*Ήλιντεν και Στράντζα, 

θνησιγενή κινήματα

*Τακτική των Βουλγάρων: 

Κάψιμο των αλωνιών

*Η Βουλγαρική διπλοπροσωπία

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Το λεγόμενο Ήλιντεν του 1903, ήταν ένα θνησιγενές επαναστατικό κίνημα των Βουλγάρων, κατά των Οθωμανών, το οποίο άδοξα κατέρρευσε σε λίγες μέρες. Περίπου ταυτόχρονα οι Βούλγαροι επιχείρησαν άλλο ένα επαναστατικό κίνημα στην περιοχή της Αδριανούπολης, που είναι άγνωστο και το οποίο είχε την ίδια τύχη. Τα δύο όμως αυτά κινήματα είχαν ολέθριες συνέπειες στον αλύτρωτο Ελληνισμό της Μακεδονίας και της Θράκης.

               Η εξέγερση του Ίλιντεν που οργάνωσαν οι Βούλγαροι πήρε το όνομα του Προφήτη Ηλία από την ημερομηνία της εκδήλωσης στις 20 Ιουλίου 1903. Επρόκειτο για μια επανάσταση αλύτρωτων σλαβόφωνων ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οργανώθηκε από την αυτονομιστική μυστική οργάνωση Εσωτερική Μακεδονική Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΑΕΟ) η οποία είχε πρωτοσυσταθεί το 1893. Οι εξεγερμένοι Βούλγαροι σχημάτισαν μια προσωρινή κυβέρνηση στο Κρούσοβο, υπό την ηγεσία του δάσκαλου Νίκολα Κάρεφ, η οποία καταλύθηκε μετά από δέκα ημέρες, στις 12 Αυγούστου.

Στις 19 Αυγούστου, οι Βούλγαροι, διοργάνωσαν μια παράλληλη εξέγερση στο βιλαέτι της Αδριανούπολης, που οδήγησε στην κατάληψη μιας εκτεταμένης περιοχής προς τα βουνά της Στράντζας στον καζά των Σαράντα Εκκλησιών. Εκεί σχημάτισαν μια προσωρινή κυβέρνηση στην κωμόπολη Βασιλικό, που τη βάφτισαν Δημοκρατία της Στράντζας. Και αυτή όμως δεν μακροημέρευσε. Η ζωή της διήρκεσε περίπου είκοσι μέρες πριν καταλυθεί από τους Οθωμανούς!

Το ελληνικό κράτος, δεν είχε θετική άποψη γι’ αυτά τα θνησιγενή κινήματα των Βουλγάρων γιατί προφανώς μια αυτόνομη ή ανεξάρτητη Μακεδονία ή Θράκη, αν θα επετύγχαναν, θα ήταν αντίθετη στις εθνικές ελληνικές προσδοκίες για απελευθέρωση των δύο αυτών περιοχών. Η Ελλάδα  συνέχιζε την πολιτική της, για προώθηση  του εκπαιδευτικού έργου στις αλύτρωτες περιοχές με τη  στήριξη της Εκκλησίας. Ο ένοπλος αγώνας άρχισε κυρίως από την επόμενη χωριά, όταν παρά την αποτυχία των δύο κινημάτων τους σε Μακεδονία και Θράκη, οι Βούλγαροι διέσπειραν κομιτατζήδες, οι οποίοι με το μαχαίρι και την  βία προσπαθούσαν να προσαρτήσουν στην σχισματική Εκκλησία τους ανυπεράσπιστα χριστιανικά χωριά, αποσπώντας τα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Η ελληνική  κυβέρνηση απέστειλε με τηλεγραφικές εγκυκλίους στις  ελληνικές διπλωματικές αρχές της Μακεδονίας και της Θράκης συνιστούσε στο ελληνικό  στοιχείο  να παραμείνει ουδέτερα και να μην συμμετέχει στα επαναστατικά κινήματα των Βουλγάρων έχοντας την πεποίθηση ότι η Οθωμανική κυβέρνηση  θα εξουδετερώσει τους κινηματίες.

               Χαρακτηριστικά, στον Τύπο της Αθήνας, η εξέγερση παρουσιάστηκε ως κίνημα  ληστανταρτών, αλλά  και ως κίνημα  Βουλγάρων πατριωτών που αποσκοπούσε στην  αναβίωση του  ονείρου  της  Μεγάλης Βουλγαρίας που δημιουργούσε η συνθήκη του  Αγίου  Στεφάνου, η οποία σύντομα ανατράπηκε από το Συνέδριο του Βερολίνου την ίδια χρονιά.