Η άρση του εμπάργκο της πώλησης αμερικανικών όπλων στη χώρα προκάλεσε ευφορία, όμως στο διά ταύτα μοιάζει με ακροβασία σε τεντωμένο σχοινί χωρίς δίχτυ προστασίας. Η Κύπρος είναι μια μικρή χώρα που δεν μπορεί να απεμπολήσει τη στήριξη από ισχυρές χώρες, όπως η Ρωσία, στο Συμβούλιο Ασφαλείας σε ό,τι αφορά το Κυπριακό.

Σε μια συνομιλία μας με τον καθηγητή Ανδρέα Θεοφάνους, πρόεδρο του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, επιχειρούμε μια ανίχνευση του εδάφους στη βάση των νέων δεδομένων.

Ο κ. Θεοφάνους αναδεικνύει τη σημασία της άρσης, το άνοιγμα της αγοράς όπλων από το Ισραήλ και στέκεται στην ευκαιρία που δίνεται στη Λευκωσία να αποδείξει ότι είναι ένας πυλώνας αξιόπιστος στην Αν. Μεσόγειο.  

-Άρση του εμπάργκο πώλησης αμερικανικών όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία, έχει αξία σήμερα;

-Η κάθε πολιτική πράξη έχει τη δική της σημασία. Έτσι και σε αυτή την περίπτωση η άρση του εμπάργκο πώλησης αμερικανικών όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί βήμα προς την ορθή κατεύθυνση. Μεταξύ των ωφελημάτων είναι το γεγονός ότι η άρση του εμπάργκο θα επιτρέψει στην Κυπριακή Δημοκρατία να εισέλθει ακόμα περισσότερο στην αγορά της ισραηλινής πολεμικής βιομηχανίας όπου ορισμένα σημαντικά οπλικά συστήματα είναι συμπαραγωγές με αμερικανικές εταιρείες.

Από την άλλη είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι υπάρχει ένα όριο σε τι μπορούμε να προμηθευτούμε από τις ΗΠΑ καθώς οι οικονομικές δυνατότητες της Κύπρου είναι περιορισμένες. Ενώ η Κύπρος καλείται να αναβαθμίσει την αποτρεπτική της ικανότητα δεν τίθεται θέμα εξοπλιστικού ανταγωνισμού με την Τουρκία. Επιπρόσθετα δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι η άρση του εμπάργκο έγινε υπό προϋποθέσεις. Μακροπρόθεσμα, και με το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, θεωρώ ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα εξακολουθήσει να διατηρεί καλές σχέσεις με όλες τις χώρες μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Δράττομαι της ευκαιρίας αυτής να σημειώσω ότι δεν θεώρησα ποτέ ορθή την επιβολή εμπάργκο από τις ΗΠΑ σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Κύπρος εξακολουθεί να βιώνει τις επιπτώσεις του εγκλήματος του 1974 μέχρι σήμερα. Και η Τουρκία δεν τιμωρήθηκε ποτέ για τις ενέργειές της.

-Μπορεί έστω να εξισορροπήσει την αδικία σε βάρος μιας χώρας ημικατεχομένης που είναι το θύμα, αλλά τιμωρήθηκε αντί του θύτη;

-Δεν μπορεί η άρση του εμπάργκο να εξισορροπήσει την αδικία σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μια τέτοια αξιολόγηση θα ήταν λανθασμένη και υπερβολική. Η ενέργεια όμως αυτή ενισχύει τις σχέσεις ΗΠΑ και Κυπριακής Δημοκρατίας και μας παρέχει την ευκαιρία να θέσουμε το Κυπριακό στις σωστές του διαστάσεις και να επεξηγήσουμε ότι πέραν της κατοχής, οι ενέργειες της Τουρκίας συνιστούν υβριδικό πόλεμο σε βάρος της χώρας μας. Πέραν τούτου, παρέχεται η ευκαιρία στη Λευκωσία να τονίσει τη βούλησή της για άλλη μια φορά να αποτελεί η Κυπριακή Δημοκρατία πυλώνα σταθερότητας και συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα. Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι η Τουρκία δεν μπορεί να παραμένει επ΄ άριστον στο απυρόβλητο καθώς η ατιμωρησία ενθαρρύνει ανάλογες ενέργειες και παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου. Επιπρόσθετα, τείνει να υποσκάπτει την ηθική υπεροχή των χωρών που στηρίζουν ή/και ανέχονται τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας.

-Το γεγονός ότι υπάρχουν δύο προϋποθέσεις και η Κυπριακή Δημοκρατία θα υποβάλλεται σε ετήσιο έλεγχο από τους Αμερικανούς για να τηρείται αυτή η άρση, ερμηνεύεται και όχι αδίκως και ως μειωτική για τη χώρα μας. Τι ανάγνωση κάνετε εσείς;

-Ακόμα και πριν από την άρση του εμπάργκο οι ΗΠΑ πίεζαν την Κύπρο να περιορίσει τις σχέσεις της με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Μεταξύ άλλων, υπογραμμίζω ότι μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις κυρώσεις εναντίον της Μόσχας, η Κύπρος έπαψε να παρέχει υπηρεσίες ελλιμενισμού σε ρωσικά πλοία όπως προβλεπόταν σε σχετική συμφωνία. Ως εκ τούτου δεν με ξαφνιάζει το γεγονός ότι οι ΗΠΑ θέτουν προϋποθέσεις για να τηρείται η άρση του εμπάργκο. Η Κύπρος είναι μια μικρή και ημικατεχόμενη χώρα και οι ΗΠΑ μια υπερδύναμη. Παρά ταύτα οι ενέργειές μας θα πρέπει να είναι τέτοιες ούτως ώστε να εξυπηρετούν το εθνικό συμφέρον. Στις διεθνείς σχέσεις και στην εξωτερική πολιτική πρέπει να ακολουθούμε την πορεία του πραγματισμού και όχι αυτή των ιδεολογικών προσεγγίσεων. Στη σημερινή συγκυρία οι σχέσεις Κύπρου-ΗΠΑ βελτιώνονται ενώ παρατηρείται επιδείνωση των σχέσεων με τη Ρωσία. Η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται σήμερα να επιχειρήσει damage control στις σχέσεις της με τη Ρωσία – δηλαδή να μειώσει το κόστος αυτής της επιδείνωσης. Με το τέλος του πολέμου θεωρώ ότι η εξομάλυνση των σχέσεων της Λευκωσίας με τη Μόσχα θα είναι εφικτή.

-Η άρση έρχεται σε μια φάση κατά την οποία η Δύση θέλει να στριμώξει κι άλλο τη Ρωσία λόγω της εισβολής στην Ουκρανία και φυσικά η Μόσχα δεν θα μείνει με τα χέρια δεμένα. Μια αλλαγή της στάσης της στο Κυπριακό σίγουρα θα προκαλέσει τεράστια προβλήματα στη Λευκωσία. Είναι σε θέση να ρισκάρει μια τέτοια διαφοροποίηση η κυπριακή πλευρά σε ό,τι αφορά τη στάση ενός ισχυρού κράτους μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας που στήριζε πάγια τις κυπριακές θέσεις;

-Η Κυπριακή Δημοκρατία χρειάζεται την στήριξη και των 5 μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ – των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Κίνας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας. Ως εκ τούτου είναι σημαντικό να ενεργούμε με τρόπο που να μην αποξενώσουμε καμία από αυτές τις χώρες. Σε όλες τις περιπτώσεις και για όλες τις ενέργειές μας θα πρέπει να υπολογίζουμε το όφελος και το κόστος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θα πρέπει να αξιοποιήσουμε την άρση του εμπάργκο με τρόπο που δεν δημιουργεί σοβαρές παράπλευρες απώλειες. Επιπρόσθετα, στην πορεία του χρόνου μπορούμε με σκληρή δουλειά να διορθώσουμε κάποιες πρόνοιες της σχετικής αμερικανικής νομοθεσίας που δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντά μας. Σημειώνω επίσης ότι και η Κύπρος συνεργάζεται με πολλές χώρες που έχουν πολυδιάστατες σχέσεις με την Τουρκία, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. 

-Απέναντί μας έχουμε ένα Ερντογάν που μπορεί να πατά σε δύο βάρκες, με την ανοχή και Αμερικανών και Ρώσων. Η διαρροή  σε αυτή τη συγκυρία, πληροφοριών για αναγνώριση του κατοχικού καθεστώτος από τη Μόσχα πόσο ανησυχητική είναι; Κυρίως μπορεί να είναι αντιμετωπίσιμη μια τέτοια εξέλιξη;

-Η Τουρκία δρα αυτόνομα. Ως εκ τούτου θεωρεί φυσιολογικό να συνεργάζεται με τη Ρωσία και την Ουκρανία αφ΄ ενός και τη Ρωσία και τις ΗΠΑ αφ΄ ετέρου. Δεν αναμένω ότι η Άγκυρα θα διαφοροποιήσει αυτή τη στάση. Θα ελίσσεται όμως ανάλογα των εξελίξεων. Και ο Τούρκος Πρόεδρος τάσσεται υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Είναι σημαντικό να του υπενθυμίσει κάποιος ότι η πολιτική της χώρας του στην Κύπρο είναι αντίθετη με αυτά που διακηρύττει. Σε σχέση με τη στάση της Ρωσίας στο Κυπριακό, δεν αναμένω να προχωρήσει η Μόσχα σε αναγνώριση του κατοχικού καθεστώτος. Είναι όμως δυνατό στην πορεία του χρόνου να υπάρξει κάποια αναβάθμιση των σχέσεων τους. Ούτως ή άλλως, οι εξελίξεις αυτές πρέπει να μας προβληματίσουν. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να εργασθεί σκληρά σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον, να προβάλει τις θέσεις της και να αποτρέψει την αναγνώριση του κατοχικού καθεστώτος από οποιαδήποτε χώρα. Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο αφήγημα καθώς και μια συνετή εξωτερική πολιτική. Ενώ η χώρα μας σωστά εφαρμόζει την πολιτική των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας, ταυτόχρονα έχει όχι μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να ενεργεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για την προάσπιση των συμφερόντων μας.

Στη σφαίρα επιρροής της Δύσης

-Από την εποχή της ανεξαρτησίας μέχρι και σήμερα η χώρα μας δηλώνει μέλος των αδεσμεύτων… Είναι τώρα η ώρα να μπει το ερώτημα πού ανήκει η Κύπρος; Στην Ανατολή ή τη Δύση;

-Η έννοια «αδέσμευτος» ανήκει περισσότερο στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Πέραν τούτου, με την ένταξή της στην ΕΕ η Κυπριακή Δημοκρατία έκανε μια συγκεκριμένη επιλογή. Παρά το γεγονός ότι υπήρξαν αρκετές απογοητεύσεις από την ΕΕ καθώς και υπέρμετρες προσδοκίες οι οποίες δεν υλοποιήθηκαν, η συγκεκριμένη επιλογή ήταν σωστή. Επιπρόσθετα, η Κύπρος είναι υπό τη σφαίρα επιρροής της Δύσης. Αυτό όμως δεν παραπέμπει σε μια πολιτική η οποία να αποκλείει την καλλιέργεια σχέσεων με χώρες που δεν ανήκουν στην ΕΕ ή στη Δύση γενικότερα. Σε ένα πολυπολικό (multipolar) κόσμο είναι αναμενόμενο να συμβαίνει αυτό.

Σημειώνω, για παράδειγμα, ότι πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία οι σχέσεις Γερμανίας-Ρωσίας ήταν πολυδιάστατες και σημαντικές. Ως εκ τούτου θεωρώ ότι δεν υφίσταται στην πραγματικότητα το δίλημμα αυτό της επιλογής μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Υπ΄ αυτή την έννοια πιστεύω ότι η μεγάλη επιδείνωση των σχέσεων Ελλάδας-Ρωσίας ήταν αχρείαστη. Η Ελλάδα μπορεί να αναβαθμίζει και να εμβαθύνει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και να ακολουθεί την πολιτική των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας χωρίς επιπρόσθετες ενέργειες που δυναμιτίζουν το κλίμα μεταξύ Μόσχας και Αθήνας. Θέλω επίσης να πιστεύω ότι η παράνοια του πολέμου στην Ουκρανία θα πάψει να υφίσταται κάποια στιγμή και θα μπορέσει η ανθρωπότητα να επαναξιολογήσει τα ζητήματα ασφάλειας και συνεργασίας πολυεπίπεδα και συλλογικά.

ΠΗΓΗ: Φιλελεύθερος