Τα αιτήματα της Άγκυρας και τα κίνητρα του Ερντογάν

Έχει περάσει πάνω από ένας μήνας από τότε που η Φινλανδία και η Σουηδία υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Όμως, παρά τις προσδοκίες για μια ταχεία διαδικασία, η κοινή αίτηση προσέκρουσε σε έναν αναμενόμενο και ενοχλητικό σκόπελο: την Τουρκία.

Ιστορικά, οι αιτήσεις στο ΝΑΤΟ κινούνταν βάσει μίας πολύ ομαλής διαδικασίας, όπως με πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης τη δεκαετία του 2000· ή μπορεί να έχουν περίπλοκες προεκτάσεις, όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας. Αλλά αυτή τη φορά, το Ελσίνκι και η Στοκχόλμη αντιμετωπίζουν μόνο ένα αντιτιθέμενο μέλος, οπλισμένο με έναν κατάλογο απαιτήσεων και αυτό το πολύ σημαντικό δικαίωμα του βέτο. Από τις διαβεβαιώσεις ότι δεν θα “έκλεινε την πόρτα” στις δύο σκανδιναβικές χώρες που θέλουν να ενταχθούν στη συμμαχία, στα αιτήματα παραχώρησης, ακόμη και στις απειλές για καθυστέρηση της ένταξης έως και ένα χρόνο, η εξωτερική πολιτική της Άγκυρας δημιουργεί κολλήματα παντού.

Τώρα, λιγότερο από μια εβδομάδα πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη – όπου πολλοί πίστευαν ότι Σουηδοί και Φινλανδοί θα προσχωρούσαν επίσημα στη συμμαχία – δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί: τι έχει στο μυαλό της η Τουρκία;

Τα αιτήματα της Άγκυρας: Όταν η Τουρκία εξέφρασε για πρώτη φορά την αντίρρησή της, πολλοί “θεατές” υπέθεσαν ότι ήταν όλα σχετικά με την οπτική, με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να παίζει στη βάση του για να συγκεντρώσει την εγχώρια υποστήριξη ενόψει των εθνικών εκλογών του επόμενου έτους.

Αλλά οι Τούρκοι λένε ότι θέλουν:

– Η Σουηδία και η Φινλανδία να αντιμετωπίζουν το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) όπως το Ισλαμικό Κράτος
– Φινλανδία, Σουηδία και μερικά άλλα ευρωπαϊκά κράτη να άρουν το εμπάργκο όπλων, που επεβλήθη το 2019 λόγω της εισβολής της Τουρκίας στη Συρία
– Έκδοση περίπου 30 φερόμενων τρομοκρατών που διαμένουν στη Σουηδία

Τα κίνητρα του Ερντογάν: Πραγματικά στο επίκεντρο αυτού που ζητά η Τουρκία βρίσκονται οι υπολογισμοί σχετικά με τα στρατηγικά και εσωτερικά της συμφέροντα, λέει ο Εμρέ Πεκέρ, Διευθυντής Ευρώπης στον Όμιλο Eurasia. “Οποιαδήποτε κυβέρνηση θα πίεζε για παρόμοιες παραχωρήσεις, ίσως απλώς με πιο διπλωματικό, κεκλεισμένων των θυρών τρόπο”, λέει ο Πεκέρ.

Σίγουρα, ο Ερντογάν θέλει να κερδίζει εντός έδρας και η στρατηγική του είναι μέρος αυτής της επιδίωξης. “Αλλά δεν παρακινείται αποκλειστικά από την εσωτερική πολιτική”, λέει ο Πεκέρ. Είναι μια αντανάκλαση της μακροχρόνιας εστίασής του στη συμπεριφορά του ΝΑΤΟ και τις ανησυχίες για την ασφάλεια, ιδιαίτερα όσον αφορά την κουρδική πολιτοφυλακή YPG στη βόρεια Συρία.

Ενώ η Τουρκία δεν μπορεί να πείσει τις ΗΠΑ ή τους Γάλλους να εγκαταλείψουν την υποστήριξή τους στο YPG, η Άγκυρα “έχει τη δύναμη να ωθήσει τα επίδοξα μέλη του ΝΑΤΟ να αποδεχθούν τις ανησυχίες της για την ασφάλεια πριν ενταχθούν στη συμμαχία”. Αλλά αυτό συνιστά μια λεπτή σχέση ισορροπίας. Αν και η επιδίωξη των συμμάχων να εξετάσουν πλήρως το συμβόλαιο ασφαλείας της Τουρκίας είναι ένα πράγμα, η Τουρκία δεν μπορεί να απομονωθεί εντός του ΝΑΤΟ χωρίς να υποστεί “σοβαρές συνέπειες για την ασφάλεια και την άμυνα”, προσθέτει ο Πέκερ.

Μακροχρόνια παράπονα: Οι θεατρινισμοί του Ερντογάν για το PKK έχουν πολλά να κάνουν με την εθνική ασφάλεια. Όχι μόνο η Τουρκία φιλοξενεί 3,6 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, αλλά οι εντάσεις στα κοινά σύνορά της και στην περιοχή που ελέγχεται από τους Κούρδους δεν έχουν επιλυθεί. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, η Τουρκία άρχισε να σχεδιάζει στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία κατά των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) υπό την ηγεσία των Κούρδων.

Πιθανές νίκες: Ενώ ο Τούρκος πρόεδρος δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά κάποια επιχείρηση, σίγουρα μπορεί να χρησιμοποιήσει μια νίκη. Η ιδιοτελής πραγματικότητα αυτής της επιδίωξης θα μπορούσε να βοηθήσει τον Ερντογάν να οικοδομήσει ένα success story στην εξωτερική πολιτική, καθιστώντας τον εαυτό του ως διαπραγματευτή στην παγκόσμια σκηνή. “Η Άγκυρα προσπαθεί να τοποθετηθεί ως μια κατ’ όνομα ουδέτερη χώρα που μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως μεσολαβητής μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας”, λέει ο Πέκερ.

Πιθανές απώλειες: Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται στην Ουκρανία και τα μέλη του ΝΑΤΟ απογοητεύονται ολοένα με την Τουρκία που μπλοκάρει την ένταξη, το Ελσίνκι μπορεί να καταστεί παράπλευρη απώλεια. Προς το παρόν, οι Φινλανδοί προσπαθούν να συζητήσουν τα πράγματα με τους Τούρκους για να επιλύσουν την κατάσταση χωρίς καθυστέρηση. Αλλά το πραγματικό “ζουμί” είναι στην υπόθεση με τη Σουηδία, η οποία έχει ισχυρούς δεσμούς με την κουρδική υπόθεση και φιλοξενεί μια πολύ μεγαλύτερη κουρδική κοινότητα από τη Φινλανδία. “Το πραγματικό πρόβλημα παραμένει μεταξύ Τουρκίας και Σουηδίας”, λέει ο Πεκέρ, και τώρα εναπόκειται σε αυτούς τους δύο παίκτες να “ξεκαθαρίσουν τα διμερή τους ζητήματα”. Εάν δεν το κάνουν, η Φινλανδία, η χώρα με τα περισσότερα να χάσει ως άμεσος γείτονας της Ρωσίας μπορεί να βρεθεί εν μέσω διασταυρούμενων πυρών… και έξω από τη συμμαχία.

Πέτρος Κράνιας

capital.gr