Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 25 Απριλίου του 1915, άρχισε η Εκστρατεία της Καλλίπολης στα Δαρδανέλια.

Η εκστρατεία της Καλλίπολης, επίσης γνωστή ως Μάχη της Καλλίπολης ή Εκστρατεία των Δαρδανελίων, ήταν μια ανεπιτυχής – τραγική με μια πιο αντιπροσωπευτική λέξη – προσπάθεια των Συμμάχων Δυνάμεων να ελέγξουν τη θαλάσσια οδό από την Ευρώπη στη Ρωσία κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η εκστρατεία άρχισε από μια αποτυχημένη ναυτική επίθεση βρετανικών και γαλλικών πλοίωνα στα στενά των Δαρδανελίων τον Φεβρουάριο του 1915 και συνεχίστηκε με μια μεγάλη χερσαία εισβολή στη χερσόνησο της Καλλίπολης στις 25 Απριλίου, με τη συμμετοχή βρετανικών και γαλλικών στρατευμάτων καθώς και τμημάτων στρατού της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας.

Η έλλειψη επαρκούς στρατηγικής, αλλά και γνώσης του εδάφους σε συνάρτηση με τη σκληρή τουρκική αντίσταση, οδήγησαν στην αποτυχία της επιχείρησης. Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν υποστεί βαριές απώλειες, ενώ είχαν σημειώσει μικρή πρόοδο, όσον αφορά τα αρχικά τους σχέδια.

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη στο Δυτικό Μέτωπο το 1915. Εκείνη τη χρονιά ο τσάρος της Ρωσίας Νικόλαος Β’ έκανε έκκληση στη Βρετανία για βοήθεια στην αντιμετώπιση τουρκικής εισβολής στον Καύκασο: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε μπει στον Μεγάλο Πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας, από το Νοέμβριο του 1914. Σε απάντηση, οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να ενεργήσουν μια ναυτική αποστολή για να καταλάβουν τα στενά των Δαρδανελίων. Εάν ήταν επιτυχής η κατάληψη των στενών, θα επέτρεπε στους Συμμάχους να συνδεθούν με τους Ρώσους στη Μαύρη Θάλασσα, όπου θα μπορούσαν να συνεργαστούν για να αποκλείσουν την Τουρκία.

Ο Τσώρτσιλ στο γενικό πρόσταγμα

Με επικεφαλής τον ύπατο λόρδο του βρετανικού ναυαρχείου (υπουργό Ναυτικών), Ουίνστον Τσώρτσιλ η επίθεση από θαλάσσης στα Δαρδανέλια άρχισε με βομβαρδισμό από βρετανικά και γαλλικά θωρηκτά στις 19 Φεβρουαρίου του 1915. Οι τουρκικές δυνάμεις εγκατέλειψαν τα οχυρά τους. Στις 18 Μαρτίου, 18 συμμαχικά θωρηκτά μπήκαν στα στενά. Τουρκικά πυρά, συμπεριλαμβανομένων και νάρκων, βύθισαν τρία από τα πλοία και προκάλεσαν σοβαρές ζημιές σε άλλα τρία. Στον απόηχο της αποτυχημένης ναυτικής επίθεσης, άρχισαν οι προετοιμασίες για αποβίβαση χερσαίων στρατευμάτων στη χερσόνησο της Καλλίπολης.
Υπό τη διοίκηση του στρατηγού Ίαν Χάμιλτον στρατεύματα από την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τις γαλλικές αποικίες συγκεντρώθηκαν και συνενώθηκαν με βρετανικές δυνάμεις στη Λήμνο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ελπίζοντας ότι η κατάληψη των Δαρδανελίων θα είχε ως αποτέλεσμα τη διεκδίκηση της Κωνσταντινούπολης έδωσε την άδεια στη Μεγάλη Βρετανία να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ναυτική βάση.

Εν τω μεταξύ, οι Τούρκοι ενίσχυσαν την άμυνά τους υπό τη διοίκηση του γερμανού στρατηγού Λίμαν φον Σάντερς, ο οποίος άρχισε να τοποθετεί οθωμανικά στρατεύματα κατά μήκος της ακτής, όπου περίμενε ότι θα πραγματοποιούνταν οι αποβάσεις. Στις 25 Απριλίου του 1915, οι Σύμμαχοι εξαπέλυσαν την εισβολή τους. Κάπου 2.000 Αυστραλοί βρήκαν το θάνατο εκείνο το πρωινό της 25ης Απριλίου, αφού οι Τούρκοι τους περίμεναν κρυμμένοι στις ακτές και τους αποδεκάτισαν. Τους επόμενους μήνες ακόμη 11.000 αυστραλοί και νεοζηλανδοί στρατιώτες θα έπεφταν νεκροί.
Παρά τις βαριές απώλειες, κατάφεραν να δύο στρατηγικές καταλάβουν θέσεις, όμως η συνέχεια θα ήταν οδυνηρή. Οι απώλειες των συμμαχιών δυνάμεων αυξάνονταν δραματικά, οι Αυστραλοί αποδεκατίζονταν, το ίδιο και οι άπειροι Νεοζηλανδοί. Οι Βρετανοί βλέποντας το μάταιο της συνέχειας της προσπάθειας, οκτώ μήνες μετά, στις 7 Δεκεμβρίου, έδωσαν διαταγή εκκένωσης της περιοχής. Περίπου 480.000 συμμαχικές δυνάμεις συμμετείχαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης, με κόστος πάνω από 250.000 νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους. Από την τουρκική πλευρά, μέτρησαν επίσης περίπου 250.000 απώλειες.

Η αποτυχία της εκστρατείας προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στο Λονδίνο κατά του Ουίνστον Τσώρτσιλ, που ήταν ο εμπνευστής της και την πτώση της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων, την οποία διαδέχθηκε κυβέρνηση συνασπισμού Φιλελευθέρων – Συντηρητικών. Ο Τσώρτσιλ, απαλλάχθηκε από τη θέση του, όμως παρέμεινε στο Πολεμικό Συμβούλιο. Οι τραγικές απώλειες των Αυστραλών ήταν η αφορμή για να δημιουργηθεί το αυστραλιανού έθνος.

ethnos.gr