Στροφή σε τεχνολογίες καθαρής ενέργειας για αποφυγή των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής γίνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως μια πολλά υποσχόμενη μελλοντική τεχνολογία για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θεωρείται και η πυρηνική σύντηξη η οποία βασίζεται στην ενέργεια που απελευθερώνεται όταν δύο πυρήνες ελαφρών ατόμων ενωθούν σε ένα βαρύτερο. Η ενέργεια σύντηξης δεν παράγει καθόλου εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Όσοι επενδύουν στην τεχνολογία αυτή έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν μια νέα εποχή με την παραγωγή αρκετής ενέργειας από σύντηξη για τη δημιουργία ηλεκτροπαραγωγών μονάδων. Πολλές εταιρείες στοχεύουν μέσα στην επόμενη δεκαετία (2030 -2035) να πετύχουν την παραγωγή άφθονης καθαρής ενέργειας. Η ενέργεια σύντηξης είναι εκ φύσεως πολύ πιο ασφαλής από τη πυρηνική ενέργεια, αφού δεν υπάρχει κίνδυνος αλυσιδωτής αντίδρασης ή ατυχήματος σαν τη Φουκουσίμα. Σε αντίθεση με την πυρηνική ενέργεια, η ενέργεια σύντηξης δεν χρησιμοποιείται ούτε στην παραγωγή πρώτων υλών για πυρηνικές βόμβες, αλλά ούτε και παράγει πυρηνικά απόβλητα με διάρκεια ζωής χιλιάδων χρόνων. 

Ενδιαφέρον για την τεχνολογία αυτή επιδεικνύουν και Κύπριοι επιστήμονες που ενώ τάσσονται υπέρ των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, θεωρούν ότι η ενέργεια σύντηξης είναι η ιδανική λύση προς τον σκοπό αυτό. 

Ο Χρίστος Σταύρου, Διευθύνων Σύμβουλος της Fusion Reactors, κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στη Φυσική του Πλάσματος (Imperial College, Λονδίνο), Μάστερ στην Ενέργεια Σύντηξης (University of York), PGCE στη Φυσική (Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) και BSc στη Φυσική (Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ), που δραστηριοποιείται στον τομέα ανέφερε στον «Φ» ότι η ενέργεια σύντηξης είναι η πηγή ενέργειας των άστρων, συμπεριλαμβανομένου και του ήλιου. Επισημαίνει ότι ο πιο τεχνολογικά ώριμος/ ανεπτυγμένος τρόπος είναι με μαγνητικό περιορισμό. Για να επιτευχθεί σύντηξη στη γη με μαγνητικό περιορισμό χρειάζεται ψηλή θερμοκρασία (150 εκατομμύρια βαθμούς, πάνω από δέκα φορές μεγαλύτερη από το κέντρο του ήλιου). Για να επιτευχθούν αρκετές αντιδράσεις έτσι ώστε να απελευθερωθεί αρκετή ενέργεια χρειάζεται επαρκής πυκνότητα.

Σημειώνεται ότι αρκετές συσκευές παγκόσμια επιτυγχάνουν αυτές τις συνθήκες (θερμοκρασία και πυκνότητα), χωρίς πρόβλημα. Αυτό που λείπει ωστόσο είναι μόνο ένα σημαντικό συστατικό, αυτό του καλύτερου περιορισμού της ενέργειας για να αυξηθεί η παραγωγικότητα των συσκευών σύντηξης.

Ο Χρίστος Σταύρου θεωρεί ότι σήμερα είμαστε πιο κοντά από ποτέ στην επίτευξη του στόχου παραγωγής αρκετής ενέργειας από σύντηξη για τη δημιουργία ηλεκτροπαραγωγών μονάδων. Όπως επισημαίνει πολλές εταιρείες στοχεύουν για τις αρχές ή μέσα της επόμενης δεκαετίας (2030-2035).

Όπως αναφέρει ο ίδιος χαρακτηριστικά μια μπαταρία λιθίου που διαθέτει ο κάθε ένας μας στην μπαταρία του κινητού του (5 γραμμάρια λίθιο) και ένα μπιτόνι νερού (25 λίτρα), είναι αρκετό καύσιμο σύντηξης για να καλύψει όλη την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ενός ανθρώπου σε όλη του τη ζωή (πάνω από ένα αιώνα).

Ερωτηθείς ο δρ. Σταύρου για το πώς μπορεί μια ιδιωτική εταιρεία να πετύχει στην εμπορικοποίηση της ενέργειας σύντηξης, όταν οι κυβερνήσεις και ο δημόσιος τομέας δεν έχουν πετύχει εδώ και 70 χρόνια, απάντησε ότι «εδώ και περίπου 20 χρόνια, στο δυτικό κόσμο (ΗΠΑ, Ν. Αμερική, Ευρώπη) τη σκυτάλη καινοτομίας και σοβαρής προσπάθειας εμπορικοποίησης την έχει αναλάβει σε μεγάλο βαθμό ο ιδιωτικός τομέας. Ο δημόσιος τομέας έχει πετύχει σπουδαία πρόοδο στην έρευνα και παραγωγή γνώσεως για το πώς θα πετύχουμε εμπορική σύντηξη. Τώρα έχει μείνει το τελευταίο κομμάτι, είμαστε πολύ κοντά στον τερματισμό, και για αυτό το ενδιαφέρον από ιδιώτες επενδυτές έχει κορυφωθεί». Όπως είπε υπάρχουν γύρω στις 40 εταιρείες πλέον παγκόσμια, και η ιδιωτική επένδυση έχει εκτοξευτεί, με το 2021 να ήταν χρονιά ρεκόρ, με δισεκατομμύρια να έχουν επενδυθεί σε ιδιωτικές εταιρείες σύντηξης.

Ενδιαφέρον για σημαντικές επενδύσεις ανά το παγκόσμιο

Οι αρχικές επενδύσεις σε τέτοιες εταιρείες ήταν πολύ μικρότερες, από μερικές εκατοντάδες χιλιάδες μέχρι μερικά εκατομμύρια δολάρια. Για παράδειγμα, η Helion Energy (που ξεκίνησε το 2013) μέχρι πέρσι είχε συνολική επένδυση γύρω στα $40 εκατομμύρια (μετά από τουλάχιστο έξι επενδυτικούς γύρους και έχοντας ξεκινήσει με $1,5 εκατομμύρια στον πρώτο). Αυτό άλλαξε με τον πιο πρόσφατο επενδυτικό τους γύρο, στον οποίο έλαβαν $500 εκατομμύρια και δεσμεύσεις για άλλα $1,7 δισεκατομμύρια. 

Τα σχέδια της εταιρείας Fusion Reactors και η πιθανή κάθοδος στην Κύπρο

Η εταιρεία Fusion Reactors, ειδικά στα πρώτα χρόνια ανάπτυξης είναι ικανοποιημένη ότι θα μπορεί να έχει όλα όσα χρειάζεται για να πετύχει στη Κύπρο, τόσο από ντόπιους προμηθευτές, όσο και από εισαγωγή εξαρτημάτων. Ως ειδικός στον τομέα ο δρ Σταύρου επισημαίνει ότι η εταιρεία του είναι σε θέση να ανταγωνιστεί τους ειδικούς στο εξωτερικό. Η ομάδα περιλαμβάνει ειδικούς στον τομέα της γρήγορης δημιουργίας πρωτοτύπων και ειδικούς με χρόνια στον τομέα. Εξηγεί ότι όλες οι άλλες ιδιωτικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών με επενδύσεις δισεκατομμυρίων, ξεκίνησαν με παρόμοιο τρόπο. «Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, στο παρόν στάδιο, κανένας, ούτε εμείς ούτε οι ανταγωνιστές μας, δεν μπορεί να γνωρίζει ποιες από τις συσκευές που αναπτύσσονται θα καταφέρουν να πετύχουν την οικονομικά επικερδή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από σύντηξη», τόνισε.

Ο δρ Σταύρου σημειώνει ότι η ανάπτυξη επιτυχούς αντιδραστήρα σύντηξης δεν είναι γραμμική και οι περισσότερες εταιρείες αναπτύσσουν διαφορετικού είδους αντιδραστήρα. Αν χρησιμοποιήσουμε την αναλογία του αεροπλάνου και της πτήσης, οι εταιρείες αερόπλοιων είχαν περισσότερα χρήματα και χρόνια ανάπτυξης από όσα είχε το αεροπλάνο και οι αδερφοί Ράιτ στα τέλη του 19ου αιώνα. Πιο πρόσφατα, έχουμε το παράδειγμα της Τέσλα στο τομέα των αυτοκινήτων.

Παρουσιάζεται πάντως αισιόδοξος για επιτυχία. «Οι συσκευές που σκοπεύουμε να αναπτύξουμε είναι πρωτοποριακές και δεν αναπτύσσονται από κανένα από τους ανταγωνιστές μας, οι οποίοι κατά κανόνα χρησιμοποιούν σχέδια και συσκευές από τις δεκαετίες του ’60 και ’70», συμπλήρωσε.

Όσον αφορά τα σχέδια της εταιρείας, θα ξεκινήσει εργασίες όταν συμπληρωθεί ο πρώτος επενδυτικός γύρος. «Σχεδιάζουμε να ερευνήσουμε πειραματικά στους πρώτους 30 μήνες εργασιών πώς συγκρίνεται η συσκευή μας με τις καλύτερες συσκευές που εξερευνώνται στο κόσμο», είπε.

Ο δρ Σταύρου δεν αποκλείει κάθοδο της εταιρείας του στην Κύπρο, με τον ίδιο να παρουσιάζεται φιλόδοξος ότι μια τέτοια κίνηση θα ωφελήσει τη Κύπρο σε πολλούς τομείς, ανεξάρτητα από το ποσοστό επιτυχίας. «Για παράδειγμα, πιστεύω ότι τέτοιο είδος εγχειρήματος θα ωφελήσει στο να γεννηθούν περισσότεροι Κύπριοι επιστήμονες. Επίσης, θα δείξει ότι το να γεννηθεί κάποιος στην Κύπρο δεν μας εμποδίζει από του να είμαστε ανταγωνιστικοί σε οποιονδήποτε τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο», τόνισε.

Ρεαλιστικά όμως, προσθέτει, μετάβαση στην Κύπρο θα γίνει εφικτή μόνο αν η επένδυση που χρειαζόμαστε για ξεκίνημα εργασιών (ποσό σχετικά μικρό) έρθει από Κύπρο. «Το ενδιαφέρον που έχουμε δει μέχρι τώρα είναι με επενδυτές που μίλησαν μαζί μας ως εταιρεία του ΗΒ. Θα ξεκινήσουμε επίσημα τον πρώτο μας επενδυτικό στο τέλος Ιανουαρίου και ελπίζουμε να δούμε και ενδιαφέρον από πρόσωπα/ οργανισμούς στη Κύπρο», καταλήγει.

Φιλελεύθερος