Ρωσο-Τουρκικές συμφωνίες και διαφωνίες και το Κυπριακό

Δρ. Ανδρεστίνος Παπαδόπουλος

Για την Κύπρο οι Ρωσο-Τουρκικές σχέσεις έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για δύο λόγους.

Πρώτον, λόγω της θετικής στάσης της Ρωσίας στο Κυπριακό που ενοχλεί την Τουρκία και δεύτερον λόγω συμφωνιών και διαφωνιών που υπάρχουν μεταξύ των δύο χωρών πάνω σε πολλά θέματα. Για να αντιληφθούμε τη σημασία τους, θα πρέπει να τις δούμε με τον φακό της εξυπηρέτησης των οικείων συμφερόντων.

Η Ρωσία προωθεί τις σχέσεις της με την Τουρκία μέσα σ’ ένα πλαίσιο που έχει οικονομικό χαρακτήρα, ενώ η Τουρκία μέσα στο πλαίσιο της νεο-οθωμανικής της πολιτικής προωθεί την εικόνα της μεγάλης περιφερειακής δύναμης, με τη στρατιωτική παρουσία της σε διάφορες χώρες.

Πιο συγκεκριμένα, η πώληση των πυραύλων S-400 στην Τουρκία από τη Ρωσία και η συνδρομή στο πυρηνικό πρόγραμμα του Άκιουγιου έγινε μέσα στο πλαίσιο της οικονομικής συνεργασίας, πράγμα που αποδεικνύει την πρακτική προσέγγιση του Προέδρου Πούτιν σε θέματα που μπορεί να έχουν διεθνή αντίκτυπο. Όντως, ο επιπρόσθετος πολιτικός και στρατιωτικός χαρακτήρας της κίνησης αυτής καταδεικνύεται από την αντίδραση των ΗΠΑ με τις κυρώσεις κατά της Τουρκίας και τον αποκλεισμό της από την προμήθεια των αεροσκαφών F-35, που ασφαλώς είναι προς όφελος της Ρωσίας.

Ας έρθουμε τώρα στις κινήσεις της Τουρκίας που ενοχλούν τη Ρωσία και αποτελούν αντικείμενο διαφωνιών.

Η επανένωση της Κριμαίας με τη Ρωσία το 2014 δεν έχει αναγνωρισθεί από την Τουρκία, που επιπλέον υποστηρίζει τη μειονότητα των Τατάρων και τις διεκδικήσεις τους. Η Κριμαία για τη Ρωσία αυξάνει το στρατηγικό της βάθος και την επιρροή της στη Μαύρη Θάλασσα, πράγμα που αντιστρατεύεται τα συμφέροντα της Τουρκίας στην περιοχή. Σοβαρότερο ενόχλημα για τη Ρωσία αποτελεί η εντατικοποίηση των σχέσεων Τουρκίας-Ουκρανίας. Πρόσφατα, το Κίεβο χρησιμοποίησε τουρκικά Μπαϊρακτάρ ντρόουνς για να κτυπήσει πολεμιστές στη διαφιλονικούμενη περιοχή του Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία, που υποστηρίζει η Ρωσία.

Πρόκληση, ακόμη, αποτελεί η Τουρκο-Ουκρανική ανακοίνωση για δημιουργία διευκολύνσεων πλησίον του Κιέβου για επισκευή και εκσυγχρονισμό των πολεμικών ντρόουνς. Ο τουρκικός μεγαλοϊδεαλισμός μαρτυρείται, επίσης, από τη δημοσίευση χάρτη τουρκόφωνων περιοχών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που τις παρουσιάζει ως ζώνες τουρκικής επιρροής.

Η αντίδραση της Μόσχας ήλθε με δήλωση του εκπροσώπου του Κρεμλίνου, Δημήτρη Πεσκόφ, που έλεγε ότι ο χάρτης του τουρκικού κόσμου, που παρουσιάστηκε στον Πρόεδρο Ερντογάν, θα πρέπει να φέρει τον ερυθρό αστέρα στο ρωσικό Αλτάι και όχι στο κέντρο της Τουρκίας.

Πριν έρθουμε στην Ανατολική Μεσόγειο, θα πρέπει να αναφερθούμε στη στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν, που κατέληξε στην απώλεια εδαφών για την Αρμενία και στην εκεχειρία, με μεσολάβηση της Ρωσίας. Στην πρόθεση της Τουρκίας να εκμεταλλευθεί την κατάσταση και να συμμετάσχει στην αποστολή ελέγχου της εκεχειρίας αντιτάχθηκε η Ρωσία με ένα ηχηρό ΟΧΙ.

Στην Ανατολική Μεσόγειο, Συρία και Λιβύη αποτελούν ακόμη δύο παραδείγματα διαφωνιών. Στη Συρία, η Ρωσία υποστηρίζει τον Πρόεδρο Άσσαντ και η Τουρκία τους μαχητές της αντιπολίτευσης. Η ένταση των διαφωνιών τους έφθασε και μέχρι την κατάρριψη ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους από την Τουρκία, πράγμα που προκάλεσε την οργή της Μόσχας και τη λήψη αυστηρών μέτρων κατά της Τουρκίας.

Στη Λιβύη, πάλι, υποστηρίζουν αντιμαχόμενες πλευρές και ασφαλώς η θέση της Ρωσίας για αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από τη Λιβύη δεν αρέσει στην Τουρκία. Το ίδιο ισχύει και για το Αφγανιστάν, όπου η Τουρκία θέλει να ελέγχει το διεθνές αεροδρόμιο της Καμπούλ, ενώ η Ρωσία ευνοεί την απόσυρση όλων των ξένων στρατευμάτων από το Αφγανιστάν.

Τέλος, στο Κυπριακό η διαχρονική υποστήριξη της Ρωσίας, όπως επιβεβαιώνεται και από τις δηλώσεις του ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ, μετά τις συνομιλίες που είχε τον περασμένο Οκτώβριο στη Μόσχα με τον Κύπριο ομόλογό του Νίκο Χριστοδουλίδη αποτελεί πρόκληση για την Τουρκία. Από αυτές τις δηλώσεις συγκρατούμε τα ακόλουθα:

Η Κύπρος είναι ο σημαντικός και χρονικά δοκιμασμένος εταίρος μας. Η Ρωσο-Κυπριακή συνεργασία βασίζεται σε μακροχρόνιους δεσμούς φιλίας και πνευματικών και πολιτιστικών σχέσεων. Το Κυπριακό θα πρέπει να λυθεί μέσα στο υπάρχον διεθνές νομικό πλαίσιο.

Οι μονομερείς κινήσεις στο Βαρώσι είναι απαράδεκτες και αντιπαραγωγικές. Είναι σημαντικό τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να συμμετάσχουν στη συζήτηση των εξωτερικών πλευρών της λύσης του Κυπριακού. Συναφώς, επιβεβαιώνεται η θέση της Ρωσίας για αντικατάσταση του απαρχαιωμένου συστήματος εγγυήσεων με νέο του Συμβουλίου Ασφαλείας. Τα προβλήματα στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να λυθούν στη βάση του διεθνούς δικαίου και κυριώς του δικαίου της θάλασσας.

Τις θέσεις αυτές επανέλαβε και ο Ρώσος Πρέσβης στην Κύπρο Στάνισλαβ Οσάτσι, σε δηλώσεις του στην Αγία Νάπα, προσθέτοντας ακόμη και τις θέσεις της Ρωσίας στα θέματα του ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ και της Κυπριακής ΑΟΖ. Πιο συγκεκριμένα, για το θέμα του ειδικού απεσταλμένου τόνισε ότι θα πρέπει να είναι υπεύθυνος στο Συμβούλιο Ασφαλείας και «το κυριότερο να έχει εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας να δρα ως εκπρόσωπος που έχει αρμοδιότητα να συμβάλει στην επίλυση του Κυπριακού». Για την κυπριακή ΑΟΖ είπε ότι «η Κύπρος έχει δικαίωμα να έχει τη δική της ΑΟΖ και αυτό να το έχει υπόψη της η Τουρκία».

Από την πιο πάνω ανάλυση διαφαίνεται ότι υπάρχει, προς το παρόν, μια ισορροπία μεταξύ των συμφωνιών και των διαφωνιών, η οποία επιτυγχάνεται μέσω του διαλόγου. Η σημασία που αποδίδεται στον διάλογο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι μόνο το 2018 υπήρξαν 7 συναντήσεις Πούτιν-Ερντογάν και 18 τηλεφωνικές επικοινωνίες, κατά τις οποίες ο δύσκολος εταίρος άκουσε από τον Πρόεδρο Πούτιν το ρωσικό ΝΙΕΤ σε αρκετά θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Το τι θα υπερισχύσει στο τέλος είναι απρόβλεπτο. Ένα είναι βέβαιο, ότι στην πολιτική δεν υπάρχουν αιώνιοι εχθροί και αιώνιοι φίλοι, αλλά αιώνια συμφέροντα.

Φιλελεύθερος