Και η Λευκορωσία σύρεται στην Ουκρανική κρίση

Των Gustav Gressel και Pavel Slunkin

Καθώς η διεθνής κοινότητα επικεντρώνεται στον τεταμένο διάλογο μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον για την σύγκρουση στην Ουκρανία, η κατάσταση στη Λευκορωσία επιδεινώνεται. Από την έναρξη των μαζικών διαδηλώσεων στη Λευκορωσία τον Αύγουστο του 2020, η εξουσία του Αλεξάντρ Λουκασένκο -του ηγέτη της χώρας- στηρίζεται σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος είναι η υποστήριξη των δυνάμεων ασφαλείας και της πιστής νομενκλατούρας. Ο δεύτερος είναι η υποστήριξη του Κρεμλινου. Ωστόσο, αυτή η ρωσική υποστήριξη, όπως το τυρί σε μια φάκα, έχει το τίμημα της. Σε αντάλλαγμα για την οικονομική και πολιτική βοήθεια, ο Λουκασένκο αναγκάζεται σταδιακά να καταστήσει τη Λευκορωσία περισσότερο εξαρτημένη από τον ανατολικό της γείτονα.

Ως απάντηση στην πολιτική κρίση, ο Λουκασένκο υπέγραψε ένα πακέτο συμβολικών συμφωνιών ολοκλήρωσης με τη Μόσχα, αναγνώρισε την Κριμαία ως ρωσικό έδαφος, ανέστειλε τη συμμετοχή της Λευκορωσίας στην Ανατολική Εταιρική Σχέση, και ανακατεύθυνε ορισμένες εξαγωγικές ροές μέσω ρωσικών λιμανιών. Έκανε σχεδόν τα πάντα για να ευχαριστήσει τη Ρωσία που απέφευγε για πολλά χρόνια.

Για τη Ρωσία, η ανάπτυξη μεγαλύτερων δυνάμεων στη Λευκορωσία για ελιγμούς, είναι ένας βολικός τρόπος να αυξηθεί η πίεση στην Ουκρανία. Ενώ αυτοί οι ελιγμοί έχουν προγραμματιστεί να διεξαχθούν στις 10-20 Φεβρουαρίου, ο στρατός από την Ανατολική Στρατιωτική περιοχή της Ρωσίας αρχίζει να φθάνει ήδη στη Λευκορωσία. Η Ρωσία έχει αναπτύξει αυτά τα στρατεύματα, όχι μόνο κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, αλλά και σε άλλες περιοχές της Λευκορωσίας, πολύ μακριά από εκείνες που πρόκειται να πραγματοποιηθούν οι ασκήσεις. Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν φέρει μια άνευ προηγουμένου ποσότητα στρατιωτικού εξοπλισμού στη Λευκορωσία. Ωστόσο, παραμένει ασαφές εάν ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν σχεδιάζει να εισβάλει ξανά στην Ουκρανία. Κατά πάσα πιθανότητα, τα σχέδια του παραμένουν μυστήριο ακόμη και για τον Λουκασένκο.

Αυτή η ανάπτυξη ρωσικών στρατευμάτων περιπλέκει τις αμυντικές προετοιμασίες της Ουκρανίας, καθώς υποχρεώνει τον ουκρανικό στρατό να προετοιμαστεί για πιθανή εισβολή και από τη Λευκορωσία, επεκτείνοντας περαιτέρω τις δυνάμεις του. Ακόμη και στην περίπτωση ενός περιορισμένου πολέμου, η διασπορά των αμυντικών δυνάμεων σε όλη την Ουκρανία, θα καθιστούσε δύσκολο και χρονοβόρο για το Κιέβο να αντιδράσει σε μία ακόμη ρωσική εισβολή -η οποία θα συνέβαινε σε τόπο και χρόνο της επιλογής του Πούτιν. Εάν η Ρωσία εξαπέλυε έναν ολομέτωπο πόλεμο στην Ουκρανία και καταλάμβανε όλη τη χώρα, αυτές οι δυνάμεις θα απέτρεπαν το ουκρανικό κίνημα αντίστασης να δημιουργήσει γραμμές ανεφοδιασμού μέσω Λευκορωσίας προς την Πολωνία.

Ωστόσο, για να ικανοποιήσει ένα από τα αιτήματα της Μόσχας, ο Λουκασένκο προσφάτως πρότεινε ένα νέο σύνταγμα. Και στοιχεία αυτής της πρότασης υποδηλώνουν ότι δεν θέλει η Λευκορωσία να εμπλακεί άμεσα στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Ενώ σχεδιάζει να αφαιρέσει μια υπάρχουσα συνταγματική ρήτρα σχετικά με τη δέσμευση της Λευκορωσίας για ουδετερότητα και την απαγόρευση της να φιλοξενεί πυρηνικά όπλα, θέλει να συμπεριλάβει μια διάταξη που να δηλώνει ότι “η στρατιωτική επιθετικότητα από το έδαφος της Δημοκρατίας της Λευκορωσίας εναντίων άλλων κρατών, αποκλείεται”.  Σκοπεύει να πραγματοποιήσει δημοψήφισμα για αυτές τις αλλαγές -ή ακριβέστερα, να συμμετέχει σε μια παράσταση που προσομοιώνει τη βούληση του λαού- στις 27 Φεβρουαρίου. Ο Λουκασένκο έχει δηλώσει ότι το ξέσπασμα του πολέμου θα μπορούσε να οδηγήσει στην αναβολή του δημοψηφίσματος. Δεδομένου ότι δεν είναι υπερβολικά ενθουσιώδης για την προοπτική ενός νέου συντάγματος, η στρατιωτική κατάσταση μπορεί να του παράσχει τη δικαιολογία για αναβολή του δημοψηφίσματος.

Μπορεί να περιμένει κανείς ότι η Μόσχα θα διατηρήσει ένα ορισμένο επίπεδο στρατιωτικής παρουσίας στη Λευκορωσία μετά την τρέχουσα κρίση. Ο ρωσικός στρατός έχει δημιουργήσει τέσσερις αεροπορικές βάσεις, μια βάση για τους πυραύλους εδάφους-αέρος, και περίπου 30 σημεία αποθήκευσης στη χώρα με σκοπό τη φιλοξενία ενισχύσεων σε περίπτωση σύγκρουσης. Πριν τον Αύγουστο του 2020, η Λευκορωσία περιόρισε αυστηρά τη χρήση αυτών των τοποθεσιών από τη Ρωσία, σε προγραμματισμένους ελιγμούς. Αλλά αυτό άλλαξε χάρη στην κατάρρευση της νομιμότητας του Λουκασένκο και στην αυξανόμενη ανάγκη του για βοήθεια από τη Ρωσία, που παρείχε στη Μόσχα την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει αυτές τις εγκαταστάσεις σχεδόν όπως ήθελε.

Επισήμως, δεν υπάρχει μόνιμη ρωσική στρατιωτική παρουσία στη Λευκορωσία οποιασδήποτε σημασίας. Αλλά η Μόσχα μπορεί να επιδιώξει να δημιουργήσει μια μόνιμη εκ περιτροπής στρατιωτική παρουσία εκεί -ως ένα μέσο να αντικατοπτρίζει με έναν πιο επιθετικό τρόπο, την εναλλαγή δυνάμεων στην Ανατολική Ευρώπη υπό την Enhanced Forward Presence της. Οι συνεχείς στρατιωτικές κινήσεις που περιλαμβάνονται, θα προκαλούσαν κάποια νευρικότητα στη Δύση. Για να πιέσει το ΝΑΤΟ να εγκαταλείψει την Enhanced Forward Presence, η Μόσχα θα μπορούσε να συνδυάσει την προκλητική δράση με το επιχείρημα ότι η Ρωσία θα σταθμεύσει τον στρατό της στη Λευκορωσία εάν το ΝΑΤΟ δεν αποσύρει τις δυνάμεις του από την Ανατολική Ευρώπη. Μια τέτοια προσφορά θα ήταν ιδιαίτερα απειλητική για τις χώρες του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη -που παρακολουθούν με ανησυχία την ταχεία στρατιωτική συσσώρευση της Ρωσίας γύρω από την Ουκρανία, γνωρίζοντας ότι μόνο η στήριξη των ΗΠΑ και άλλων συμμάχων μπορεί να τους προστατεύσει από μια τέτοια δύναμη.

Ανεξαρτήτως από το εάν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία ξανά, το έδαφος της Λευκορωσίας θα γίνεται όλο και περισσότερο πηγή στρατιωτικών απειλών για όλους τους δυτικούς γείτονες της -όχι μόνο την Ουκρανία. Στην απόγνωση του να ευχαριστήσει το Κρεμλίνο, ο Λουκασένκο κινδυνεύει να πυρπολήσει την ανεξαρτησία της χώρας του.

Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να είναι προσεκτικοί ώστε να μην παραβλέψουν αυτή την ευρεία διάβρωση της ασφάλειας και της πολιτικής τάξης στα ανατολικά, ακόμη και αν η Ρωσία δεν εξαπολύσει άλλη μια μεγάλη επίθεση κατά της Ουκρανίας. Αν και η Δύση έχει ισχυρότερο μοχλό για να διατηρήσει την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, δεν θα πρέπει να δεχθεί αλλαγές στο καθεστώς της Λευκορωσίας. Εντός του περιορισμένου φάσματος επιλογών που έχει, η Δύση θα πρέπει να προσπαθήσει να αντισταθεί στη σταδιακή απορρόφηση της Λευκορωσίας από τη Ρωσία.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ:

capital.gr