Η στρατιωτική παρέμβαση στο Καζακστάν είναι μια σημαντική κίνηση από τη Ρωσία

Του Dmitri Trenin

Το Κρεμλίνο πιάστηκε στον ύπνο από την ξαφνική κρίση στο Καζακστάν, η οποία, έχοντας ξεκινήσει ως μια διαμαρτυρία ενάντια στις αυξήσεις των τιμών των καυσίμων, εξαπλώθηκε σε όλη την αχανή χώρα με ταχύτητα φωτός τις προηγούμενες μέρες και βύθισε στη βία την πρώην πρωτεύουσα, το Αλμάτι. Λίγες ημέρες πριν από την Πρωτοχρονιά, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν φιλοξένησε τον τωρινό πρόεδρο Kassym-Jomart Tokayev και τον με εξαιρετική επιρροή προκάτοχο του Nursultan Nazarbayev στην Αγία Πετρούπολη σε μια άτυπη σύνοδο διάφορων μετά-σοβιετικών ηγετών. Τίποτα από αυτά που συνέβησαν δεν αναμενόταν τότε.

Μόλις οι δύο ηγέτες επέστρεψαν στα σπίτια τους, ξέσπασαν οι διαδηλώσεις. Προκλήθηκαν από την άρση του ανώτατου ορίου τιμής στα καύσιμα για τα οχήματα, και πυροδοτήθηκαν από εκτεταμένα συναισθήματα ανισότητας, φτώχειας και διαφθοράς. Μέσα σε τρεις ημέρες, κυβερνητικά κτήρια και αστυνομικά οχήματα παραδόθηκαν στις φλόγες, τράπεζες και καταστήματα λεηλατήθηκαν, και το διεθνές αεροδρόμιο του Αλμάτι καταλήφθηκε από διαδηλωτές. Καθώς η αστυνομία επιχείρησε να ανακτήσει τον έλεγχο του Αλμάτι, δεκάδες διαδηλωτές και 18 αστυνομικοί φέρεται να έχουν σκοτωθεί.

Η ταχεία εξάπλωση των διαδηλωτών σε μια τεράστια χώρα, η αρχική αδυναμία απάντησης των αρχών και η ολοένα και πιο βίαιη φύση των διαδηλώσεων έχουν δημιουργήσει το φάσμα του χάους σε μια χώρα που είναι σύμμαχος της Ρωσίας στον Οργανισμό Συλλογικής Συνθήκης Ασφάλειας, εταίρος της στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση και γείτονάς της στα δεύτερα μεγαλύτερα χερσαία σύνορα στον κόσμο (7.500 χιλιόμετρα), τα οποία είναι ουσιαστικά απροστάτευτα. Από τον πληθυσμό των 19 εκατομμυρίων του Καζακστάν, οι 3,5 εκατομμύρια είναι Ρώσοι.

Δεν υπήρξε ποτέ καμία αυταπάτη στη Μόσχα για το καθεστώς στο Καζακστάν. Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του, όπως ο απολυταρχισμός, θεωρήθηκαν ως σταθεροποιητικό χαρακτηριστικό ενώ άλλα, όπως η διαφθορά, θεωρήθηκαν αναπόφευκτα σε μια πλούσια σε πετρέλαιο χώρα. Άλλα πάλι, όπως η πολυσχιδής εξωτερική πολιτική της χώρας της Κεντρικής Ασίας -μια πράξη εξισορρόπησης μεταξύ της Ρωσίας, της Κίνας, της Δύσης και της Τουρκίας, ενώ ήταν ονομαστικά σύμμαχος της Μόσχας- ήταν απλώς ενοχλητικά.

Στο Καζακστάν, η Ρωσία είχε το ίδιο πρόβλημα όπως στη Λευκορωσία: το κυβερνών καθεστώς έχει κατορθώσει να μονοπωλήσει τις πολιτικές επαφές της Μόσχας στη χώρα. Στην πολιτική ελίτ, όποιος θεωρούνταν ύποπτος ότι έχει πολύ στενές επαφές με τη Ρωσίας, έφευγε και απομονωνόταν. Επιπλέον, για να διατηρήσει τις σταθερές σχέσεις με έναν σημαντικό σύμμαχο, εταίρο και γείτονα, η επίσημη Ρωσία έχει συχνά κάνει τα στραβά μάτια στην άνοδο του κοζάκικου εθνικισμού και στις αναφορές για de facto διακρίσεις κατά των Ρώσων πολιτών στη χώρα.

Ο Tokayev δεν είναι σε καμία περίπτωση πελάτης της Μόσχας, ωστόσο εάν επιτραπεί η ανατροπή του (και του Nazarbayev, επιτέλους), κατά την οπτική της Μόσχας θα επιτραπεί και στις δυνάμεις του υπέρ-εθνικισμού να έρθουν στο προσκήνιο, και πιθανότητα θα ακολουθούσαν και ισλαμιστές ριζοσπάστες.

Επομένως ο Tokayev πρέπει να σωθεί, όπως ακριβώς και ο μακροχρόνιος ηγέτης της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, στο καλοκαίρι του 2020, όταν ξέσπασαν οι διαδηλώσεις.

Σε αντίθεση με τον Λουκασένκο ωστόσο, ο Tokayev δεν είναι ο απόλυτος κυρίαρχος. Δεν έχει πλήρη εξουσία ούτε η αστυνομία του και οι στρατιωτικές του δυνάμεις είναι τόσο κινητοποιημένες όσο οι Λευκορώσοι συνάδελφοι τους, ώστε να αντιμετωπίσουν τις διαδηλώσεις από μόνοι τους.

Με την αναταραχή να μη δείχνει σημάδια υποχώρησης, παρά την παραίτηση της κυβέρνησης και την απόλυση του Nazarbayev από τον Tokayev από τη θέση του προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας της χώρας, ο πρόεδρος του Καζακστάν αναγκάστηκε να ζητήσει εξωτερική παρέμβαση.

Στις 5 Ιανουαρίου απηύθυνε έκκληση στον (με ρωσική ομπρέλα) Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) για βοήθεια στην καταπολέμηση αυτού που περιέγραψε ως “τρομοκρατική απειλή” από συμμορίες που έχουν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό. Αυτή η προοπτική είναι σημαντική: η CSTO είναι μια αμυντική συμμαχία της οποίας η αποστολή δεν καλύπτει εγχώρια αναταραχή.

Η Ρωσία ανταποκρίθηκε στην έκκληση άμεσα και οργάνωσε μια ειρηνευτική δύναμη της CSTO, στέλνοντας 3.000 αλεξιπτωτιστές στο Καζακστάν στις 6 Ιανουαρίου. Τα άλλα μέλη της CSTO -Αρμενία, Λευκορωσία, Κιργιστάν και Τατζικιστάν- έστειλαν επίσης συμβολικά σώματα, μεταξύ 70-500 στρατιωτών. Αυτή είναι η πρώτη πραγματική δέσμευση της οργάνωσης από την ίδρυση της το 1999. Ευαίσθητη στο λαϊκό συναίσθημα στο Καζακστάν, η Μόσχα φρόντισε από την αρχή να περιορίσει την εντολή της ειρηνευτικής δύναμης, μόνο στη διασφάλιση στρατηγικών εγκαταστάσεων και άλλων σημαντικών assets, αφήνοντας το καθήκον της αντιμετώπισης των διαδηλωτών στην αστυνομία και τον στρατό του Καζακστάν.

Η στρατιωτική παρέμβαση στο Καζακστάν είναι μια σημαντική κίνηση από τη Ρωσία, και γεμάτη κινδύνους. Εάν η αποστολή των ρωσικών δυνάμεων ήταν να επεκταθούν, αυτό θα οδηγούσε στην μαζική αποξένωση του λαού του Καζακστάν από τη Ρωσία ή ακόμη και στην απόλυτη εχθρότητα και αντίσταση του. Αυτό με τη σειρά του θα είχε αντίκτυπο και στην ίδια τη Ρωσία, όπου οι πρώτες δημοσκοπήσεις υποδηλώνουν ότι οι διπλάσιοι άνθρωποι τάσσονται εναντίον της αποστολής στρατευμάτων στο Καζακστάν σε σχέση με όσους υποστηρίζουν την κίνηση.

Εναλλακτικά, εάν η Ρωσία πετύχει στο να τονώσει το καθεστώς και να το καταστήσει πιο φίλο-ρωσικό, όχι μόνο στα λόγια αλλά και με πράξεις, τότε το Καζακστάν, όπως και η Λευκορωσία, θα μπορούσε να γίνει ένας πιο αξιόπιστος σύμμαχος και εταίρος για τη Ρωσία. Η πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική του Nur-Sutlan θα εξορθολογιζόταν, όπως συνέβη πρόσφατα στο Μινσκ και στο Ερεβάν. Σε αυτό το σημείο, οι πιθανότητες φαίνεται να ευνοούν το τελευταίο σενάριο, κάτι που εξηγεί την απόφαση του Κρεμλίνου να προχωρήσει στην παρέμβαση.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ