Οι άνθρωποι διαμαρτύρονται για τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία στην Κωνσταντινούπολη τον Φεβρουάριο. 27. (Sedat Suna/EPA-EFE/REX/Shutterstock)

Η Τουρκία πρέπει να ξεκαθαρίσει τη θέση της στον νέο ψυχρό πόλεμο

Της Asli Aydintasbas

Δεν έχω ακούσει ποτέ τόσο πολύ τη λέξη «νεοναζί» όσο την άκουσα στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Την περασμένη εβδομάδα, σε ένα τηλεοπτικό στούντιο, παρακολούθησα συζήτηση μιας ομάδας σχολιαστών που πίστευαν ότι η Ουκρανία διοικείται από νεοναζί και ότι το ΝΑΤΟ είναι ένα «πολεμικό όργανο». Έλεγαν ότι η Τουρκία πρέπει να φύγει όσο πιο γρήγορα μπορεί από το ΝΑΤΟ.

Αν και αυτό συνέβη σε ένα κανάλι της αριστερής αντιπολίτευσης, επιρρεπές στο αφήγημα της Ρωσίας για την Ουκρανία, τα συναισθήματα στα φιλοκυβερνητικά μέσα έμοιαζαν όχι λιγότερο αντιδυτικά. Αναλυτές σε δίκτυα που έχουν τη στήριξη της κυβέρνησης πλαισίωσαν τον πόλεμο ως αναμέτρηση μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, και όχι ως μια παράνομη επίθεση σε ένα κυρίαρχο έθνος. Και ενώ υπήρχε άφθονη συμπάθεια για τον Volodymyr Zelensky και τον ουκρανικό λαό, η προεπιλεγμένη θέση φαινόταν να κατηγορεί το ΝΑΤΟ για όλα.

Υπήρχαν επίσης πολλοί τίτλοι για το πώς η κακιά Δύση έκανε διακρίσεις κατά Αφρικανών παγιδευμένων στην Ουκρανία ή ευνοούσε τους Λευκούς Ουκρανούς πρόσφυγες έναντι των Σύριων Μουσουλμάνων.

Το μήνυμα ήταν σαφές: Η Ρωσία είναι κακή, αλλά η Δύση είναι επίσης κακή.

Τίποτα από αυτά δεν προκαλεί έκπληξη.

Εκτός από την περίοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην Ε.Ε., το αντιδυτικό αίσθημα είναι κοινός τόπος στην Τουρκία σε όλο το πολιτικό φάσμα, παρόλο που η χώρα βρίσκεται σταθερά στο διατλαντικό στρατόπεδο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952. Η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 τα έκανε όλα χειρότερα, νομιμοποιώντας τον αντιδυτικισμό στην επίσημη γλώσσα.

Η ειρωνεία είναι ότι η Τουρκία βρίσκεται στη Δύση. Παρά την αυταρχική αιώρηση και τα πρόσφατα φλερτ με τη Ρωσία, εξακολουθεί να είναι μια κρίσιμη χώρα του ΝΑΤΟ και έχει μια περίπλοκη σχέση με τη Ρωσία.

Επιπλέον, η Άγκυρα έχει πρόσφατα εντείνει τη δέσμευσή της με το ΝΑΤΟ και προμηθεύει την Ουκρανία με οπλισμένα drones, το στολίδι της αμυντικής βιομηχανίας της Τουρκίας. Αυτά τα drones έχουν χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά από τον ουκρανικό στρατό για να επιβραδύνουν τη ρωσική προέλαση την περασμένη εβδομάδα και έχουν γίνει ένα δημοφιλές σύμβολο της ανθεκτικότητας της Ουκρανίας έναντι των εισβολέων. Η Άγκυρα έχει επίσης περιορίσει την περαιτέρω πρόσβαση του ρωσικού ναυτικού στον Εύξεινο Πόντο, επιβάλλοντας τις σχετικές ρήτρες εν καιρώ πολέμου της Σύμβασης του Μοντρέ του 1936 που ρυθμίζει τη θαλάσσια κυκλοφορία στα Στενά.

Γιατί λοιπόν ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν λέει πράγματα όπως «δεν μπορούμε ούτε να εγκαταλείψουμε την Ουκρανία ούτε τη Ρωσία»; Γιατί η Τουρκία απείχε από την απόφαση να αναστείλει την συμμετοχή της Ρωσίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης αλλά υποστήριξε ένα ψήφισμα στον ΟΗΕ. Η Γενική Συνέλευση καταδικάζει την «επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας»;

Μια αίσθηση στρατηγικής ασάφειας φαίνεται να βρίσκεται στο επίκεντρο της εξισορροπητικής δράσης της Τουρκίας με τη Ρωσία. Οι Τούρκοι λήπτες αποφάσεων αναμφίβολα ανησυχούν από μια ρεβιζιονιστική Ρωσία που ελέγχει τη Συρία, έχει επεκτείνει το στρατιωτικό της αποτύπωμα στον Καύκασο και τώρα απειλεί να ξεπεράσει τη βόρεια πλευρά της Τουρκίας στον Εύξεινο Πόντο.

Η Τουρκία και η Ρωσία είναι ιστορικοί αντίπαλοι και πολεμούν σε αντίθετες πλευρές των συγκρούσεων στη Λιβύη και τη Συρία.

Ο ρωσικός ρομαντισμός του Ερντογάν πέθανε αφού ρωσικά και συριακά αεροπλάνα σκότωσαν 34 Τούρκους στρατιώτες στην Ιντλίμπ της Συρίας πριν από δύο χρόνια. Τώρα η απερισκεψία του Πούτιν εμφανίζεται πλήρως.

Αλλά η Τουρκία δεν είναι πρόθυμη να ανταγωνιστεί τον Πούτιν — τουλάχιστον όχι με μια σταθερή προσφορά από τη Δύση.

Ο Ερντογάν έχει κάνει την Τουρκία οικονομικά και στρατηγικά ευάλωτη στη Ρωσία και γνωρίζει ότι η ικανότητα της Τουρκίας να επιχειρεί στη Συρία βασίζεται στη συγκατάθεση του Πούτιν.

Υπάρχει επίσης ρωσικό αέριο, Ρώσοι τουρίστες και ρωσικές επενδύσεις. Αυτό έχει κάνει μια ήδη άβολη σχέση ενοχλητική για την Τουρκία.

«Εάν πρόκειται να γίνει νέος ψυχρός πόλεμος, δεν υπάρχει αμφιβολία για το πού βρισκόμαστε», μου είπε ένας ανώτερος Τούρκος αξιωματούχος. Αλλά προλόγισε αυτό το σχόλιο με κριτική στις Ηνωμένες Πολιτείες, δικαιολογώντας την κριτική στάση της Τουρκίας και του Ερντογάν.

Η εικασία μου είναι ότι ο Ερντογάν θέλει να στραφεί προς τη Δύση, αλλά όχι απαραίτητα να επιστρέψει σε μια λέσχη δημοκρατιών. Θέλει να θέσει ένα τέλος στην κοινωνική αποστασιοποίηση από την κυβέρνηση Μπάιντεν, αλλά δεν θέλει να αλλάξει την εγχώρια συμπεριφορά του με τρόπους που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την ηγεσία του στο εσωτερικό.

Αλλά σίγουρα μπορεί να δει ότι η παγκόσμια τάξη πραγμάτων αλλάζει.

Το 1945, οι Τούρκοι ηγέτες έστρεψαν και εναπόθεσαν την τύχη τους στη Δύση επειδή φοβούνταν τη Ρωσία του Στάλιν και ήθελαν να είναι στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Ως μέρος αυτής της συμφωνίας, ο τότε Πρόεδρος Ισμέτ Ινονού αποδέχθηκε ένα πολυκομματικό σύστημα και την είσοδο της Τουρκίας στους διατλαντικούς θεσμούς. Στο καθαρό υπόλοιπο, όλα αυτά ήταν καλά για την Τουρκία.

Αντιμέτωπος με το ίδιο δίλημμα, ο Ερντογάν θα πρέπει να κάνει ό,τι είναι καλύτερο για την Τουρκία: να μας επαναφέρει στη δημοκρατία και στη διατλαντική τάξη ασφαλείας. Ένας νέος αρραβώνας μπορεί να ξεκινήσει με μικρά βήματα για να σπάσει την απομόνωση της Άγκυρας. Η έναρξη διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση Μπάιντεν για το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας S-400 ή η απελευθέρωση συμβολικών προσωπικοτήτων, όπως ο ηγέτης της κοινωνίας των πολιτών Οσμάν Καβάλα, θα άνοιγε πόρτες στην Ουάσιγκτον και την Ευρώπη.

Ελπίζω τόσο οι ηγέτες της Τουρκίας όσο και η αντιπολίτευση να καταλάβουν ότι η Δύση ανασυγκροτείται. Ελπίζω να είναι αρκετά ρεαλιστές ώστε να επιλέξουν τη σωστή πλευρά, παρά την ηθική σύγχυση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Τουρκίας.

Και ελπίζω ότι, όπως το 1945, μια μεγάλη συμφωνία με την Τουρκία θα περιλαμβάνει και τον εκδημοκρατισμό της.

Διότι η εναλλακτική λύση που μένει για την Άγκυρα είναι ο Πούτιν, και αυτό σίγουρα δεν είναι ασφαλές.

Πρωτότυπος τίτλος άρθρου:  Opinion: Where does Turkey stand in a new Cold War? It shouldn’t be complicated.