Αττίλα δεν είχε στείλει τέτοιες δυνάμεις, που να δίνουν την ευκαιρία αμύνης, ήρθε και η δήλωση του Έλληνα Πρωθυπουργού. Με αυτήν δεν έσπασε μόνο η πρώτη γραμμή, αλλά και το ηθικό όλων των Κυπρίων. Όχι μεραρχία, που δεν ήταν έτοιμη, αλλά σύνταγμα εάν αποστελλόταν με βαρύ οπλισμό και αριθμό αρμάτων μάχης, η γραμμή αμύνης θα ήταν δυνατό να κρατήσει. Δεν συζητούμε την περίπτωση της δράσης των «Φάντομ» και τον πανικό που θα προκαλείτο στις τουρκικές δυνάμεις από τη μια και τον ενθουσιασμό στην ΕΦ και στους Έλληνες της Κύπρου από την άλλη. Με το σκηνικό που οικοδομήθηκε, τι συνέβη τελικά; Ό,τι θα θεωρείτο απαράδεκτο, σύμφωνα με τον Κληρίδη (δηλαδή η ομοσπονδία Ντενκτάς που προτάθηκε στη Γενεύη), θα εμφανιζόταν εν συνεχεία ως αναγκαίο κακό και συμβιβασμός. Σταδιακά την χαρακτήρισαν «επανένωση», προκύπτουσα, όμως, από μια ατιμωτική στρατιωτική ήττα. Χωρίς να παύει ποτέ να είναι τουρκικών προδιαγραφών, αφού είχε φτιαχτεί από το ΄56 ως μορφή διχοτόμησης. Στις 12 Αυγούστου δεν ήταν η πρώτη φορά που είχε εμφανιστεί ως μορφή λύσης. Είχε προηγηθεί η πρόταση του Ετζεβίτ στις 18 Ιουλίου του 1974 προς τους Βρετανούς.

Αμμόχωστος και διαταγές

Στις 15 Αυγούστου, ανήμερα της Παναγίας, οι τουρκικές δυνάμεις κινήθηκαν ταχέως και κατέλαβαν το Λευκόνοικο με την 39η Μεραρχία και μετά την Άσσια, ενώ με την 28η προήλασαν προς τη Βατυλή και τη Λύση, φτάνοντας ώς τις Βρετανικές Βάσεις. Στο πεδίο της μάχης είχε ριχθεί -όπως έχει ήδη αναφερθεί- και η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία «Μπόρα», καθώς και Αλεξιπτωτιστές. Στις 11 το πρωί οι Τούρκοι είχαν φτάσεις ώς τους Στύλλους και τον Άγιο Σέργιο. Την ίδια μέρα, περί τις 13:00, κατέλαβαν το Τρίκωμο και κινήθηκαν προς Γαστριά για την κατάληψη της Καρπασίας και προς Αμμόχωστο, η οποία έπεσε χωρίς αντίσταση, στις 18:45. Για την Αμμόχωστο υπήρξαν δυο διαταγές. Η πρώτη εστάλη τις μεσημβρινές ώρες της 14ης Αυγούστου για αποχώρηση του 15ου Τακτικού Συγκροτήματος και αριθμού Μονάδων του, και ακολούθως, το μεσημέρι της 15ης Αυγούστου εκδόθηκε μια άλλη διαταγή σύμπτυξης των υπολοίπων δυνάμεων, δηλαδή εγκατάλειψης της πόλης χωρίς μάχη. Τραγικές καταστάσεις μιας χαώδους κατάστασης.

Κεντρικό Μέτωπο (Λευκωσία)

Παράλληλα με την επιθετική ενέργεια στο ανατολικό μέτωπο, οι Τούρκοι αποπειράθηκαν να προωθηθούν και σε κατοικημένες περιοχές στις παρυφές της Πράσινης Γραμμής στη Λευκωσία, αλλά η κύρια προσπάθεια της επιθετικής τους ενέργειας ήταν η κατάληψη της περιοχής ανατολικά του αεροδρομίου – Στρατοπέδου ΕΛΔΥΚ – Σχολής Γρηγορίου – δυτικές παρυφές κόμβου Κολοκασίδη.

Στο κεντρικό μέτωπο υπήρχαν: 1) Τρεις λόχοι της ΕΛΔΥΚ (2, 4 και ο Λόχος Δοικήσεως), που παρέμειναν για την άμυνα του στρατοπέδου τους. 2) Δυνάμεις της ΙΙΙ Ανωτέρας Διοίκησης με το 212 Τάγμα Επιστρατεύσεως, που κάλυπτε μια περιοχή από τη διασταύρωση της Λεωφόρου Δημοκρατίας με Γρηγόρη Αυξεντίου στα φώτα της ψησταριάς του Διομήδη στον Άγιο Δομέτιο ώς το στρατόπεδο του 11ου Τακτικού Συγκροτήματος, ανατολικά του Αεροδρόμιου Λευκωσίας. Δεξιότερα αμυνόταν από τις 20/7/1974 το 211 ΤΟ, στο οποίο διατέθηκε κάτω από τις διαταγές τους το 336 ΤΟ, αναλαμβάνοντας μέρος του τομέα άμυνας από τον Άγιο Δομέτιο ώς την οδό Λήδρας. Οι μάχες ήταν σφοδρές ώς τις 16 του μήνα που έγινε η εκεχειρία. Και είναι πρόδηλον ότι οι Τούρκοι ανακόπηκαν σε όλη τη γραμμή του μετώπου και δεν κατάφεραν να υπερκεράσουν από Δυτικά τη Λευκωσία. Σημαντική ήταν η δράση της 187 και 184 ΜΠΠ (Μοιρών Πεδινού Πυροβολικού), με ρωσικά πυροβόλα 100 χιλιοστών, που προκάλεσαν τρομερές ζημιές στις τουρκικές δυνάμεις και βοήθησαν στην επιτυχή άμυνα του Πεζικού, το οποίο, παρότι διέθετε μερικά μόνο αντιαρματικά, καθήλωσε τα τουρκικά άρματα, ματαιώνοντας την επίτευξη του στόχου τους.

Η πτώση του δυτικού μετώπου

Στο δυτικό μέτωπο, η προέλαση άρχισε στις 15 του μήνα. Είχε προκύψει αφότου οι Τούρκοι, την προηγούμενη μέρα, είχαν διαρρήξει το ανατολικό μέτωπο, όπου είχε εκδηλωθεί η κύριά τους προσπάθεια. Η πρώτη επίθεση στο δυτικό μέτωπο εκδηλώθηκε στη διάβαση της Αγίας Μαρίνας – Σκυλλούρας. Εκεί έδρασε με επιτυχία η πυροβολαρχία Σκαρλάτου της 183 ΜΠΠ και αρματιστές με υπολείμματα των τεθωρακισμένων της ΕΦ και τουρκικού άρματος Μ-47, που είχαν καταλάβει εθνοφρουροί από τους Τούρκους.

Οι τουρκικές δυνάμεις ενήργησαν σε δυο φάσεις επί τριών κατευθύνσεων: Πρώτη, Σύσκληπος, Λάρνακας Λαπήθου, Διόριος, Κορμακίτης. Δεύτερη, Άγιος Ερμόλαος, Καλό Χωριό – Καπούτι και Σεργιανοχώρι. Τρίτη, Σκυλλούρα, Άγιος Βασίλειος, Φιλιά, Μόρφου, Πεντάγυια, Λεύκα και Λιμνίτης, όπου και η κύριά τους προσπάθεια. Κεντρική δύναμη δράσης ήταν η ταξιαρχία «Μπολού» και οι κινήσεις της άρχισαν στις 13:30 της 15ης Αυγούστου. Η πρώτη γραμμή αμύνης ήταν στη διάβαση  Πανάγρων, Μύρτου, Κοντεμένου και Αγίου Βασιλείου. Μετά διατάχθηκε από το ΓΕΕΦ περιορισμένη αναδίπλωση νοτιότερα και στο τέλος κύρια αναδίπλωση με περιοχή συγκέντρωσης δυνάμεων προς την Ευρύχου για αναδιοργάνωση. Από τις 15 το μεσημέρι ώς τις 16 αργά το απόγευμα, ακόμη και μετά την κατάπαυση του πυρός, έπεφταν το ένα χωριό μετά το άλλο, καθώς και η Μόρφου. Και με τον τρόπο αυτό χαράχθηκε επί του εδάφους η γραμμή Αττίλα… ή η γραμμή Ντενκτάς, με βάση τον χάρτη του για μια ομοσπονδιακή λύση, η οποία από διχοτομική, που ήταν λύση, έχει γίνει σημαία της δήθεν «επανένωσης».