Τα συμφέροντα της Κίνας και της Ρωσίας στα Βαλκάνια και τι μπορεί να σημαίνουν οι δραστηριότητές τους για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα της περιοχής. Ο ρόλος της Τουρκίας και η πρόκληση για την Ευρώπη.

Στο πρώτο μέρος της σειράς αυτής του Stratfor, ο αρθρογράφος εξέτασε τις τοπικές κινητήριες δυνάμεις και τους περιορισμούς για μια δυνητική ανανέωση των συγκρούσεων στα Βαλκάνια. Ωστόσο, οι ενέργειες εξωτερικών παραγόντων -κυρίως της Ρωσίας και της Κίνας- είναι επίσης κρίσιμης σημασίας για να εκτιμηθεί η περιφερειακή σταθερότητα.

Η ιστορική επιρροή της Ρωσίας

Η Ρωσία ιστορικά θεωρούσε πως τα Βαλκάνια έπεφταν στη δική της σφαίρα επιρροής. Αυτό έχει συμβάλλει σε μέρος της διαφθοράς, της πολιτικής παράλυσης, της αυξημένης στρατιωτικοποίησης και άλλων προκλήσεων που ταλανίζουν τις βαλκανικές χώρες. Η επιρροή της Μόσχας είναι πιο έντονη στη Σερβία, με την οποία μοιράζεται ποικίλους πρακτικούς και συμβολικούς δεσμούς. Ιδιαίτερα στη Σερβία, αλλά και σε όλη την περιοχή, η ρωσική προπαγάνδα (συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης ότι ξέσπασε «πόλεμος» μεταξύ του Κοσόβου και της Σερβίας πριν από δυο εβδομάδες) έχει επιδιώξει να εκμεταλλευτεί τις εθνοτικές εντάσεις και άλλους διχασμούς σε μια απόπειρα να αποτρέψει τα περιφερειακά κράτη από το να ευθυγραμμιστούν με τη Δύση.

Πράγματι, μόλις πριν από δυο εβδομάδες η Ρωσία διέδωσε παραπληροφόρηση πως ξέσπασε «πόλεμος» μεταξύ του Κοσόβου και της Σερβίας, μετά την απόφαση της πρώτης (η εφαρμογή της οποίας αποφασίστηκε τώρα να καθυστερήσει έως τις αρχές Σεπτεμβρίου) να μην αναγνωρίζει πλέον τις σερβικές πινακίδες κυκλοφορίας, που οδήγησε σε σύντομο ξέσπασμα αναταραχών στα σύνορα Κοσόβου-Σερβίας.

Το Κρεμλίνο υπήρξε επίσης αποσταθεροποιητική δύναμη και σε άλλες διαμάχες: στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, η Ρωσία έχει εμμέσως επικυρώσει τις απειλές που έχει κάνει ο κορυφαίος Σερβοβόσνιος πολιτικός της χώρας, Milorad Dodik, να διαλύσει τη δομή διακυβέρνησης που καθιερώθηκε με τη συμφωνία διαμοιρασμού της εξουσίας η οποία έδωσε τέλος στον πόλεμο της Βοσνίας το 1995.

Η Μόσχα έχει κατηγορηθεί ότι προσπάθησε να καλλιεργήσει ένα (αποτυχημένο) πραξικόπημα στο Μαυροβούνιο το 2016 στο πλαίσιο μιας μεγαλύτερης εκστρατείας αποσταθεροποίησης για να προσπαθήσει να αποτρέψει τη χώρα από το να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ (κάτι που έκανε το επόμενο έτος). Και φυσικά, στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία νωρίτερα φέτος, δημιουργήθηκαν φόβοι πως ο πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν στο ρίσκο θα μπορούσε να κάνει επιθετικές κινήσεις στα Βαλκάνια για να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την πολιτική δυναμική και τη δυναμική της ασφάλειας στην Ευρώπη.

Αλλά ακόμα και στη Σερβία, υπάρχουν περιορισμοί στην επιρροή της Ρωσίας. Σε αντίθεση με άλλες δυτικές κυβερνήσεις, το Βελιγράδι δεν έχει επιβάλλει άμεσα κυρώσεις στη Μόσχα ως απάντηση στην επιθετικότητά της έναντι του Κιέβου. Αλλά η Σερβία έχει υποστηρίξει άλλες κυρώσεις εναντίον proxies της Ρωσίας και έχει ταχθεί υπέρ πολλών ψηφισμάτων του ΟΗΕ που καταδίκαζαν την εισβολή στην Ουκρανία. Και ενώ κάποιοι έχουν αποκαλέσει τον Σέρβο πρόεδρο Αλ. Βούτσιτς «μικρό Πούτιν», αναφερόμενοι στις εκλαμβανόμενες στενές σχέσεις του με το Κρεμλίνο, η ηγεσία του τελευταίου έχει τελικά καθοριστεί πολύ περισσότερο από την επιθυμία να κρατηθεί στην εξουσία.

Τον Μάιο για παράδειγμα, ο Βούτσιτς έγινε πρωτοσέλιδο όταν επέκρινε σχόλια του Πούτιν με τα οποία συνέκρινε το δικαίωμα του Κοσόβου στην ανεξαρτησία με αυτό των κατεχόμενων από τη Ρωσία ουκρανικών περιοχών Ντονιέτσκ και Λουχάνσκ. Πιο πρόσφατα, ο Σέρβος Πρόεδρος καταδίκασε επίσης βουλευτή του κυβερνώντος Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος που φάνηκε να ζητά πόλεμο με το Κόσοβο ως απάντηση στη διαμάχη για τις πινακίδες κυκλοφορίας: σε ανάρτησή του στο twitter στις 31 Ιουλίου, ο βουλευτής του SNS έριξε την ιδέα πως η Σερβία θα «αναγκαστεί να αρχίσει την αποναζιαστοποίηση των Βαλκανίων» -χρησιμοποιώντας τον ίδιο αμφιλεγόμενο όρο που χρησιμοποίησε ο Πούτιν πριν στείλει στρατό στην Ουκρανία- κάτι που ο Βούτσιτς αποκήρυξε δημοσίως ως «κουτό» και «ανεύθυνο».

Για το σκοπό αυτό, ο Βούτσιτς ευχαρίστως θα «παίξει» με τη Ρωσία και την Ευρώπη για να πετύχει τους στόχους του. Πράγματι, η Σερβία είναι ο μεγαλύτερος περιφερειακός αποδέκτης προενταξιακών κονδυλίων της ΕΕ, αλλά ταυτόχρονα υπέγραψε πρόσφατα συμφωνία φυσικού αερίου με τη Μόσχα. Ο Βούτσιτς γνωρίζει επίσης ότι πρέπει κατά καιρούς να ανταποκρίνεται στις φιλορωσικές συμπάθειες που τρέφουν οι Σέρβοι, ορισμένοι από τους οποίους έχουν διαδηλώσει υποστηρίζοντας τις ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Σε πιο στρατηγικό επίπεδο, ο πόλεμος της Ουκρανίας είναι επίσης ένα δίκοπο μαχαίρι για τη Ρωσία. Ενώ προσφέρει στη Μόσχα ένα άλλο ζήτημα για να μπορέσει να μπει «σφήνα» και να προσπαθήσει να απομακρύνει τα Βαλκάνια από τη Δύση, έχει επίσης αναγκάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ να επικεντρωθούν εκ νέου στις κοντινές περιφέρειές τους για να αντιμετωπίσουν τη ρωσική επιρροή. Και οι δύο συμμαχίες επανεξετάζουν τις σχέσεις τους με τα Βαλκάνια και προσφάτως συνειδητοποιούν ότι οποιαδήποτε σοβαρή αστάθεια, πόσο μάλλον πραγματική σύγκρουση, θα έδινε στη Ρωσία ένα άνοιγμα. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχουν ακόμη μεγαλύτερα κίνητρα στη Δύση για να βοηθήσει στη διαχείριση των βαλκανικών διαφορών και να προχωρήσει στη βαθύτερη ενοποίησή τους τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις μείωση της κριτικής (όπως για τη διαφθορά) προκειμένου να συνεχίσουν οι χώρες της περιφέρειας αυτής να είναι στραμμένες προς τη Δύση.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία βοήθησε ακόμη να τεθούν υπό έλεγχο ορισμένες περιφερειακές προκλήσεις, κυρίως τον Ιούνιο όταν ο Μ. Ντόντικ ανακοίνωσε εξάμηνη καθυστέρηση στην απόσυρση της περιοχής της Δημοκρατίας Σέρπσκα από τους εθνικούς θεσμούς της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Ο Ντόντικ δεν απέσυρε επισήμως το σχέδιο, αλλά ανέφερε συγκεκριμένα τη γεωπολιτική αβεβαιότητα ως λόγο για την αναβολή, ανοίγοντας δρόμο για μεσολάβηση.

Για τη συνέχεια Euro2Day