Χρειάζεται η “Ευρώπη” το δικό της πυρηνικό οπλοστάσιο;

Του Andreas Kluth

Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έχει εκτοξεύσει μια ευρωπαϊκή συζήτηση που εδώ και καιρό είχε χαθεί από το προσκήνιο σε πρωτοσέλιδο τίτλο. Χρειάζεται η “Ευρώπη” το δικό της πυρηνικό οπλοστάσιο για να αποτρέψει μια πιθανή ρωσική επίθεση, τώρα ή στο μέλλον;

Κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους του Ψυχρού Πολέμου και των ετών που ακολούθησαν, αυτό το ζήτημα φαινόταν διευθετημένο. Τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ προορίζονται να καταφύγουν κάτω από την πυρηνική “ομπρέλα” της Αμερικής. Ως μέρος του “πυρηνικού διαμοιρασμού” της ατλαντικής συμμαχίας, πέντε χώρες-εταίροι – το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Τουρκία – εκτιμάται ότι φιλοξενούν περίπου 100 αμερικανικά πυρηνικά όπλα στο έδαφός τους. Για να ανταποδώσουν ένα ρωσικό χτύπημα, οι σύμμαχοι θα μπορούσαν να ρίξουν αυτές τις αμερικανικές βόμβες από τα δικά τους αεροπλάνα.

Εκτός από αυτά τα αμερικανικά όπλα, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν επίσης τα δικά τους οπλοστάσια. Ωστόσο η Γαλλία πάντα κρατούσε τα πυρηνικά της εκτός της κοινής στρατηγικής της δυτικής συμμαχίας – είναι η μόνη χώρα μεταξύ των 30 κρατών-μελών του ΝΑΤΟ η οποία δεν συμμετέχει στην Ομάδα Πυρηνικού Σχεδιασμού της συμμαχίας.

Ομπρέλα

Ακόμη και πριν από τον επιθετικό πόλεμο του Πούτιν κατά της Ουκρανίας φέτος, ορισμένοι Ευρωπαίοι ανησυχούσαν ότι η αμερικανική ομπρέλα γινόταν λιγότερο αξιόπιστη και επομένως εξ ορισμού λιγότερο αποτρεπτικός παράγοντας. Οι ΗΠΑ έχουν μετατοπίσει τη γεωπολιτική τους εστίαση από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό και συγκεκριμένα προς τον περιορισμό της Κίνας, η οποία τώρα διευρύνει γρήγορα το πυρηνικό οπλοστάσιό της.

Ως εκ τούτου, η Ουάσιγκτον πρέπει να κρατά ψηλά δύο πυρηνικές ομπρέλες και να σχεδιάζει δύο ταυτόχρονους πολέμους. Μελετητές όπως ο Maximilian Terhalle στη Γερμανία και ο Francois Heisbourg στη Γαλλία έχουν προειδοποιήσει ότι η Ουάσιγκτον, αναγκασμένη να επιλέξει, πιθανότατα θα έδινε προτεραιότητα στις δεσμεύσεις της στην Ασία και σε συμμάχους όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν.

Ακόμη χειρότερα, ο τέως πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ τρόμαξε τους Ευρωπαίους όταν αμφισβήτησε τη ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής του ΝΑΤΟ, ενώ έφτασε να εξετάζει την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμμαχία. Ο Τραμπ έχει προς το παρόν φύγει από το προσκήνιο. Όμως ο ίδιος ή ένας πρόεδρος σαν εκείνον θα μπορούσε να επιστρέψει. Μακροπρόθεσμα, οι ΗΠΑ φαίνονται λιγότερο αξιόπιστες ως προστάτες απ’ ό,τι ήταν στο παρελθόν.

Πέραν όλων αυτών, ο Πούτιν έχει γίνει πλέον ρητορικά “βαλλιστικός”, εκτοξεύοντας όχι και τόσο καλυμμένες απειλές ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά εναντίον της Ουκρανίας ή των δυτικών χωρών που παρεμβαίνουν στον πόλεμό του. Η γενική πεποίθηση προς το παρόν είναι ότι μπλοφάρει. Ωστόσο, από τη Βαλτική μέχρι την Πολωνία και ακόμη μακρύτερα, οι Ευρωπαίοι θα ήθελαν να γνωρίζουν ποιο είναι το εναλλακτικό σχέδιο.

Τα “λάθος” πυρηνικά

Σε ένα σενάριο, η Γαλλία θα μπορούσε να επεκτείνει την πυρηνική της ομπρέλα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση (της οποίας το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι πλέον μέλος). Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν μιλά συχνά για την επίτευξη ευρωπαϊκής “αυτονομίας”, με την οποία συνήθως εννοεί την ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ. Άρα θα έπρεπε θεωρητικά να είναι δεκτικός σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Στην πράξη, οι Γάλλοι ούτε θέλουν ούτε μπορούν. Από την εποχή του Σαρλ Ντε Γκολ, η Γαλλία επέμενε πάντα στην απόλυτη κυριαρχία στο οπλοστάσιό της και σε όλες τις αποφάσεις που το αφορούν. Υπό αυτή την έννοια, τα οράματα μιας πανευρωπαϊκοποιημένης “force de frappe”, όπως αποκαλούν οι Γάλλοι τα πυρηνικά τους, υποφέρουν από το ίδιο πρόβλημα με τις ιδέες για έναν “Ευρωπαϊκό Στρατό”. Χωρίς Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, δεν είναι ξεκάθαρο ποιος θα είχε τον τελικό λόγο στη διοίκηση, πότε και πώς.

Επιπλέον, το γαλλικό οπλοστάσιο δεν είναι κατάλληλο για τη δουλειά. Η Γαλλία έχει ένα σχετικά μικρό απόθεμα 290 πυρηνικών όπλων. Σε περίπτωση ολοκληρωτικού πολέμου, ένας αντίπαλος όπως η Ρωσία, με χιλιάδες κεφαλές, μπορεί να μπει στον πειρασμό – έχοντας και τη σχετική δυνατότητα – να εξουδετερώσει αυτά τα όπλα με ένα προληπτικό πρώτο πλήγμα. Η αποτροπή λειτουργεί μόνο εάν τα αντίποινα είναι εξασφαλισμένα.

Τα πυρηνικά της Γαλλίας είναι επίσης λάθος τύπου. Είναι “στρατηγικά” – δηλαδή, βόμβες ικανές να προκαλέσουν καταστροφές ισχύος πολλών Χιροσίμα και επομένως προορίζονται να χρησιμοποιηθούν μόνο σε ένα σενάριο ολοκληρωτικού πολέμου για την εξάλειψη ολόκληρων πόλεων στην πατρίδα του εχθρού.

Εάν η Ρωσία κλιμάκωνε, ωστόσο, θα το έκανε με “τακτικά” πυρηνικά όπλα – μικρότερες κεφαλές που αναπτύσσονται σε μικρή απόσταση για να υποτάξουν τον εχθρό ή να δώσουν τη νίκη σε συγκεκριμένες μάχες. Είναι αδιανόητο η Γαλλία (ή οποιοσδήποτε άλλος) να ανταποκρινόταν σε ένα πρώτο και περιορισμένο τακτικό πλήγμα καταφεύγοντας απευθείας σε στρατηγικά αντίποινα και επομένως στον Αρμαγεδδώνα.

Πασιφισμός και αφέλεια… τέλος

Το συμπέρασμα είναι ότι όλες οι δυτικές πυρηνικές δυνάμεις – οι ΗΠΑ, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο – πρέπει να προσθέσουν περισσότερα τακτικά πυρηνικά στα οπλοστάσιά τους προκειμένου να συμβαδίσουν με τη Ρωσία και να γίνουν ικανές να απαντούν ευέλικτα στις επιθέσεις της. Η ΕΕ, με επικεφαλής τη Γερμανία και τη Γαλλία, θα μπορούσε να συνεργαστεί σε αυτή την προσπάθεια. Ακόμη και τότε, ωστόσο, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να επιλύσουν τα παλαιά ερωτήματα σχετικά με τη δομή διοίκησης.

Εναλλακτικά, χώρες όπως η Γερμανία θα μπορούσαν να κατασκευάσουν τις δικές τους πυρηνικές βόμβες. Για να γίνει κάτι τέτοιο, ωστόσο, η Γερμανία θα έπρεπε να αποσυρθεί από τη διεθνή συνθήκη κατά της διάδοσης των πυρηνικών όπλων και από τη συμφωνία που επέτρεψε την επανένωση της. Εξάλλου, η Γερμανία θα έπρεπε να ανατρέψει ολόκληρη τη μεταπολεμική πολιτική της κουλτούρα. Πολλοί από τους ηγέτες της στο σήμερα μεγάλωσαν διαμαρτυρόμενοι κατά της στάθμευσης αμερικανικών και γενικότερα πυρηνικών πυραύλων στο γερμανικό έδαφος.

Για την ώρα, η ρεαλιστική απάντηση στον Πούτιν είναι η Ευρώπη να κρατήσει και να “μπαλώσει” την αμερικανική ομπρέλα. Περισσότερα τακτικά πυρηνικά των ΗΠΑ, σε περισσότερα μέρη και χρησιμοποιήσιμα με περισσότερους τρόπους, είναι η μόνη γλώσσα που καταλαβαίνουν η Μόσχα και το Πεκίνο. Είναι επίσης ίσως ο μόνος τρόπος για να επιβραδυνθεί ο ρυθμός με τον οποίο άλλες χώρες, συμμαχικές ή εχθρικές, θα προσέφευγαν στα πυρηνικά. Ολόκληρη η αμερικανική πολιτική τάξη, ωστόσο, και στις δύο πολιτικές πλευρές στο Κογκρέσο, θα πρέπει να διασφαλίσει τη δέσμευση των ΗΠΑ προς τους συμμάχους τους, με Τραμπ ή χωρίς.

Κανένα συμπέρασμα δεν θα μπορούσε να είναι πιο απογοητευτικό. Ισοδυναμεί με την είσοδο σε μια νέα κούρσα τακτικών εξοπλισμών και ως εκ τούτου βαδίζει στην αντίθετη κατεύθυνση από το όραμα πίσω από τη Συνθήκη για την Απαγόρευση των Πυρηνικών Όπλων, που υπεγράφη από 86 μη πυρηνικές χώρες και σκοπό έχει να απαγορεύσει εντελώς αυτά τα διαβολικά όπλα. Αντί να εξαλείψουμε τα πυρηνικά, θα αναζητούμε νέους τρόπους αποτροπής της χρήσης τους.

Για όλα αυτά, τα παράπονά σας στον Πούτιν. Επιτέθηκε στην Ουκρανία – 28 χρόνια αφότου η Ρωσία εγγυήθηκε την ασφάλεια της χώρας, ώστε το Κίεβο να μπορέσει να της παραδώσει τότε τα δικά του πυρηνικά όπλα της σοβιετικής εποχής. Έσπασε το ταμπού ενάντια στην απειλητική πυρηνική κλιμάκωση σε συμβατικό πόλεμο.

Με όλους αυτούς τους τρόπους, ο Πούτιν έχει κάνει την αφέλεια και τον πασιφισμό ανεπίτρεπτα φαινόμενα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία επάξια αποκαλείται το μεγαλύτερο “πρότζεκτ ειρήνης” στην παγκόσμια ιστορία, πρέπει να δεσμευτεί ισχυρά στην αυτοάμυνα της.

Πηγή: Blomberg, capital.gr