Οι μελέτες βιωσιμότητας του αγωγού της Ανατολικής Μεσογείου αποτελούσαν εξ υπαρχής ένα μαξιλαράκι για την κυπριακή κυβέρνηση κάθε φορά που ερχόταν στην επιφάνεια το όλο θέμα. Τόσο στο παρελθόν με τις υπογραφές μεταξύ των εμπλεκομένων χωρών, όσο και αργότερα με την υποχώρηση της αμερικανικής στήριξης, αλλά και σήμερα που αναθερμάνθηκε το ζήτημα, η Λευκωσία παραπέμπει συνεχώς στις μελέτες που θα είναι έτοιμες όχι πριν το τέλος του χρόνου.

Η Κύπρος συμμεριζόταν για μεγάλο χρονικό διάστημα ανάλογο ενθουσιασμό για το έργο με εκείνο που υπήρχε από πλευράς Ισραήλ. Σε αντίθεση με την Ελλάδα η οποία, ιδιαίτερα επί διακυβέρνησης Μητσοτάκη, εμφανιζόταν επιφυλακτική για το έργο, του οποίου η κατασκευή θα έφερνε μεν οικονομικό όφελος για τη χώρα, όμως την ίδια ώρα υπήρχε και ο παράγοντας Τουρκία. Τις τουρκικές αντιδράσεις φαίνεται πως η Αθήνα τις ζύγιζε περισσότερο απ’ ό,τι Λευκωσία και Ιερουσαλήμ, γι’ αυτό και εμφανιζόταν περισσότερο σκεπτική. Αυτό είχε ώς ένα βαθμό επιδράσει και στην κυπριακή πλευρά, η οποία τοποθετώντας τις αποφάσεις στο τέλος του 2022 και στα αποτελέσματα των σχετικών μελετών έβαζε το όλο έργο στο πλάι μέχρι νεωτέρας. 

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επανέφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της απεξάρτησης από το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω αναζήτησης άλλων ενεργειακών πηγών που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και μια τέτοια πηγή θα μπορούσε να είναι η Ανατολική Μεσόγειος. 

Έτσι οι εξελίξεις επαναφέραν στο προσκήνιο τον αγωγό EastMed, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία σε ισχυρά λόμπι στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως το εβραϊκό, να κινηθούν πιεστικά προς την κυβέρνηση Τζο Μπάιντεν από την οποία ζητούν να αναθεωρήσει την προηγούμενή της απόφαση. Μια απόφαση η οποία είχε προκύψει από το γνωστό άτυπο έγγραφο του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών σύμφωνα με το οποίο η Ουάσιγκτον αφαιρούσε τη στήριξή της προς το έργο. 

Μετά την εκδήλωση ενδιαφέροντος από την Chevron για στήριξη του έργου και την πρόθεση των ΗΠΑ να «ξαναδούν» το έργο, αυτήν τη φορά οι πιέσεις εκφράζονται από διάφορες αμερικανικές οργανώσεις μεταξύ των οποίων και το Εβραϊκό Ινστιτούτο Εθνικής Ασφάλειας της Αμερικής (JINSA), το οποίο ζητά από τον Πρόεδρο Μπάιντεν αναθεώρηση της προηγούμενης απόφασης. Σε σχετική ανάλυσή του το ινστιτούτο υπογραμμίζει μεταξύ άλλων και τα εξής: 

«Υπό το πρίσμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία και της νέας έμφασης της ΕΕ στις εναλλακτικές λύσεις στις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, η απόφαση της κυβέρνησης Μπάιντεν να τερματίσει την υποστήριξη των ΗΠΑ στον EastMed υπονομεύει άμεσα την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια, ιδιαίτερα τον επιταχυνόμενο πλέον στόχο της ΕΕ για την επίτευξη ενεργειακής ανεξαρτησίας από τη Ρωσία.

Η σκοπιμότητα αυτού που θα ήταν ο μακρύτερος (1.850 χιλιόμετρα) και ο βαθύτερος υποθαλάσσιος αγωγός ενέργειας στον κόσμο, ήταν αμφίβολο πριν από τη σύγκρουση στην Ουκρανία, λόγω του προβλεπόμενου κόστους 6-7 δισεκατομμυρίων δολαρίων και αβέβαιο για μελλοντική ζήτηση της ΕΕ.

Ωστόσο, δεδομένου ότι η ΕΕ εξαρτιόταν από τη Ρωσία για το 40-45 τοις εκατό της συνολικής κατανάλωσης φυσικού αερίου το 2021, η δυνητική ικανότητα του σχεδιαζόμενου αγωγού EastMed να παραδώσει έως και 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ανά έτος (bcm/έτος) προς την Ευρώπη -αντισταθμίζοντας περίπου το 12-15 τοις εκατό των ετήσιων εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ από τη Ρωσία- έχει πλέον αποκτήσει νέα γεωστρατηγική και οικονομική σημασία υπό το φως των βασικών βημάτων μελών της ΕΕ να μειώσουν τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία:

– Στις 23 Φεβρουαρίου, η Γερμανία ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει την πιστοποίηση του αγωγού Nord Stream 2 που θα παρέδιδε φυσικό αέριο από τη Ρωσία και στις 27 Φεβρουαρίου το Βερολίνο είπε ότι θα κατασκευάσει τερματικούς σταθμούς εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) ως εναλλακτική λύση.

– Στις 8 Μαρτίου, αξιωματούχοι της ΕΕ παρουσίασαν ένα σχέδιο μείωσης των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου κατά τα δύο τρίτα πλήρως το 2022, και να επιτευχθεί ενεργειακή ανεξαρτησία από τη Ρωσία «πολύ πριν από το 2030.

– Ταυτόχρονα, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) εξέδωσε σχέδιο για τη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση των εισαγωγών άλλων αγωγών και LNG.

– Το 2020, ο ΔΟΕ προέβλεψε ότι η Ευρώπη θα παραμείνει εξαρτημένη από τη Ρωσία για να προμηθεύει το 30-40 τοις εκατό των ανάγκών φυσικού αερίου τουλάχιστον έως το 2025.

Μια από τις σαφείς δικαιολογίες της κυβέρνησης Μπάιντεν για την απόσυρση της υποστήριξης προς τον EastMed, που ήταν η εκδήλωση επιθυμίας να ”στραφεί προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας”, έχει αποδειχθεί λανθασμένη από τη γεωπολιτική αναγκαιότητα και την άμεση ενεργειακή ασφάλεια των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ».

Ο αρνητικός ρόλος της Άγκυρας 

Στη σχετική έκθεση το εβραϊκό ινστιτούτο ασκεί κριτική προς την κυβέρνηση Μπάιντεν για τον τρόπο που ενήργησε στηρίζοντας ουσιαστικά τον αρνητικό ρόλο της Άγκυρας στην περιοχή. 

Συγκεκριμένα, αναφέρει πως «η Κύπρος, η Αίγυπτος και το Ισραήλ διερευνούν ταυτόχρονα επιλογές, όχι αμοιβαία αποκλειόμενες για τον EastMed, για την κατασκευή ή την επέκταση τοποθεσιών LNG για τη μεταφορά του φυσικού αερίου της περιοχής στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου, ενδεχομένως, της διοχέτευσης περισσότερου ισραηλινού φυσικού αερίου στην Αίγυπτο για να μπορέσει το Κάιρο να εξάγει περισσότερο LNG».

Υποδεικνύει ακολούθως πως «με την ενθάρρυνση της Τουρκίας να πιστέψει ότι ο ζωτικός ενεργειακός ρόλος της Ανατολικής Μεσογείου έχει πλέον περιέλθει σε αυτήν, το τέλος της υποστήριξης των ΗΠΑ προς την EastMed επιδεινώνει επίσης την περιφερειακή ανασφάλεια που προκαλείται από την επιθετική δράση της Άγκυρας για την ειρηνική ενεργειακή ανάπτυξη».

Υπενθυμίζει πως «το 2019, η Τουρκία συνήψε μια παράνομη συμφωνία οριοθέτησης με τη Λιβύη που σκόπιμα παραβιάζει τις ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου -τα όρια των οποίων βασίζονται στον ΟΗΕ» και ότι «τόσο πριν όσο και μετέπειτα, η Τουρκία έχει χρησιμοποιήσει διπλωματία κανονιοφόρων και άλλες μορφές παρενόχλησης για να απειλήσει τις έρευνες στα ελληνικά και κυπριακά χωρικά ύδατα».

ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΠΡΟΣ ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ 

Το εβραϊκό ινστιτούτο προβαίνει και στις πιο κάτω υποδείξεις προς την Ουάσιγκτον:

–    Η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα πρέπει να δεσμευτεί ρητά ότι θα υποστηρίξει την ειρηνική ανάπτυξη φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο ως κρίσιμο πυλώνα τόσο της περιφερειακής όσο και της ευρωπαϊκής ασφάλειας υπό το πρίσμα της αναζωπύρωσης του μακροπρόθεσμου στρατηγικού ανταγωνισμού με τη Ρωσία. 

–    Αυτό περιλαμβάνει την υποστήριξη πιθανής ανάπτυξης του αγωγού EastMed, αλλά και επιλογές LNG που αφορούν την Αίγυπτο που θα μπορούσε να φέρει ισραηλινό και κυπριακό αέριο στην Ευρώπη.

–    Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να υποστηρίξουν τις ισραηλο-αιγυπτιακές προσπάθειες για ένα νέο αγωγό φυσικού αερίου που συνδέει τα υπεράκτια κοιτάσματα του Ισραήλ απευθείας με τις αιγυπτιακές εγκαταστάσεις εξαγωγής LNG.

Φιλελεύθερος