Πώς το Ιράν έφερε το Ισραήλ και τα αραβικά κράτη πιο κοντά

Ο μακροβιότερος πρωθυπουργός του Ισραήλ εμφανίζεται στην κρατική τηλεόραση της Σαουδικής Αραβίας από το Τελ Αβίβ, σχολιάζει το Bloomberg. Ένας Ισραηλινοαμερικανός αυτοανακηρύσσεται “αρχιραββίνος της Σαουδικής Αραβίας” μετά την άφιξή του με τουριστική βίζα. Μια εξέχουσα σαουδαραβική οικογένεια επενδύει σε δύο ισραηλινές εταιρείες και δεν μπαίνει στον κόπο να το κρύψει.

Όλα αυτά τα πρόσφατα γεγονότα θα ήταν αδιανόητα πριν από λίγο καιρό. Αλλά οι προηγουμένως μυστικοί δεσμοί μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ γίνονται όλο και πιο ορατοί, καθώς ορισμένες από τις βαθιά ριζωμένες αντιπαλότητες της Μέσης Ανατολής δίνουν προσεκτικά τη θέση τους σε πραγματιστικούς οικονομικούς δεσμούς και δεσμούς ασφαλείας. Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος και de facto ηγέτης Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν επιδιώκει να επιταχύνει τα σχέδιά του για την αναμόρφωση μιας οικονομίας που εξαρτάται από το πετρέλαιο, ενώ το Ισραήλ επιθυμεί να αξιοποιήσει τις διπλωματικές ανακαλύψεις του 2020 με μικρότερα έθνη του Κόλπου.

“Δεν βλέπουμε το Ισραήλ ως εχθρό, αλλά μάλλον ως δυνητικό σύμμαχο”, δήλωσε ο πρίγκιπας Μοχάμεντ νωρίτερα φέτος σε μια εντυπωσιακή επανεκτίμηση μιας από τις πιο σημαντικές διαχωριστικές γραμμές της περιοχής.

Για δεκαετίες μετά την ίδρυση του Ισραήλ το 1948, η Σαουδική Αραβία και οι γείτονές της στον Περσικό Κόλπο απέφευγαν το εβραϊκό κράτος σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους Παλαιστίνιους που εκδιώχθηκαν για τη δημιουργία του. Η σκέψη να κάνει κανείς επιχειρήσεις με το Ισραήλ ήταν ανάθεμα. Ακόμη και σήμερα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία στον Κόλπο αντιτίθεται στην αποδοχή του Ισραήλ ως μια ακόμη χώρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι εξελίξεις έχουν περισσότερο να κάνουν με την ατζέντα των αυταρχικών κυβερνητικών ελίτ παρά με μια αλλαγή στις απόψεις των Αράβων.

“Πρόκειται περισσότερο για ένα ξεπάγωμα των σχέσεων παρά για μια αναθέρμανση των σχέσεων”, δήλωσε ο Abdulaziz Alghashian, ερευνητής που μελετά την εξωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας έναντι του Ισραήλ. “Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να είναι αρκετά σημαντικό”.

Οι Ισραηλινοί ταξιδεύουν στο βασίλειο με μεγαλύτερη ευκολία χρησιμοποιώντας διαβατήρια τρίτων χωρών, ενώ μερικοί δρομολογούν τις επιχειρήσεις τους μέσω υπερπόντιων οντοτήτων και μάλιστα τις συζητούν δημόσια.

Ροές χρήματος

Η Qualitest είναι μια ισραηλινή εταιρεία μηχανικής και ελέγχου λογισμικού που αποκτήθηκε από διεθνείς επενδυτές το 2019. Δεν δραστηριοποιείται άμεσα στη Σαουδική Αραβία, δήλωσε ο Shai Liberman, διευθύνων σύμβουλος για την Ευρώπη, το Ισραήλ και τη Μέση Ανατολή, αλλά πωλεί το προϊόν της σε άλλες εταιρείες που το χρησιμοποιούν στη συνέχεια στο βασίλειο.  

Οι επενδύσεις κινούνται και προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η Mithaq Capital SPC – που ελέγχεται από την οικογένεια Alrajhi, γόνοι του τραπεζικού τομέα της Σαουδικής Αραβίας — είναι τώρα ο μεγαλύτερος μέτοχος σε δύο ισραηλινές εταιρείες: την εταιρεία κινητικής νοημοσύνης Otonomo Technologies Ltd, και την εισηγμένη στο Λονδίνο εταιρεία ψηφιακής διαφήμισης Tremor International Ltd.

Το Ισραήλ και τα έθνη του Κόλπου δημιούργησαν σε μεγάλο βαθμό κρυφούς δεσμούς ασφαλείας λόγω κοινών ανησυχιών, ιδίως για το Ιράν. Αλλά είναι κυρίως το ισχυρό οικονομικό κίνητρο που οδηγεί σε πιο ορατές σχέσεις τώρα, καθώς ο πρίγκιπας Μοχάμεντ προσπαθεί να μειώσει την εξάρτηση της Σαουδικής Αραβίας από το πετρέλαιο και να αναπτύξει προηγμένες βιομηχανίες.

Πώς το Ιράν έφερε το Ισραήλ και τα αραβικά κράτη πιο κοντά

“Μας αρέσει η καινοτομία και η τεχνολογική κουλτούρα που έχει το Ισραήλ και προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να επωφεληθούμε από αυτό”, δήλωσε ο Muhammad Asif Seemab, διευθύνων σύμβουλος της Mithaq Capital.

Οι αξιωματούχοι στο Ριάντ επιτρέπουν επίσης την αναδιαμόρφωση της ευρύτερης συζήτησης γύρω από το Ισραήλ.

Ο πρώην Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έδωσε συνέντευξη στο σαουδαραβικό τηλεοπτικό κανάλι Al Arabiya, καθισμένος μπροστά σε έναν χάρτη στην εβραϊκή γλώσσα και προειδοποιώντας για τον κίνδυνο μιας πιθανής πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν. Λιγότερο γνωστός είναι ο Jacob Herzog, ο ραβίνος που του επετράπη να διακονεί μια μικροσκοπική εβραϊκή κοινότητα ξένων εργατών στη σαουδαραβική πρωτεύουσα.

Πολυπόθητο βραβείο

Όταν τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν υπέγραψαν το 2020 με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ συμφωνίες εξομάλυνσης με το Ισραήλ, οι οποίες έγιναν γνωστές ως Συμφωνίες Αβραάμ, υπήρχαν εικασίες ότι η Σαουδική Αραβία θα ακολουθούσε. 

Για τους Ισραηλινούς ηγέτες, η αναγνώριση από τη Σαουδική Αραβία -το γεωπολιτικό βαρίδι της περιοχής- θα ήταν ένα πολυπόθητο βραβείο, και αυτό είναι απίθανο να αλλάξει ανεξάρτητα από το ποια κυβέρνηση θα εγκατασταθεί μετά τις εκλογές αργότερα φέτος.

Δεν το πήραν, εν μέρει επειδή η θρησκευτική και περιφερειακή εξέχουσα θέση του βασιλείου υπαγορεύει διαφορετικές πολιτικές εκτιμήσεις από εκείνες των μικρότερων γειτόνων. Ένας Ισραηλινός επιχειρηματίας που επισκέπτεται το Ριάντ εξακολουθεί να μην μπορεί να κάνει απευθείας τηλεφωνική κλήση στο Τελ Αβίβ, πόσο μάλλον να κάνει μεταφορά χρημάτων. 

Ο Τζέισον Γκρίνμπλατ, ο οποίος ήταν ειδικός απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή υπό τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και ένας από τους αρχιτέκτονες των συμφωνιών, δήλωσε ότι η σαουδαραβική ηγεσία “αναγνωρίζει ότι το Ισραήλ μπορεί να αποτελέσει τεράστιο όφελος για την περιοχή”, ακόμη και αν δεν είναι ακόμη έτοιμη να υπογράψει οποιαδήποτε συμφωνία εξομάλυνσης. 

Ο Γκρίνμπλατ συγκεντρώνει κεφάλαια για ένα επενδυτικό όχημα τεχνολογίας blockchain και κρυπτογράφησης και δήλωσε ότι αποτελεί “φιλοδοξία” του να διευκολύνει τις σαουδαραβικές επενδύσεις στο Ισραήλ, αν και παραδέχεται ότι αυτό θα πάρει χρόνο.

Δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Πολιτικής της Ουάσινγκτον για την Εγγύς Ανατολή δείχνει αυξανόμενη απογοήτευση για τα όσα έχουν αποδώσει οι συμφωνίες του Αβραάμ, με μόνο το 19% έως 25% των ερωτηθέντων να τις βλέπουν θετικά σε όλη τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν. Ωστόσο, η ύπαρξή τους φαίνεται να έχει ενθαρρύνει την αποδοχή ανεπίσημων δεσμών με το Ισραήλ μεταξύ ορισμένων στον Κόλπο, δήλωσε το ινστιτούτο.

Άλλοι συνεχίζουν να εκφράζουν την αποδοκιμασία τους. Τον Ιούλιο, ένας ιμάμης του μεγάλου τζαμιού της Μέκκας συμπεριέλαβε μια ικεσία κατά “των σφετεριστών, κατοχικών Εβραίων” ενώ ηγούνταν της προσευχής της Παρασκευής. Και όταν ένας Ισραηλινός δημοσιογράφος που ταξίδεψε στη Σαουδική Αραβία κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του προέδρου Τζο Μπάιντεν τον Ιούλιο βρήκε τρόπο να μπει στην ιερή πόλη που είναι απαγορευμένη για τους μη μουσουλμάνους, η καταδίκη ήταν άμεση.

Σε αυτή τη μικτή ατμόσφαιρα, οι Σαουδάραβες αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η λύση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων παραμένει στον πυρήνα της πολιτικής τους.

Η εξομάλυνση είναι “οριακά προσβλητικό να συνεχίζουμε να μιλάμε γι’ αυτήν” και δεν αποτελεί από μόνη της στόχο πολιτικής, δήλωσε τον Ιούνιο η πριγκίπισσα Reema bint Bandar, πρέσβειρα της Σαουδικής Αραβίας στις ΗΠΑ. 

Θα ήταν αντιπαραγωγικό για το Ισραήλ να πιέσει πολύ σκληρά τους Σαουδάραβες, δήλωσε ο Yoel Guzansky, ανώτερος ερευνητής σε θέματα πολιτικής του Κόλπου στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ. “Γιατί να πάμε πολύ γρήγορα;” είπε. “Μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσετε ζημιά στη σχέση”.

Το πολιτικό τοπίο των ΗΠΑ είναι ένα άλλο εμπόδιο, δήλωσε ο Alghashian, καθώς οι Σαουδάραβες ηγέτες εκτιμούν ότι ο Μπάιντεν είναι απίθανο να συγκεντρώσει τη βούληση να προσφέρει γλυκαντικά που θα ήθελαν, συμπεριλαμβανομένων των εγγυήσεων ασφαλείας.

Παρόλα αυτά, ο Αμερικανός επιχειρηματίας Bruce Gurfein είναι μεταξύ εκείνων που στοιχηματίζουν ότι ακόμη και το σημερινό σταδιακό άνοιγμα θα είναι καλό για τις επιχειρήσεις.  

Ο Gurfein, ο οποίος είναι Εβραίος και έχει οικογένεια στο Ισραήλ, οδήγησε πρόσφατα ένα λευκό Nissan Armada από τη βάση του στο Ντουμπάι μέσω της Σαουδικής Αραβίας στην Ιερουσαλήμ – ένα οδοιπορικό 26 ωρών που διένυσε σε μια εβδομάδα, συναντώντας επιχειρηματίες κατά μήκος του δρόμου. Εργάζεται σε έναν επιχειρηματικό επιταχυντή με την ονομασία Future Gig, που συνδέει ισραηλινές νεοφυείς επιχειρήσεις με τη σαουδαραβική αγορά και αντίστροφα, με έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη λειψυδρία και τη γεωργία της ερήμου.

Το Neom, το όραμα του πρίγκιπα διαδόχου για μια περιοχή υψηλής τεχνολογίας στην ακτή της Ερυθράς Θάλασσας, 40 λεπτά με το αυτοκίνητο από το Ισραήλ, θα μπορούσε επίσης να τροφοδοτήσει τη συνεργασία.

Σε ένα δημοφιλές αραβικό podcast, ο Σαουδάραβας πολιτικός κοινωνιολόγος Khalid AlDakhil εξέθεσε πρόσφατα τις ιδέες του για την ενίσχυση του βασιλείου, θίγοντας την πυρηνική ενέργεια και τον στρατό – και έναν πιθανό εταίρο, εάν οι ανταμοιβές αξίζουν τον κόπο.

“Ειλικρινά πρέπει να μάθουμε από τους Ισραηλινούς”, είπε. 

capital.gr