Το μάθημα προέρχεται από το βιβλίο «Μαθήματα Ποντιακής Διαλέκτου» της Βέρας Αντωνιάδου, Γεωργίου Χατζόπουλου και της Γιώτας Ιωακειμίδου. Παρουσιάζεται ένα αυτοσχέδιο κείμενο του Γεωργίου Χατζόπουλου με τίτλο «Το σύρσιμο της Τσοφούλας».

Σε αυτό το ταξίδι της γλώσσας παρουσιάζονται πολλά ενδιαφέροντα λαογραφικά στοιχεία, τα οποία εντυπωσιάζουν τους μαθητές που συμμετέχουν στις διαδικτυακές συνεδρίες εκμάθησης της ποντιακής διαλέκτου.

Το συγκεκριμένο έθιμο καταγράφεται σ΄ ένα εξαιρετικό αφήγημα του Π. Μελανοφρύδη «Το σύρσιμον τη Τσοφούλας» (το κλέψιμο της Σοφίας). Ο Κυριάκος με τους φίλους του έκλεψαν τη Σοφούλα, παρά τη θέλησή της. Την παγίδευσαν και την πήγαν στο χωριό του νέου. Μέσα στο αφήγημα περιγράφονται ήθη, έθιμα, συνήθειες, γεωργικές εργασίες μιας γεωργοκτηνοτροφικής κοινωνίας.

Τελικά η Σοφούλα συναίνεσε και έτσι η ιστορία είχε χαρούμενη κατάληξη.

Ποιά είναι η Γιώτα Ιωακειμίδου

Η Γιώτα Ιωακειμίδου γεννήθηκε στο Κλείτος Κοζάνης. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης και υπηρέτησε την μέση εκπαίδευση ως φιλόλογος. Είναι ερευνήτρια του ποντιακού πολιτισμού και της ποντιακής γλώσσας και έχει διδάξει την ποντιακή διάλεκτο, μεταξύ άλλων, στο πανεπιστήμιο Μακεδονία Θεσσαλονίκης. Αρθρογραφεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο για θέματα σχετικά με το ερευνητικό της αντικείμενο. Έχει εκδώσει τα βιβλία: Ματωμένος Νόστος (Κυριακίδης 2018), Διδασκαλία Ποντιακής Διαλέκτου (Κυριακίδης 2018), Λειτουργικό Συντακτικό Ποντιακής Διαλέκτου (Κυριακίδης 2019), Ξένες Λέξεις στην Ποντιακή Διάλεκτο (Κυριακίδης 2021).

Μαθήματα Ποντιακών: Προφορά Γραμμάτων και Κλητικές Προσφωνήσεις (ΒΙΝΤΕΟ)

Το σύρσιμο (κλέψιμο) της νύφης στον Πόντο και άλλα έθιμα

Κείμενο της φιλόλογου, Γιώτας Ιωακειμίδου στο schooltime.gr

Ο θεσμός του γάμου στην ποντιακή κοινωνία ήταν ένα πολύ σημαντικό γεγονός, τη μέριμνα του οποίου είχαν αποκλειστικά οι γονείς των νέων. Αυτοί διάλεγαν το ταίρι του γιου ή της κόρης αντίστοιχα.

Είναι γνωστό το ανέκδοτο «τη γαϊδουρί΄». Κάποιο βράδυ ένα αντρόγυνο βλέποντας τις ερωτικές ανησυχίες του έφηβου γιου τους, συζητούν μεταξύ τους να πουλήσουν ένα γαϊδούρι και με τα χρήματα αυτά να παντρέψουν τον παιδάν. Ο νεαρός άκουσε τη συζήτηση και περίμενε εναγωνίως την πώληση του γαϊδουριού. Οι γονείς ξέχασαν την κουβέντα που είχαν κάνει και τότε ο νεαρός αφήνοντας κατά μέρος τις ντροπές είπε: «Τη γαϊδουρί΄ το λάφ΄ άλλο ΄κί εποίκετε (δεν ξαναμιλήσατε για την υπόθεση του γαϊδουριού).

Οι γονείς του νέου αναλάμβαναν πάντοτε την πρωτοβουλία να ζητήσουν σε γάμο κάποιο κορίτσι από τους γονείς της, εν αγνοία των δυο νέων. Η ηλικία γάμου ήταν συνήθως το 18ο έτος της ηλικίας για τα αγόρια και το 15ο για τα κορίτσια. Στα χωριά όμως, όπου ήταν απαραίτητα τα εργατικά χέρια, κάποτε η νύφη ήταν μεγαλύτερη κατά 5 ή ακόμη και 10 χρόνια.

Πριν όμως από κάθε συζήτηση έπρεπε να εξεταστεί αν επιτρεπόταν η σύναψη του μυστηρίου. Χαρακτηριστικές ήταν οι φράσεις: λαχών΄ = επιτρέπεται, ΄κί λαχών΄ = δεν επιτρέπεται ή η τουρκική ντουσμέκ = επιτρέπεται.

Αναφέρονται και περιπτώσεις κατά τις οποίες ξεγέλασαν τον γαμπρό. Του έδειξαν την όμορφη κόρη και στεφάνωσαν την άσχημη αδελφή. Το πρόσωπο της νύφης καθώς ήταν καλυμμένο με πέπλο, ο γαμπρός την έβλεπε με το αποκαμάρωμα. Σ΄ αυτές τις περιπτώσεις, μια και διαζύγιο δεν έπαιρναν σχεδόν ποτέ οι Πόντιοι, ο πικραμένος γαμπρός έφυγε στη Ρωσία και δεν ξαναγύριζε, η δε νύφη έμενε με τα πεθερικά ως κόρη μέχρι το τέλος.

Μαθήματα Ποντιακών με τη Γιώτα Ιωακειμίδου – Ηχομιμητικές λέξεις (ΒΙΝΤΕΟ)

Σε κάποια μέρη του Πόντου, όπως στο Ακ-Νταγ Ματέν «εχάραζαν τα κουνία», δηλαδή χάραζαν τις κούνιες των μωρών ως ένδειξη αρραβώνας, όταν αυτά έρθουν σε ηλικία γάμου. Στη Σάντα οι έγκυες συμφωνούσαν να συμπεθεριάσουν, αν γεννούσαν τέκνα αντίθετου φύλου. Αυτός ο αρραβώνας κρατούσε 15-20 χρόνια.

Οι γάμοι από έρωτα ήταν απαγορευτικοί. Κανείς νέος ή νέα δεν διανοείτο να παραβεί τα πατροπαράδοτα έθιμα. Όταν τυπικά ρωτούσαν το κορίτσι, αν συμφωνεί σε μια τελειωμένη υπόθεση αρραβώνα, η απάντηση ήταν πάντα η ίδια στερεότυπη : «Εγώ ασ΄ ση βουλήν τη κυρού μ΄ ΄κί εβγαίνω» (δεν παραβαίνω την πατρική βούληση).

Βεβαίως τα ήθη τα παραβίαζε ενίοτε ο ζαβολιάρης θεός, ο γιος της Αφροδίτης. Οι νέοι είχαν ευκαιρίες να συναντώνται σε κοινωνικές εκδηλώσεις, γάμους, πανηγύρια, εκκλησία. Η φύση ορίζει να ερωτεύονται οι νέοι. Αυτό συνέβαινε και στον Πόντο. Οι γονείς σπάνια συναινούσαν στα τερτίπια του θεού Έρωτα και δεν δέχονταν να γίνει γάμος.

Τότε υπήρχαν έθιμα που έδιναν τις λύσεις στο πρόβλημα των ερωτευμένων. «Εσύρναν τη νύφεν» (έκλεβαν τη νύφη). Χαρακτηριστικές είναι και οι φράσεις: «κλέφτω το κορίτσ΄, σ΄κώνω την κουτσήν». Υπήρχαν περιστατικά, μεμονωμένα βεβαίως, όπου η νύφη αρπάχτηκε μέσα από το νυφικό κρεβάτι. Στις περιπτώσεις αυτές ήταν απαραίτητη και η συναίνεση της νύφης. Κάποιες όμως φορές ο έρωτας ήταν μονόπλευρος, το κορίτσι δεν ανταποκρινόταν και έτσι ο ερωτευμένος νέος με τη βοήθεια φίλων του «εσύρναν» το κορίτσ΄.

Το συγκεκριμένο έθιμο καταγράφεται σ΄ ένα εξαιρετικό αφήγημα του Π. Μελανοφρύδη «Το σύρσιμον τη Τσοφούλας» (το κλέψιμο της Σοφίας). Ο Κυριάκος με τους φίλους του έκλεψαν τη Σοφούλα, παρά τη θέλησή της. Την παγίδευσαν και την πήγαν στο χωριό του νέου. Μέσα στο αφήγημα περιγράφονται ήθη, έθιμα, συνήθειες, γεωργικές εργασίες μιας γεωργοκτηνοτροφικής κοινωνίας.

Τελικά η Σοφούλα συναίνεσε και έτσι η ιστορία είχε χαρούμενη κατάληξη.