Δυστυχώς η πατρίδα μας την τελευταία 10-ετία διολίσθησε δραματικά στα θέματα διαφθοράς και διαπλοκής

Δρ. Στέλιος Πλατής   

Δυστυχώς η πατρίδα μας την τελευταία 10-ετία διολίσθησε δραματικά στα θέματα διαφθοράς και διαπλοκής. Σύμφωνα με το Transparency International, βρισκόμαστε σήμερα στην πρώτη θέση με ποσοστό 65%, με 2η τη Σλοβενία στο 51% και 3η τη Βουλγαρία στο 48%. Τι σημαίνει, όμως, αυτό για τον καθένα μας και την οικονομία γενικότερα;

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η διαπλοκή και η διαφθορά μπορούν να έχουν θετική επίδραση σε μια οικονομία δημιουργώντας παράλληλες και επιπλέον προσβάσεις σε κεφάλαια και επενδυτικές προοπτικές. Θεωρούν ακόμη ότι η διαπλοκή μεταξύ του ιδιωτικού τομέα και του κράτους, ουσιαστικά «λαδώνει» τα γρανάζια της οικονομίας δημιουργώντας ευκαιρίες ανάπτυξης.

Αν αναρωτιέται κάποιος με τι μοιάζει το τελευταίο, η απάντηση είναι πρόδηλη. Με την μοναδική συνεπής οικονομική πολιτική των νυν κυβερνόντων τη δεκαετία. Αυτό που το 2017 ονόμασα «Passport Story». Και όντως βιώσαμε δραματική αύξηση στην κατασκευαστική δραστηριότητα (και όχι μόνο) μέσα από το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα – τα «μαύρα» διαβατήρια που μας έκαναν γνωστούς διεθνώς. Αναντίλεκτα πολλά δισεκατομμύρια εισέρευσαν στην οικονομία. Δισεκατομμύρια που όμως φυγαδεύτηκαν σε πολλές περιπτώσεις τόσο εύκολα όσο ήρθαν. Στις τσέπες και στους offshore λογαριασμούς των λίγων που συναλλάχτηκαν με το διαπλεκόμενο και διεφθαρμένο κυβερνητικό σχήμα. Με τα απολύτως απαραίτητα να επενδύονται στην οικονομία – αφού κάτι έπρεπε να δείξουν προς τα έξω. Υπολείμματα δισεκατομμυρίων δηλαδή, που ήσαν όμως αρκετά για να δημιουργήσουν οπαδούς και υποστηρικτές μιας καθ’ όλα επικίνδυνης πολιτικής. Μιας πολιτικής που άφησε στο πέρασμα της ανυπέρβλητα κοινωνικά προβλήματα με την διακοπή του προγράμματος. Ενός προγράμματος που οι ιθύνοντες γνώριζαν πολύ καλά πόσο θνησιγενές και πρόσκαιρο ήταν.

Και ακριβώς ανάλογες επιπτώσεις, σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, είναι το αναπόδραστο αποτέλεσμα της διαφθοράς και της διαπλοκής ως υποκατάστατο μιας πραγματικής και μακρόπνοης οικονομικής πολιτικής. Υφίσταται σημαντική βιβλιογραφία στα θέματα των μακροχρόνιων διαβρωτικών επιπτώσεων της διαφθοράς στην οικονομική ανάπτυξη, στην κοινωνική συνοχή, στη διακυβέρνηση και στη λειτουργία των Θεσμών.

Τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα. Η διαφθορά και η διαπλοκή επηρεάζουν αρνητικά την οικονομία μακροπρόθεσμα ακυρώνοντας πολύ γρήγορα τα όποια πρόσκαιρα οικονομικά οφέλη μπορεί να επιφέρει το όποιο «λάδωμα» των γραναζιών. Επηρεάζει τις πραγματικές και ωφέλιμες επενδύσεις στην οικονομία. Αποθαρρύνονται σοβαροί και θεσμικοί επενδυτές μέσα από το επιπλέον κόστος ή/και τις αδιαφανείς διαδικασίες που απαιτούνται ούτως ώστε να δύνανται να λειτουργήσουν ως οικονομικές μονάδες, ενώπιον των επενδυτών τους. Από την άλλη, μειώνει τα πραγματικά έσοδα από τη φορολογία σε σχέση με την αύξηση των τιμών. Αφού η παρα-οικονομία ουσιαστικά αυξάνει τη ζήτηση και δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις, ενώ το κράτος μη μπορώντας φυσικά να εισπράξει από τα αδήλωτα, βλέπει τη σχετική οικονομική του δύναμη να μειώνεται. Και αυτό είναι καταστροφικό στην όποια προσπάθεια συντήρησης ενός κοινωνικού κράτους. Γεγονός που ενισχύει τις επιπτώσεις της συγκριτικής φτώχειας και δημιουργεί συνθήκες αύξησης του κοινωνικού αποκλεισμού.

Σύμφωνα δε με κάποιες μελέτες, η διαφθορά ενδέχεται και να υπονομεύσει τη λειτουργία των Θεσμών, αλλά και την αποτελεσματικότητα της κρατικής μηχανής, αφού δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο και εξάρτηση από κίνητρα και διαδικασίες ως αποτέλεσμα της διαπλοκής. Εξάρτηση που δυστυχώς παραμένει για ένα σημαντικό διάστημα μετά.

Όλα αυτά, δυστυχώς, είναι φαινόμενα που καταγράφονται πια και στην πατρίδα μας. Οι κυβερνώντες απέτυχαν μια 10-ετία τώρα να δημιουργήσουν τις όποιες συνθήκες υγιούς οικονομικής ανάπτυξης. Να εφαρμόσουν, ένα υποτυπώδες έστω οικονομικό μοντέλο στη βάση των όσων διακήρυτταν προεκλογικά. Τουναντίον αποδόμησαν ότι κτίστηκε μέχρι τότε. Και ειδικότερα τον τομέα των υπηρεσιών μας και τον χρηματοπιστωτικό μας τομέα. Καταστρέφοντας και ένα από τα φυσικά μας πλεονεκτήματα στην πορεία – το περιβάλλον – μέσα από την άτσαλη και ανεξέλεγκτη κατασκευαστική δραστηριότητα. Ο πειρασμός του πρόσκαιρου κέρδους και του πολιτικού μάρκετινγκ ενός γρήγορου «Success Story» με σκοπό τη διατήρηση στην εξουσία, και εμφανώς κυριότερα ο πειρασμός του ιδίου οφέλους ως λάφυρο εξουσίας, ήταν πολύ μεγάλοι τελικά.

Αυτό που τώρα απαιτείται είναι η αναστροφή αυτής της άκρως καταστροφικής πορείας και η αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του κράτους. Η οικονομική θεωρία, που δυστυχώς πολλοί νομίζουν ότι είναι σχετική, ή ότι εμάς δεν μας αφορά, είναι αμείλικτη όσον αφορά σε επιπτώσεις. Ιδιαίτερα κοινωνικές. Η διαπλοκή και η διαφθορά καταστρέφουν. Δεν κτίζουν.

* Ο Δρ. Πλατής είναι Διδάκτορας Χρηματοοικονομικών του Πανεπιστημίου του Cambridge