Σαρωτικές μεταρρυθμίσεις στη δομή και λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων παρουσίασε ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας, κάνοντας λόγο για τη «δεύτερη φάση εξορθολογισμού» του στρατεύματος. Κεντρικοί στόχοι είναι η λειτουργική αυτονομία, η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και η ουσιαστική εξοικονόμηση πόρων.

Τέλος στη θητεία σε Ναυτικό και Αεροπορία

Η πλέον ηχηρή εξαγγελία αφορά την πλήρη κατάργηση της κατάταξης στρατευσίμων στο Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία από την 1η Ιανουαρίου 2026. Όπως ανακοίνωσε ο κ. Δένδιας, από εκεί και στο εξής όλοι οι στρατεύσιμοι θα υπηρετούν αποκλειστικά στον Στρατό Ξηράς, με την εκπαίδευσή τους να ξεκινά τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς.

«Το νέο μοντέλο δεν είναι στατικό – είναι ευέλικτο και ανταποκρίνεται στα διδάγματα των σύγχρονων πολέμων», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Νέα διοικητική αρχιτεκτονική – Καταργείται η Α’ Στρατιά

Σε επίπεδο διοίκησης, η Α΄ Στρατιά καταργείται και αντικαθίσταται από τέσσερις νέες, αυτοτελείς γεωγραφικές διοικήσεις: Θράκης, Δυτικής Μακεδονίας, Αιγαίου–Ανατολικής Μεσογείου και Αττικής. Παράλληλα, ιδρύονται νέες διοικήσεις μη επανδρωμένων μέσων (drones) σε όλα τα Όπλα και Σώματα, ενώ αναβαθμίζεται ο ρόλος της Γενικής Επιθεώρησης Στρατού.

Συρρίκνωση υποδομών – Εξοικονόμηση δεκάδων εκατομμυρίων

Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας ανακοίνωσε νέο κύμα συγχωνεύσεων στρατοπέδων, με 45 επιπλέον μονάδες να προστίθενται στις 137 που έχουν ήδη κλείσει. Παράλληλα, τα στρατιωτικά δικαστήρια περιορίζονται από 15 σε 6, με το συνολικό όφελος να ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ ετησίως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με τον κ. Δένδια, αποτελεί το στρατόπεδο Σταματίας, του οποίου η κατάργηση απελευθερώνει 300.000 ανθρωποώρες κάθε μήνα.

Νέες αμυντικές υποδομές στον Έβρο και τα νησιά

Με βάση τη διεθνή εμπειρία από πρόσφατες ένοπλες συγκρούσεις, σχεδιάζονται νέα έργα αμυντικής θωράκισης στον Έβρο και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Παράλληλα, καθιερώνεται νέος κανονισμός τροφοδοσίας με στόχο τη βελτίωση της διατροφής των στρατευμένων και την αυστηρή εποπτεία εφαρμογής του.

«Δεν μπορεί τα παιδιά να τρώνε από τα σκουπίδια ή να μαγειρεύουν με πετρέλαιο κακής ποιότητας», δήλωσε ο υπουργός.

Αυξήσεις σε οπλίτες και σπουδαστές στρατιωτικών σχολών

Σημαντικές αυξήσεις ανακοίνωσε ο Νίκος Δένδιας στις αποζημιώσεις των στρατευμένων, με νέα βάση τα 100 ευρώ μηνιαίως:

• 100 ευρώ για όσους υπηρετούν σε παραμεθόριες περιοχές (από 8,80 ευρώ σήμερα)

• 50 ευρώ για την υπόλοιπη επικράτεια

Αυξήσεις προβλέπονται και για τα επιδόματα στόλου, ειδικών καθηκόντων, καθώς και για τους φοιτητές στρατιωτικών σχολών, με εφαρμογή από τον ερχόμενο Οκτώβριο.

Νέο Ταμείο για την ακίνητη περιουσία των Ενόπλων Δυνάμεων

Τέλος, ο υπουργός αναφέρθηκε στο νέο νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή, το οποίο προβλέπει τη συγχώνευση των τριών υφιστάμενων ταμείων των Ενόπλων Δυνάμεων σε έναν ενιαίο φορέα διαχείρισης και αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας.

«Κατανοώ την καχυποψία, αλλά όλα γίνονται με απόλυτη διαφάνεια και ευρύ πολιτικό συντονισμό. Η εθνική άμυνα είναι υπόθεση όλων μας», υπογράμμισε ο Νίκος Δένδιας, προσθέτοντας πως οι αλλαγές στοχεύουν στον εκσυγχρονισμό και την επιχειρησιακή προσαρμογή των Ενόπλων Δυνάμεων στις νέες γεωπολιτικές και τεχνολογικές προκλήσεις.

Άμεση ήταν η αντίδραση της Άγκυρας στην εξαγγελία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για την ίδρυση δύο Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων – ενός στο Αιγαίο και ενός στο Ιόνιο. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση σε εξαιρετικά γρήγορο χρόνο, επαναφέροντας τις πάγιες αμφισβητήσεις της Τουρκίας σε ζητήματα κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο, ενώ προέβη και σε νέες νύξεις περί «αδιευκρίνιστου καθεστώτος» νησίδων.

Σύμφωνα με την εφημερίδα “ΕΣΤΙΑ”, πίσω από την τουρκική αντίδραση, όμως, δεν βρίσκεται μόνο η περιβαλλοντική διάσταση των πάρκων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών, ένας ουσιώδης λόγος της ενόχλησης είναι ότι στους χώρους που θα χαρακτηριστούν προστατευόμενοι απαγορεύεται η αλιεία με μηχανότρατες, περιλαμβανομένων των τουρκικών. Η Τουρκία έχει αξιοποιήσει τη συχνή παρουσία των μηχανότρατών της σε περιοχές του Αρχιπελάγους, ακόμη και ανοικτά της Τήνου, ως ένα μέσο έμμεσου περιορισμού της παρουσίας ελληνικών υποβρυχίων — καθώς τα υποβρύχια αποφεύγουν να πλέουν σε περιοχές όπου υπάρχει εντατική χρήση τέτοιων αλιευτικών μέσων, λόγω του κινδύνου εμπλοκής στα δίχτυα.

Η δημιουργία θαλάσσιων πάρκων –και άρα η απαγόρευση των μηχανότρατων– στερεί στην Τουρκία αυτή τη δυνατότητα, η οποία φαίνεται πως είχε στρατηγική χρήση, ακόμη και σε ειρηνική περίοδο.

Παράλληλα, η Τουρκία επιχειρεί να συνδέσει την περιβαλλοντική πρωτοβουλία με ζητήματα αμφισβήτησης ελληνικής κυριαρχίας. Στην ανακοίνωσή της επαναφέρει την επιχειρηματολογία περί «γεωγραφικών σχηματισμών» των οποίων το καθεστώς «δεν έχει καθοριστεί» με διεθνείς συμφωνίες, φωτογραφίζοντας ελληνικές βραχονησίδες.

Επιπλέον, επικαλείται τη «Διακήρυξη των Αθηνών για τις Φιλικές Σχέσεις και την Καλή Γειτονία» του Δεκεμβρίου 2023, προκειμένου να καλέσει την Ελλάδα σε «συνεργασία» και «συνεκτίμηση ζητημάτων του Αιγαίου», καταγγέλλοντας τις μονομερείς ενέργειες στην περιοχή.

Υποτονική απάντηση από το ελληνικό ΥΠΕΞ – Απουσία αναφοράς στα κυριαρχικά δικαιώματα

Αίσθηση προκαλεί η επιλογή του ελληνικού ΥΠΕΞ να μην αναφερθεί ρητώς σε κυριαρχικά δικαιώματα, αλλά να περιοριστεί στη χρήση του όρου «ελληνική κυριαρχία», η οποία αφορά στα χωρικά ύδατα έως 6 ναυτικά μίλια. Στην ανακοίνωσή του, το ΥΠΕΞ τονίζει πως η ίδρυση των θαλάσσιων πάρκων γίνεται σε περιοχές «ελληνικής κυριαρχίας» και στη βάση καθαρά περιβαλλοντικών κριτηρίων, απορρίπτοντας τις τουρκικές αιτιάσεις περί «κλειστών θαλασσών».

Η διατύπωση αυτή εγείρει ερωτήματα για τη ρητορική συνέπεια της Αθήνας, καθώς αποφεύγει να θέσει το ζήτημα των κυριαρχικών δικαιωμάτων –όπως η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ– τα οποία η Τουρκία αμφισβητεί συστηματικά και επιχειρεί να περιορίσει.

Υπενθυμίζεται ότι ο νυν υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης είχε θέσει ως «κόκκινη γραμμή» της Ελλάδας τα 6 ναυτικά μίλια κατά την κρίση του καλοκαιριού του 2020, όταν κατείχε τη θέση του υπουργού Επικρατείας.

Παρόμοια στάση καταγράφεται και σήμερα, με την ελληνική κυβέρνηση να αποφεύγει τη ρητή επίκληση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, ακόμη και σε περιπτώσεις στις οποίες τα θαλάσσια πάρκα εκτείνονται σε περιοχές όπου αυτά ασκούνται νομίμως.

Ενδεικτική είναι η περίπτωση της αποχώρησης ελληνικών ερευνητικών σκαφών από την περιοχή νοτίως της Κάσου, στο πλαίσιο σχεδίων ηλεκτρικής διασύνδεσης, υπό το βάρος τουρκικών αντιδράσεων.

Το περιβαλλοντικό πλαίσιο των θαλάσσιων πάρκων

Η εξαγγελία των δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων – σε Νότιες Κυκλάδες και Ιόνιο – συνοδεύεται από δημόσια διαβούλευση που θα διαρκέσει έως τις 22 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με τις κυβερνητικές ανακοινώσεις, τα πάρκα εντάσσονται σε ένα νέο, ολιστικό μοντέλο διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, το οποίο υπερβαίνει το μέχρι σήμερα σχήμα των μεμονωμένων περιοχών του δικτύου Natura 2000.

Στόχος είναι η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η αποκατάσταση θαλάσσιων οικοσυστημάτων και η ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Παράλληλα, επιδιώκεται η εναρμόνιση με ευρωπαϊκές στρατηγικές για τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων.

Ωστόσο, για την Άγκυρα, η περιβαλλοντική ατζέντα δεν φαίνεται να είναι αποκομμένη από τις γεωπολιτικές της επιδιώξεις. Στην ανακοίνωσή της, αφού υπενθυμίζει τη θέση της για «συνεργασία σε ζητήματα κλειστών θαλασσών», καταλήγει ότι οι «μονομερείς ενέργειες» που σχετίζονται με την περιβαλλοντική προστασία σε περιοχές αμφισβητούμενης κυριαρχίας «δεν θα αποδώσουν αποτέλεσμα».

Η τοποθέτηση αυτή, σε συνδυασμό με την επίκληση της Διακήρυξης των Αθηνών, αποκαλύπτει το εύρος των διεκδικήσεων της Τουρκίας, αλλά και την ερμηνεία που η ίδια δίνει στις πρωτοβουλίες για διμερή εξομάλυνση.