Μια ευρεία βεντάλια ζητημάτων, σε μια κρίσιμη συγκυρία σε πολλαπλά μέτωπα, θα τεθεί επί τάπητος στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., η οποία εκκινεί σήμερα και θα ολοκληρωθεί αύριο. 

Εκ των βασικότερων ζητημάτων της ατζέντας είναι η ενταξιακή πορεία των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, για την οποία, όπως έγραφε η «Κ» στο σημερινό της φύλλο, βρίσκεται σε εξέλιξη ένα διπλό θρίλερ με επίκεντρο την Βουλγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία. 

Η κυβέρνηση του Κίριλ Πέτκοφ στη Σόφια καταψηφίστηκε σε ψήφο εμπιστοσύνης (123 από 239 βουλευτές ψήφισαν εναντίον της), υπονομεύοντας τις ελπίδες για άρση του αδιεξόδου σχετικά με Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία, όσον αφορά την ευρωπαϊκή προοπτική τους.

Οι πρωθυπουργοί της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας και ο πρόεδρος της Σερβίας γνωστοποίησαν χθες ότι θα παρευρεθούν τελικά στις Βρυξέλλες, παρά την έντονη ενόχλησή τους με τις συνεχείς αναβολές στην πρόοδο της διαδικασίας ένταξής τους (ειδικά των δύο πρώτων). Σε ανάρτησή του στο Twitter προχθές, ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Εντι Ράμα ανέφερε ότι είχε εκτεταμένες διαβουλεύσεις με τους ηγέτες της Σερβίας και της Βόρειας Μακεδονίας, κατηγορούσε τη Βουλγαρία ότι έχει «απαγάγει» την Ε.Ε. και διερωτάτο τι νόημα έχει η παρουσία τους στις Βρυξέλλες.

Ανώτερη ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή σημείωνε ότι η συνάντηση κορυφής με τα Δυτικά Βαλκάνια είχε ως σκοπό την άσκηση πίεσης στη Σόφια, ώστε να ξεκινήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία (καθώς αρκετές χώρες θεωρούν «αδιανόητη» την αποσύνδεσή τους). «Οι προσδοκίες ήταν μάλλον υπερβολικές» σχετικά με αυτό, ανέφερε η ίδια πηγή.

Σε μια σημαντική εξέλιξη χθες, ο πρώην πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ ανακοίνωσε ότι το κόμμα του (GERB) στηρίζει την άρση του βέτο κατά της έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας, βάσει της συμβιβαστικής σχετικής πρότασης που κατέθεσε η γαλλική προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Στροφή Μπορίσοφ

Ο Μπορίσοφ κάλεσε τον πρωθυπουργό Κίριλ Πέτκοφ να θέσει άμεσα το θέμα προ του κοινοβουλίου. Αν το κάνει αυτό, είπε, «θα έχει 59 βουλευτές (σ.σ. την κοινοβουλευτική ομάδα του GERB) που θα δώσουν το πράσινο φως για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία». Υπενθυμίζεται ότι το βέτο, που συνδέεται με ιστορικές διαφορές μεταξύ των δύο χωρών, ζητήματα γλώσσας και της βουλγαρικής μειονότητας στη Βόρεια Μακεδονία, τέθηκε το 2020 επί πρωθυπουργίας Μπορίσοφ.

Ευρωπαίος αξιωματούχος χθες χαρακτήριζε τη στροφή του GERB ως «θετική εξέλιξη» και εξέφραζε την ελπίδα η ψηφοφορία στο κοινοβούλιο να γίνει το ταχύτερο δυνατό. Σε περίπτωση που υπάρξει πλειοψηφία υπέρ της άρσης του βέτο, σημείωσε η ίδια πηγή, η Ε.Ε. μπορεί να επιδείξει σημαντική διαδικαστική ευελιξία, ώστε να επιταχυνθεί το επίσημο άνοιγμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων τόσο για τη Βόρεια Μακεδονία όσο και για την Αλβανία.

Η ήττα της κυβέρνησης στην ψήφο εμπιστοσύνης περιπλέκει την κατάσταση. Ο τετραμερής κυβερνητικός συνασπισμός που σχηματίστηκε πριν από έξι μήνες κατέρρευσε νωρίτερα αυτόν τον μήνα, με κύρια αφορμή το ζήτημα του βέτο σχετικά με τη Βόρεια Μακεδονία. Είναι ορατό πλέον το ενδεχόμενο να αναγκαστεί η χώρα να προσφύγει σε εκλογές για τέταρτη φορά στους τελευταίους 15 μήνες (αν και δεν αποκλείεται να προκύψει νέα κυβέρνηση χωρίς να χρειαστoύν κάλπες).

Μιλώντας στη συζήτηση για την πρόταση μομφής την Τρίτη, ο κεντρώος Πέτκοφ, που διακρίνεται για τις φιλοευρωπαϊκές και φιλονατοϊκές θέσεις του, ανέδειξε τα διαπιστευτήρια της κυβέρνησής του στη μάχη κατά της διαφθοράς και επικαλέστηκε τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία ως επιχείρημα υπέρ της πολιτικής σταθερότητας.

Η Τουρκία 

Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της Τουρκίας, κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι ο πρωθυπουργός θα θέσει και το θέμα τη τουρκικής προκλητικότητας, καθώς η Ελλάδα έχει ζητήσει να συμπεριληφθεί σχετική αναφορά στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Υπενθυμίζεται ότι σε προσχέδιο συμπερασμάτων που είχε αναδείξει από χθες η «Κ», υπήρχε αυστηρή αναφορά στην Άγκυρα, καθώς, οι «27», βάσει του προσχεδίου, καλούν για μία ακόμα φορά την Αγκυρα να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο και να προχωρήσει σε κινήσεις αποκλιμάκωσης στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το σχετικό απόσπασμα του προσχεδίου ανέφερε συγκεκριμένα: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέφρασε βαθιά ανησυχία για τις επαναλαμβανόμενες πρόσφατες ενέργειες και δηλώσεις της Τουρκίας. Η Τουρκία πρέπει να σέβεται την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. Ανακαλώντας τα προηγούμενα συμπεράσματά του και τη δήλωση της 25ης Μαρτίου 2021, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσδοκά από την Τουρκία να σεβαστεί πλήρως το διεθνές δίκαιο, να αποκλιμακώσει τις εντάσεις στην υπηρεσία της περιφερειακής σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο και να προωθήσει τις σχέσεις καλής γειτονίας με βιώσιμο τρόπο».

Επιπλέον, σημαντική παρέμβαση πραγματοποίησε χθες ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Μάνφρεντ Βέμπερ, τονίζοντας ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ενός εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων στην Τουρκία.

Σε ενημέρωση των Ευρωπαίων ανταποκριτών, ανέφερε ότι είναι απαράδεκτο και προκλητικό η Άγκυρα να απειλεί την Ελλάδα με πόλεμο και να θέτει ζήτημα της κυριαρχίας της επί των νησιών της. Η στάση αυτή, είπε, θα έπρεπε να οδηγήσει τα κράτη-μέλη να συζητήσουν την επιλογή του εμπάργκο.

Διευρυμένη κοινότητα  

Απόψε, εν τω μεταξύ, αναμένεται να συζητηθεί και η γαλλική ιδέα μιας διευρυμένης ευρωπαϊκής «πολιτικής κοινότητας» που θα συναντιέται τακτικά και θα περιλαμβάνει τα κράτη-μέλη και άλλες ευρωπαϊκές χώρες που δεν ανήκουν στην Ε.Ε. Η πρόταση αυτή παραμένει πολύ γενικά διατυπωμένη σε αυτή τη φάση. «Θα γίνει ένα brainstorming», εξηγούσε μία ανώτερη ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή. «Πολλοί έχουν ερωτήσεις για τον πρόεδρο Μακρόν».

Το συγκεκριμένο σχήμα εντάσσεται σε μια προσπάθεια να ενισχυθεί η συνεργασία με υποψήφιες προς ένταξη χώρες και να απολαμβάνουν περισσότερα οφέλη από τη σύνδεσή τους με την Ε.Ε. πριν ενταχθούν επισήμως. Μένει να διευκρινιστεί, ωστόσο, η σύνθεση του νέου σχήματος – και αν θα περιλαμβάνει π.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο, που έχει αποχωρήσει, ή την Τουρκία, που σταθερά απομακρύνεται από ευρωπαϊκά πρότυπα και αξίες.

Χωρίς λευκό καπνό για πλαφόν στο αέριο

Επιπλέον, όσον αφορά το ενεργειακό ζήτημα, δεν θα προκύψει λευκός καπνός για το ζήτημα του πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου. Οπως εξηγούσε χθες Ευρωπαίος αξιωματούχος, η σχετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν είναι ακόμη έτοιμη.

«Υπάρχουν διαφορετικές ιδέες για το πώς μπορεί να εφαρμοστεί το πλαφόν και δεν έχουμε φτάσει σε έναν κοινό τόπο στο Συμβούλιο επί του ζητήματος», είπε ο συγκεκριμένος αξιωματούχος, σημειώνοντας ότι οι σχετικές εργασίες συνεχίζονται. Ορισμένες χώρες, πρόσθεσε, εξακολουθούν να βλέπουν την πολιτική επιβολής πλαφόν με ιδιαίτερη επιφύλαξη, θεωρώντας ότι μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση.

Οπως ανέφερε η ίδια πηγή, το ζήτημα της ενέργειας δεν θα είναι επίσημα στην ατζέντα της συνόδου, αλλά «η μετατροπή των ενεργειακών εξαγωγών σε εργαλείο πολέμου (από τη Ρωσία) θα συζητηθεί εκτεταμένα», καθώς αποτελεί προτεραιότητα για τους περισσότερους ηγέτες.

Από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ιδέας του πλαφόν είναι η Ιταλία, ενώ το ζήτημα βρέθηκε στο επίκεντρο και τη χθεσινής συνάντησης Ντράγκι – Μητσοτάκη. Προχθές, ο υπουργός Ενέργειας της Ιταλίας Ρομπέρτο Τσινγκολάνι εξέφραζε την αισιοδοξία πως η ιταλική πρόταση κερδίζει έδαφος ανά την Ευρώπη, αφού ολοένα και περισσότερες βλέπουν ότι είναι «η μοναδική λύση» στη διαρκώς επιδεινούμενη ενεργειακή κρίση. Σύμφωνα με τους Financial Times, οι τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη τον Μάιο ήταν 40% υψηλότερες σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα πέρυσι. Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρωζώνη είναι τουλάχιστον έξι φορές υψηλότερες σε σύγκριση με πριν από την πανδημία. Με την κατάσταση να επιδεινώνεται με το σταδιακό κλείσιμο της στρόφιγγας από την Gazprom, διάφορες χώρες –μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Ολλανδία και η Αυστρία– έχουν ήδη επαναφέρει σε λειτουργία εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής που κάνουν χρήση άνθρακα.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε (μεταξύ άλλων εφημερίδων) στην «Κ» την Τρίτη η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εξέφρασε τις ανησυχίες της Κομισιόν για την εξέλιξη αυτή. «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι θα χρησιμοποιήσουμε αυτήν την κρίση για να προχωρήσουμε προς τις μορφές ενέργειας του μέλλοντος και να μην έχουμε μια οπισθοδρόμηση στα βρώμικα ορυκτά καύσιμα», επισήμανε.

Παράλληλα, ο (Φιλελεύθερος) υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Κρίστιαν Λίντνερ έθεσε θέμα επαναλειτουργίας των πυρηνικών εργοστασίων. Πρόκειται για πολιτική στην οποία αντιτάσσονται σθεναρά οι Πράσινοι (που ανήκουν και αυτοί στον κυβερνητικό συνασπισμό) και που μέχρι πρότινος εθεωρείτο πολιτικά ανέφικτη.

Καθημερινή