Η ΕΕ αντέδρασε γρήγορα και αποφασιστικά στην επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία με την επιβολή αυστηρών κυρώσεων, οι οποίες αποτελούν μερικές από τις πιο σκληρές ενέργειες, που μπορούν να ακολουθήσουν τα κράτη, χωρίς να προχωρήσουν σε πόλεμο.

Τα μέτρα έχουν σχεδιαστεί για να επιβαρύνουν όχι μόνο την οικονομία της Ρωσίας, αλλά και τα οικονομικά μεμονωμένων πολιτών, όπως κορυφαίων πολιτικών ή επιφανών επιχειρηματιών, για ενέργειες που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.

Σημειωτέον ότι από τον Μάρτιο 2014, η ΕΕ έχει σταδιακά επιβάλει αρκετά περιοριστικά μέτρα ως απάντηση στις επιθέσεις της Ρωσίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, όπως διπλωματικά μέτρα, ατομικά περιοριστικά μέτρα (δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και ταξιδιωτικούς περιορισμούς), περιορισμούς στις οικονομικές σχέσεις με την Κριμαία και τη Σεβαστούπολη και με τις εκτός κυβερνητικού ελέγχου περιοχές των περιφερειών Ντονέτσκ και Λούγκανσκ, όπως επίσης και οικονομικές κυρώσεις, κυρώσεις σε μέσα ενημέρωσης, αλλά και περιορισμούς στην οικονομική συνεργασία.

O κατάλογος των στοχευμένων περιοριστικών μέτρων συνεχώς διευρύνεται, περιλαμβάνοντας ολοένα και περισσότερους τομείς πολιτικής οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, όπως πχ σε επίπεδο εμπορίου, ενέργειας και συναλλαγών.

862 πρόσωπα και 53 οντότητες στη λίστα κυρώσεων

Καταρχάς σημειώνεται ότι με τη συμφωνία επέκτασης του πεδίου εφαρμογής των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και της Λευκορωσίας στις 9 Μαρτίου, τα συνολικά περιοριστικά μέτρα της ΕΕ έφθασαν να ισχύουν πλέον για 862 πρόσωπα και 53 οντότητες, ενώ ο κατάλογος συνεχώς διευρύνεται.

Ειδικότερα, με τα νέα μέτρα επιβάλλονται περιορισμοί σε επιπλέον 160 άτομα και τροποποιείται ο κανονισμός (ΕΚ) 765/2006 σχετικά με περιοριστικά μέτρα, λόγω της κατάστασης στη Λευκορωσία και ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 833/2014 σχετικά με ενέργειες της Ρωσίας, που αποσταθεροποιούν την κατάσταση στην Ουκρανία.

Τα 160 άτομα, που καταχωρίστηκαν για ενέργειες που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, περιλαμβάνουν:

— 14 ολιγάρχες και εξέχοντες επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται σε βασικούς οικονομικούς τομείς, παρέχοντας σημαντική πηγή εσόδων στη Ρωσική Ομοσπονδία —ιδίως στους τομείς της μεταλλουργίας, της γεωργίας, της φαρμακευτικής βιομηχανίας, της βιομηχανίας τηλεπικοινωνιών και της ψηφιακής οικονομίας—, καθώς και τα μέλη των οικογενειών τους.

—146 μέλη του Συμβουλίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, τα οποία κύρωσαν τις κυβερνητικές αποφάσεις της “Συνθήκης Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Συνδρομής μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ” και της “Συνθήκης Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Συνδρομής μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουχάνσκ”.

Το νομικό πλαίσιο των κυρώσεων

Σημειώνεται αρχικά οτι τα περιοριστικά μέτρα (κυρώσεις) αποτελούν βασικό εργαλείο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας της ΕΕ (ΚΕΠΠΑ), μέσω του οποίου η ΕΕ μπορεί να παρεμβαίνει, όπου είναι αναγκαίο, για την πρόληψη συγκρούσεων ή την αντιμετώπιση αναδυόμενων ή υπό εξέλιξη κρίσεων. Διευκρινίζεται ότι δεν έχουν τιμωρητικό χαρακτήρα, αλλά ο σκοπός τους είναι να επιφέρουν αλλαγή πολιτικής ή δραστηριότητας, μέσω της στόχευσης οντοτήτων και ατόμων σε τρίτες χώρες, οι οποίες ευθύνονται για τέτοιες κακόβουλες συμπεριφορές.

Όπως εξήγησε στο Philenews, ο Επίκουρος Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου και Δικαίου Προσωπικών Δεδομένων του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Frederick, Κουρουπης Κωνσταντίνος, η δυνατότητα έγκρισης των κυρώσεων στην ΕΕ παρέχεται από το άρθρο 29 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και η επίβλεψη της εφαρμογής τους από το άρθρο 215 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

Συγκεκριμένα το άρθρο 29 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη δυνατότητα να εγκρίνει κυρώσεις κατά κυβερνήσεων τρίτων χωρών (που δεν είναι χώρες της ΕΕ), μη κρατικών οντοτήτων και ατόμων (όπως τρομοκρατών), με σκοπό να αλλάξει την πολιτική ή τη δραστηριότητά τους. Επιπλέον, δυνάμει του άρθρου 215 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει τα αναγκαία μέτρα για την εφαρμογή αποφάσεων, που εγκρίθηκαν δυνάμει του άρθρου 29 της ΣΕΕ, για να διασφαλίσει ότι εφαρμόζονται ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη μέλη.

Ο Δρ Κουρούπης επεσήμανε ακόμη ότι για την έγκριση των κυρώσεων χρειάζεται ειδική πλειοψηφία, ενημερώνοντας σχετικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενώ διευκρίνισε ότι οι στοχευμένες ατομικές κυρώσεις δεν έχουν εξωσυνοριακή εφαρμογή, δηλαδή επιβάλλονται σε λίστα ατόμων, τα οποία έχουν άμεση ή έμμεση δραστηριοποίηση εντός της ΕΕ.

Δυνατότητα αμφισβήτησης των αποφάσεων στα δικαστήρια

Ο καθηγητής εξήγησε ότι μεμονωμένα άτομα ή επιχειρήσεις, που πλήττονται από τις παρούσες κυρώσεις, δύνανται να αμφισβητήσουν νομικά τα περιοριστικά μέτρα που τους επιβλήθηκαν, η νομιμότητα των οποίων θα κριθεί σε ευρωπαϊκά και διεθνή δικαστήρια.

Όπως ανέφερε ο Δρ Κουρούπης, χαρακτηριστική είναι η υπόθεση T-256/07, όπου το πρωτοδικείο της ΕΕ δικαίωσε Ιρανούς πολίτες (People’s Mojahedin Organization of Iran), στους οποίους επιβλήθηκαν περιοριστικά μέτρα για συμμετοχή στη διάδοση πυρηνικών όπλων και οι οποίοι, αφού προσέφυγαν ενώπιον του (τότε) πρωτοδικείου της ΕΕ, με αίτημα την ακύρωση καταδικαστικής απόφασης του Συμβουλίου της ΕΕ, κατάφεραν να εξέλθουν από τη λίστα των κυρώσεων.

Νέοι κανονισμοί και από το Ηνωμένο Βασίλειο

Αξίζει να σημειωθεί ότι περιοριστικά μέτρα κατά της Ρωσίας επέβαλε και το Ηνωμένο Βασίλειο, μέσω νέων κανονισμών, οι οποίοι επιτρέπουν στην κυβέρνηση να επιβάλλει δέσμευση περιουσιακών στοιχείων σε όσους φέρονται ότι εμπλέκονται είτε σε “αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας είτε σε υπονόμευση ή απειλή της εδαφικής ακεραιότητας, κυριαρχίας ή ανεξαρτησίας της Ουκρανίας”.

Το καθεστώς κυρώσεων του Ηνωμένου Βασιλείου αποσκοπεί στο να ενθαρρύνει τη Ρωσία να παύσει τις ενέργειες που θεωρεί η κυβέρνηση ότι στοχεύουν στην:

Α) – αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων καταγγελιών για ενέργειες που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.

Αυτό περιλαμβάνει άτομα που θεωρούνται υπεύθυνα για τη συμμετοχή, την παροχή υποστήριξης (συμπεριλαμβανομένης της παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών ή της διάθεσης κεφαλαίων, οικονομικών πόρων, αγαθών ή τεχνολογίας) ή την προώθηση οποιασδήποτε πολιτικής δράσης που θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή με τον παραπάνω τρόπο.

Β)- απόκτηση οφέλους από ή υποστήριξη της κυβέρνησης της Ρωσίας.

Αυτό περιλαμβάνει (α) τη διεξαγωγή εργασιών ως οντότητα που συνδέεται με την κυβέρνηση της Ρωσίας·  (β) διεξαγωγή εργασιών οικονομικής σημασίας για την κυβέρνηση της Ρωσίας· γ) διεξαγωγή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε τομέα στρατηγικής σημασίας για την κυβέρνηση της Ρωσίας· ή (δ) κατοχή ή έλεγχος άμεσα ή έμμεσα ή εργασία ως διευθυντής (εκτελεστικός ή μη), διαχειριστής ή ισοδύναμος: (i) οντότητας που συνδέεται με την κυβέρνηση της Ρωσίας· ή (ii) ένα πρόσωπο, εκτός από φυσικό πρόσωπο, που εμπίπτει στην υποπαράγραφο (β) ή (γ).

Αντίκτυπο των κυρώσεων

Καταληκτικά, όπως ανέφερε ο Δρ Κουρούπης, “διαφαίνεται ότι η κρίση στην Ουκρανία αλλάζει ριζικά την Ευρώπη που ξέραμε μέχρι σήμερα και θέτει σε νέες βάσεις την αρχιτεκτονική ασφαλείας της ΕΕ”.  Τόνισε ακόμη ότι “η τήρηση θεμελιωδών αρχών του διεθνούς, όσο και του ευρωπαϊκού δικαίου πρέπει να προφυλάσσεται στο ακέραιο, ενώ ελπίδα όλων είναι οι πολιτικές βουλήσεις των κρατών να συνάδουν με την αρχή της νομιμότητας προς τον σκοπό εδραίωσης της παγκόσμιας ειρήνης.

Πηγή: Philenews