REAL TIME |

Ουκρανία , Ρωσία 4 Απριλίου 2022

Αν επιβραβευθεί ο αναθεωρητικός Πούτιν, μήπως επιβραβευθεί και ο Ερντογάν;

Αν επιβραβευθεί ο αναθεωρητικός Πούτιν, μήπως επιβραβευθεί και ο Ερντογάν;

Τυχόν τελική επιβράβευση του αναθεωρητικού αφηγήματος Πούτιν δεν θα ενθαρρύνει και τον Ερντογάν;

Γράφει ο Γιάννης Βαληνάκης

Οι κυβερνητικές συσκέψεις αλλά και το γενικότερο ενδιαφέρον σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία εστιάζουν αποκλειστικά στις επιπτώσεις επί της ελληνικής οικονομίας. Όχι ότι η διάσταση αυτή δεν έχει καθοριστική σημασία για την τσέπη κάθε πολίτη —κάθε άλλο. Ούτε ότι δεν θα έπρεπε σε μια δημοκρατική χώρα να μεριμνά για τις συνέπειες αυτές όλο το πολιτικό σύστημα.
Όμως πέρα από τις ενεργειακές, επισιτιστικές και εν τέλει οικονομικές παραμέτρους, δεν θα έπρεπε εν μέσω ενός μεγάλου πολέμου παγκόσμιας διάστασης, να αφιερωθεί  έστω μια κυβερνητική σύσκεψη στις επιπτώσεις της σύγκρουσης στη διεθνή θέση της χώρας και στην εθνική στρατηγική; Παράλληλα δεν θα έπρεπε να εξεταστεί σοβαρά και η προσφυγική παράμετρος αφού, όπως όλα δείχνουν ο Ελληνισμός της Μαριούπολης επλήγη βαθειά, αναζητεί απεγνωσμένα καταφύγιο και απαιτείται γι αυτό ένα οργανωμένο σχέδιο συνδρομής, υποδοχής και μετεγκατάστασης;

Γιατί επηρεάζει η σύρραξη τα εθνικά συμφέροντα και τη διεθνή μας θέση; Γιατί ανάμεσα στα βασικά διακυβεύματα του πολέμου, όπως έχουμε  από την αρχή επισημάνει, περιλαμβάνονται και οι επιπτώσεις του στα ελληνοτουρκικά. Διακυβεύονται συγκεκριμένα στη σύγκρουση αυτή θεμελιώδεις διεθνείς αρχές της παγκόσμιας ειρηνικής συμβίωσης : η μη χρήση βίας, το απαραβίαστο των συνόρων, η εδαφική ακεραιότητα των κρατών. Προκύπτει άρα το καίριο ερώτημα: τι θα συμβεί αν – το πιθανότερο- οι αρχές αυτές βγούν από τον πόλεμο λαβωμένες;

Έχουμε επανειλημμένα υπογραμμίσει πόσο ο  Ερντογάν θαυμάζει και μιμείται τον αναθεωρητισμό και τις μεθόδους του Πούτιν και πόσα κοινά χαρακτηριστικά έχουν. Γι αυτό η όποια διπλωματική λύση δοθεί τελικά μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι κεντρικής σημασίας και για τα εθνικά μας συμφέροντα.
Δεν συμφωνώ με την άποψη που μάλλον ευσεποθικά προβάλλεται ότι ο αναθεωρητισμός, δηλ. το αφήγημα της βίαιης αλλαγής συνόρων,  θα πληγεί καταλυτικά. Ουδείς βέβαια μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια την έκβαση ενός σύνθετου και πολυμέτωπου πολέμου. Είναι παράλληλα γεγονός ότι η Δύση σε γενικές γραμμές έλαβε επί της αρχής σαφώς καταδικαστική στάση κατά της εισβολής. Το ερώτημα όμως δεν είναι η θεωρητική και επί της αρχής καταδίκη. Το πραγματικό ζητούμενο είναι αν η τελική έκβαση της διαμάχης, άρα σε στρατιωτικό, διπλωματικό και οικονομικό επίπεδο, θα τιμωρήσει τον αναθεωρητισμό. Αυτό είναι το κεντρικό ζήτημα ειδικά για την Ελλάδα —αλλά και για την Κυπριακή Δημοκρατία που τον έχει υποστεί και ελπίζει να τον αποτινάξει. Κατά συνέπεια πρέπει η χώρα μας να προβλέπει ορθά τις εξελίξεις —πάντως από την εισβολή αιφνιδιάστηκε — και τις επιπτώσεις τους. Και βάσει αυτών να προβαίνει στις αντίστοιχες «έξυπνες» πρωτοβουλίες και κινήσεις. Απαιτείται άρα να διαγνώσει με ευθυκρισία τους κινδύνους αλλά και να αντιληφθεί τις ευκαιρίες που μοιραία κάθε μεγάλη κρίση γεννά.
Τούτων λεχθέντων, και πλην απρόβλεπτων και σημαντικών ανατροπών στο πεδίο των μαχών και ως προς τη στάση της Δύσης, δεν βλέπω προσωπικά την τελική στρατιωτική ήττα αλλά και τη διπλωματική τιμωρία του αναθεωρητισμού να επιβάλλονται καταλυτικά ως έκβαση του πολέμου και παγκόσμια αποδεκτές αρχές . Βλέπω αντίθετα ως πιθανότερη μια συμβιβαστική λύση μεταξύ θύτη, θύματος και διεθνούς κοινότητας, μέσω της οποίας ο εισβολέας, παρά την πύρρειο με δυτικά μέτρα νίκη του, θα αποκομίσει και κέρδη σε σχέση τουλάχιστον με το παλαιότερο συνοριακό καθεστώς. 
Αναλυτικότερα , με όρους πραγματισμού, η πιθανότερη έκβαση του πολέμου θα είναι πστεύω περίπου η εξής:
1. Κατά το πιθανότερο σενάριο η τρέχουσα δια της βίας κατάκτηση από τη Ρωσία και νέων ουκρανικών εδαφών ( πέραν των επίσης βίαια αποκτηθέντων του 2014 στην Κριμαία και του 1/3 της περιφέρειας Ντόνμπας) θα γίνει τελικά αναγκαστικά αποδεκτή από τον Ζελένσκι —έστω και σε ένα βαθμό. Ο εισβολέας θα έχει δηλαδή παραβιάσει και τις τρεις θεμελιώδεις αρχές της ειρηνικής παγκόσμιας συμβίωσης που αναπτύχθηκαν παραπάνω και παρ’όλα αυτά η «λύση» που θα συμφωνηθεί και η διεθνής κοινότητα θα τον επιβραβεύσουν. Εάν το σενάριο αυτό υλοποιηθεί, τα συμπεράσματα θα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για την γειτονιά μας..
2. Πέρα από το ότι η Ουκρανία θα έχει διαμελισθεί ατιμωρητί και για δεύτερη φορά βίαια, πιθανότατα στο ελεύθερο (δυτικότερο) τμήμα της θα επιβληθεί από τη Ρωσία ένα ιδιότυπο καθεστώς περιορισμένης κυριαρχίας. Φαίνεται δηλαδή ως πιθανότερο σενάριο ότι θα επιβληθεί στο Κίεβο σημαντικός βαθμός ουδετερότητας με την μη ένταξη στο ΝΑΤΟ, μη εγκτάσταση ξένων βάσεων, την επιβολή μερικής αποστρατικοποίησης κλπ. Δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί ρεαλιστικά στις διεξαγόμενες διαπραγματεύσεις τον Πούτιν να αποδεχθεί – στον βαθμό που θα έχει βέβαια επιβληθεί έστω και ως «Πύρρειος νικητής» στο πεδίο – την έμμεση δυνατότητα του Κιέβου να αναδιοργανωθεί στρατιωτικά και να ανδρωθεί σιγά-σιγά ως ισχυρή Ουκρανία. Μοιραία θα επιδιώξει να διασφαλίσει -όσο βέβαια μπορεί-  ότι ο Ζελένσκι δεν θα ενθαρρυνθεί μελλοντικά να απελευθερώσει τα καταληφθέντα δια της βίας ουκρανικά εδάφη και ότι δεν θα συμμετέχει στο δυτικό σύστημα συμμαχίας.
3. Δυσεπίλυτο και ακανθώδες είναι και το συναφές ζήτημα των εγγυήσεων που ο Ζελένσκι επιδιώκει να εξασφαλίσει ως βασική συνιστώσα της λύσης. Όπως εξήγησα στο Αλ Τζαζίρα, θα δεχθεί το ΝΑΤΟ να δοθούν από μέλη του εγγυήσεις ασφάλειας προς την Ουκρανία όταν η τυχόν στρατιωτική εμπλοκή τους με τη Ρωσία θα συμπαρασύρει σχεδόν αυτόματα μέσω του γνωστού άρθρου 5 της Χάρτας του Ατλαντικού (παροχή αμοιβαίας συνδρομής των κρατών- μελών σε περίπτωση εξωτερικής επίθεσης) ολόκληρη τη Συμμαχία σε πόλεμο με μια πυρηνική δύναμη ;
4. Μια εξίσου ανησυχητική παράμετρος που θα προκύψει κατά τον τελικό απολογισμό του πολέμου θα είναι και το εξής λίαν πιθανό δίδαγμα: ότι η παντοδύναμη και ανέλπιστα ενωμένη Δύση, παρά τις πρωτοφανείς και μαζικές κυρώσεις που επιστράτευσε, ούτε την επίθεση της Ρωσίας απέτρεψε, αλλά ούτε και τη στρατιωτική της επικράτηση επί του πεδίου. Όχι γιατί δεν διέθετε τη συνολική προς τούτο ισχύ —κάθε άλλο μάλιστα όπως επιβεβαιώθηκε από τις ρωσικές αδυναμίες. Αλλά γιατί απλά οι δυτικές κοινωνίες αποστρέφονται απόλυτα και διαχρονικά τον πόλεμο και αδυνατούν να αποδεχθούν ότι ο πόλεμος αποτελεί ακόμη εργαλείο πολιτικής, για τις αυταρχικές κυρίως χώρες. Η δομική αυτή αδυναμία των φιλελεύθερων δημοκρατιών εξηγεί ακριβώς γιατί απέτυχε η δυτική στρατηγική. Κρούει παράλληλα εκκωφαντικά τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον. Σε αυτήν ακριβώς την «Αχίλλεια πτέρνα» Ευρώπης και ΗΠΑ πόνταρε ο Πούτιν και δυστυχώς φαίνεται να δικαιώνεται εκ του αποτελέσματος. Μήπως οι εγχώριοι υποστηρικτές του θεωρήματος ότι «πόλεμοι πλέον δεν γίνονται», θα έπρεπε να ξανασκεφθούν τις αναλύσεις τους; 
5. Σε μια σοβαρή μελέτη των συνεπειών του πολέμου θα έπρεπε να περιλαμβάνονται και μερικά άλλα καίρια ζητήματα. Πιο επείγον είναι η διαχείριση του προσφυγικού κύματος από την Ουκρανία. Σε αυτό περιλαμβάνεται όχι μόνο ό γενικότερος ουκρανικός πληθυσμός που απομακρύνεται ή εκτοπίζεται εσωτερικά και απασχολεί όλη την Ευρώπη, αλλά η ειδική ελληνική του πτυχή : η ομογένεια της Ουκρανίας, υπολογιζόμενη συνήθως σε 150.000 άτομα. Στο επίπεδο της πρόληψης δεν κατορθώθηκαν δυστυχώς πολλά, παρά τη διεθνοποιηθείσα προσπάθεια  και την ηρωική αφοσίωση των τοπικών προξενικών αρχών. Ακόμη η μοίρα των εγκλωβισθέντων ομογενών παραμένει άγνωστη και εξαιρετικά επισφαλής. Προσωπικά πιστεύω ότι ανάλογα με την ουκρανόφιλη ή ρωσσόφιλη συνείδηση τους, οι εκεί ομογενείς κινήθηκαν ή θα κινηθούν αντίστοιχα προς τα δυτικά ή ανατολικά . Στην πρώτη κατηγορία πιθανότατα ένα τμήμα τους θα θελήσει να μετακινηθεί προς τη χώρα μας. Ιδίως αν θεωρήσουν -πράγμα πιθανό- ότι δεν θα έχει νόημα να επιστρέψουν σε μια ξένη και κατεστραμμένη χώρα (αν βέβαια η Μαριούπολη υπαχθεί τελικά στη Ρωσία). Μια τέτοια αιφνίδια και μαζική εισροή ομογενών φαίνεται να αντιμετωπίζεται ως θέμα ρουτίνας και κατ’αναλογία με τους πρόσφυγες από τη Μ.Ανατολή. Δεν θα έπρεπε όμως να εκπονηθεί ένα ειδικό σχέδιο που θα προετοίμαζε διαδικασίες, ανθρώπους και χώρους υποδοχής με προοπτική μόνιμης εγκατάστασης στη Θράκη; Χρειάζεται να ειπωθούν περισσότερα επ’αυτού την ώρα που η Τουρκία απτόητη κλιμακώνει τις αναθεωρητικές της βλέψεις;
6. Τηλεγραφικά θα αναφέρω τέλος στο σύντομο αυτό σημείωμα μια ακόμη εξαιρετικά σημαντική παράμετρο που πρέπει ενδελεχώς να μελετηθεί : τα διδάγματα του πολέμου στον στρατιωτικό /επιχειρησιακό τομέα ,την αξιολόγηση των νέων οπλικών συστημάτων και την απόδοση των αντιτιθέμενων αμυντικών και στρατηγικών δογμάτων που ακολουθήθηκαν. Χρήσιμο στοιχείο σε σχέση και με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε μια κρίση είναι το ζήτημα των απενεργοποιημένων (και άρα άχρηστων για την εθνική άμυνα) ρωσικών συστημάτων S-300. Μας προτάθηκε από τις ΗΠΑ να τα μεταβιβάσουν σε ανατολικά μέλη του ΝΑΤΟ (όχι στην εμπόλεμη ζώνη) που τα χρειάζονται για την άμυνά τους, και να μας τα αντικαταστήσουν (με συμβολικό τίμημα) με μια μοίρα υπερσύγχρονων Πάτριοτ. Εμείς όμως μάλλον φοβικά αρνηθήκαμε, την ίδια μάλιστα ώρα που αποστείλαμε όπλα στο ουκρανικό έδαφος. Δεν θα αναλύσω εδώ και το ευρύτερο ζήτημα της ανάλογης αξιοποίησης των ρωσικών οπλικών συστημάτων στην Ελλάδα και Κύπρο, επισημαίνοντας μόνο ότι υπό το φως των προβληματικών πλέον σχέσεων που ανατέλλουν με τη Ρωσία, τα συστήματα αυτά δεν θα μπορούν να τροφοδοτηθούν (ανταλλακτικά κλπ) και θα καταστούν προοδευτικά άχρηστα.
Τι ακόμη πρέπει να συμβεί για να ξαναδεί η χώρα μας τη στρατηγική της;
Εδώ και πολύ καιρό υποστηρίζω την ανάγκη για αλλαγή στρατηγικής. Σε ολόκληρη την Ευρώπη αν όχι ευρύτερα, έχει ξεκινήσει ένας πολύπλευρος προβληματισμός για τις συνέπειες του πολέμου για την παγκόσμια ασφάλεια και ειρήνη αλλά και για την αμυντική πολιτική των επιμέρους κρατών. Δυστυχώς μόνο τη χώρα μας δεν φαίνεται να απασχολούν, ενώ μάλιστα αντιμετωπίζει κατ’εξοχήν τέτοια ζητήματα. Δεν είναι παράλληλα βέβαιο ότι «διαβάζουμε» ορθά τις εξελίξεις. Ούτε έστω εξ αντανακλάσεως θέλουμε να εξετάσουμε τα διδάγματα που θα αντλήσει από το Ουκρανικό -με τα δικά του κριτήρια και με τον δικό του τρόπο ανάλυσης, όχι με τον δικό μας  – ο Ερντογάν.
Αν παρ’ελπίδα επιβεβαιωθούν τα όχι απίθανα παραπάνω σενάρια και αναλύσεις, θα ισχύει πράγματι ότι ο αναθεωρητισμός απέθανε;  Ότι η δια της βίας αλλαγή συνόρων αποτρέπεται και τιμωρείται; Και ότι κατά συνέπεια ο Ερντογάν θα εκτιμήσει μετά την τρέχουσα κρίση πως μια αναθεωρητική/ επιθετική του ενέργεια σε βάρος μας, στην Κύπρο (πχ. στην ΑΟΖ της ή στο Βαρώσι) ή αλλού (Αιγαίο, Αν.Μεσόγειο κλπ) θα αποτραπεί ή/και θα τιμωρηθεί από η  Δύση και τους διάφορους παλαιούς και νέους σύμμαχους μας; κι ότι θα προστρέξουν πράγματι να συνδράμουν στρατιωτικά την Ελλάδα ή την Κυπριακή Δημοκρατία απέναντι στον εισβολέα;
Συμπερασματικά,  ο πόλεμος στην Ουκρανία για μας δεν έχει μόνο ενεργειακές, οικονομικές και επισιτιστικές συνέπειες στις οποίες εξαντλείται το τρέχον πολιτικό ενδιαφέρον. Ούτε αρκεί μια θεωρητική συζήτηση εκ του προχείρου για τη διεθνή αναβάθμιση που διαβλέπουν πολλοί της Τουρκίας. Έχοντας να αντιμετωπίσουμε τον αναθεωρητισμό του Ερντογάν σε αυξανόμενη έξαρση, οφείλουμε να μελετήσουμε προσεκτικά και πολύπλευρα το γεγονός ότι δυστυχώς το φάσμα ωμών και καταστρεπτικών πολέμων επέστρεψε στην Ευρώπη μετά από πολλές δεκαετίες και ότι ο εισβολέας ίσως τελικά δικαιωθεί. 
Καταλήγοντας, μπορούμε άραγε να ελπίσουμε ότι θα επιληφθούν με τα ζητήματα αυτά και πριν είναι αργά, τα αρμόδια υπουργεία και όργανα της πολιτείας;  —με πρώτο το θεσμικά αρμοδιότερο (το ΚΥΣΕΑ), αφού η προεκλογική εξαγγελία για ένα Συμβούλιο Εθνικής Αφάλειας περιέργως ακόμη δεν υλοποιείται;  Μπορούμε να ελπίσουμε ότι θα αξιολογήσουν ενδελεχώς τα εθνικά συμφέροντα που διακυβεύονται στον πόλεμο και την πιθανότητα μεγάλων ανατροπών στο σύστημα ευρωπαικής ασφάλειας που μας αφορά; Ότι θα σχεδιάσουν σοβαρά την υποδοχή των κατατρεγμένων ομογενών της Μαριούπολης με την πολύπλευρη κινητροδότησή τους για μετεγκατάσταση στη Θράκη; Και τελικά, μήπως επιτέλους μπορούμε να ελπίσουμε ότι αυτή τη φορά θα υιοθετήσουμε και μια νέα και ολοκληρωμένη στρατηγική απέναντι σ’ένα κόσμο και μια άμεση γειτονιά που φαίνεται να αλλάζουν δραματικά; 
Πηγή: valinakis.gr

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube