Στην κρίση της Ουκρανίας με τη Ρωσία, όπως σε κάθε κρίση, ό,τι βλέπεις υπάρχει. Ό,τι δεν βλέπεις, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Το 1995, ο Δημοκρατικός Ρίτσαρντ Χόλμπουρκ, γνωστός και από τη δράση του στο Κυπριακό, είχε αναλύσει την πολιτική των ΗΠΑ στην εξής λογική: Αμερική, μια Ευρωπαϊκή Δύναμη. Εκτός λοιπόν του γερμανικού ζητήματος, εάν, δηλαδή, θα έχουμε μια γερμανική Ευρώπη ή μια ευρωπαϊκή Γερμανία, υπάρχει και το αμερικανικό. Κατά πόσον, δηλαδή, θα έχουμε μια ευρωπαϊκή Ευρώπη ή μια αμερικανική Ευρώπη. Στην κρίση, λοιπόν, έχουμε δυο στρατηγικές φιλοσοφίες που χρήζουν ανάλυσης: Τη ρωσική αναθεωρητική πολιτική και κατά πόσον συνιστά νέα απειλή, και τη στρατηγική αντίληψη της Ουάσιγκτον για την αμερικανική Ευρώπη.

• Ο ρόλος της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου στην κρίση της Ουκρανίας
• Τι θα πει ο Κασουλίδης στις ΗΠΑ για τον EastMed
• Η νεκρή ζώνη της Μόσχας και η καραμπόλα συμφερόντων

Πόλεμος ή όχι…

Από την πρώτη ημέρα της εκλογής του, ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν στράφηκε εναντίον της Ρωσίας χρησιμοποιώντας την Ουκρανία και δη τις ανατολικές περιοχές της χώρας, όπου υπάρχουν ρωσόφωνοι πληθυσμοί, για να αναδείξει και να φωτίσει τη νέα ρωσική απειλή. Η κρίση κλιμακώνεται το τελευταίο διάστημα με τη συγκέντρωση πρόσθετων ρωσικών δυνάμεων στα σύνορα των δύο χωρών. Και το ερώτημα είναι εάν θα υπάρξει πόλεμος ή όχι; Θα είναι τοπικός ή γενικευμένος; Ή, τελικά, θα οδηγηθούμε σε αποκλιμάκωση;

Όλοι γνωρίζουν ότι ένας γενικευμένος πόλεμος θα είναι καταστροφικός. Οι μεν Ρώσοι επανέρχονται στο διεθνές σύστημα στη βάση της αναθεωρητικής πολιτικής από τη Μαύρη Θάλασσα ώς τη Μέση Ανατολή, οι δε Αμερικανοί δημιουργούν νέες συνθήκες αποτροπής, σηκώνοντας ψηλά την υπόθεση στην ανατολική Ουκρανία. Εκτός της Ουκρανίας, οι πρώτοι που αισθάνονται τη νέα «ρωσική απειλή» είναι οι βαλτικές χώρες, οι οποίες, όπως λέγεται, πάσχουν ακόμη από το σοβιετικό σύνδρομο. Το ίδιο και η Πολωνία. Στην απουσία, δε, κοινής άμυνας και εξωτερικής πολιτικής από την ΕΕ, τον κύριο ρόλο στις εξελίξεις έχει το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ, καθότι αποτελούν τη μόνη οργανωμένη αμυντική δύναμη. Όσο μεγαλώνει ή μεγαλοποιείται από την Ουάσιγκτον η ρωσική απειλή και όσο η Μόσχα την επιβεβαιώνει, τόσο και πιο πολύ ενισχύεται η εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ. Οι στρατηγικές εξαρτήσεις οδηγούν σε αντίστοιχες πολιτικές και οικονομικές, όπως την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και στη λογική της Αμερικής ως της κύριας Ευρωπαϊκής Δύναμης. Ενισχύεται, δηλαδή, η αντίληψη της αμερικανικής Ευρώπης.

Η νεκρή ζώνη

Η Ουκρανία χαρακτηρίζεται από τη Μόσχα ως «νεκρή ζώνη», όπως και η Γεωργία. Γιατί; Διότι όλες οι επιθέσεις, τις οποίες δέχθηκε από την εποχή των Ναπολεόντειων Πολέμων ώς τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν από το ουκρανικό έδαφος. Στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, που πραγματοποιήθηκε από τις 2 ώς 4 Απριλίου του 2008, στο Βουκουρέστι, συζητήθηκε, μεταξύ άλλων, η διεύρυνση της Συμμαχίας προς την Ουκρανία και τη Γεωργία. Λίγο αργότερα, μεταξύ 1ης και 12ης Αυγούστου του ίδιου έτους, είχαμε τον πόλεμο στη Γεωργία, ο οποίος υποκινήθηκε από τις ΗΠΑ. Έγινε ένα σημαντικό τεστ για τις αντιδράσεις της Μόσχας, η οποία: 1. Καθάρισε την κατάσταση και έδωσε το μήνυμα ότι δεν θα δεχθεί απειλή στην αυλή της. 2. Ήταν μια από τις αφορμές για να προχωρήσει εν συνεχεία το 2014 στην κατάληψη της Κριμαίας, με το επιχείρημα ότι είναι ιστορικά και πληθυσμιακά ρωσική περιοχή, η οποία κακώς δόθηκε από τον Χρουστσόφ ως δώρο στη γενέτειρά του Ουκρανία όταν ήταν ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης το 1954. Αληθές είναι ότι οι ΗΠΑ επιχείρησαν να απαγκιστρώσουν την Ουκρανία από την επιρροή της Ρωσίας με διάφορους τρόπους, όπως ήταν η Πορτοκαλί Επανάσταση, που εξελίχθηκε από τον Νοέμβριο του 2004 ώς τον Ιανουάριο του 2005. Η προσπάθεια συνεχίστηκε, αλλά οι Αμερικανοί ακόμη να τα καταφέρουν. Όπως και στη Γεωργία έτσι και στην Ουκρανία, στόχος των Δυτικών ήταν η σταδιακή ενσωμάτωση των χωρών αυτών στο ΝΑΤΟ για τη χαλιναγώγηση της Ρωσίας, η οποία από την πλευρά της προχώρησε: 1) Στην κατάληψη της Κριμαίας. 2) Στη χρήση των ρωσικών πληθυσμών στην ανατολική Ουκρανία ως μιας μόνιμης απειλής απώλειας νέων εδαφών εάν οι Δυτικοί καταργήσουν το καθεστώς νεκρής ζώνης που θέλουν οι Ρώσοι να έχει η Ουκρανία, κυρίως, δε, εάν την εντάξουν στο ΝΑΤΟ.

Στρατηγικοί άξονες της Μόσχας

Οι αρχικές κινήσεις των Ρώσων είχαν ως εξής: Δημιουργία δύο στρατηγικών τόξων. Το ένα από τα ανατολικά της Ουκρανίας και μέσω της Κριμαίας φτάνει στην Υπερδνειστερία, ένα μη αναγνωρισμένο κρατίδιο, που ανήκει στη Μολδαβία αλλά έχει ζητήσει Ένωση με τη Ρωσία. Το δεύτερο τόξο ξεκινά από την Αγία Πετρούπολη και καταλήγει στο Καλίνινγκραντ, το οποίο αποτελεί μεγάλη αεροναυτική βάση των Ρώσων. Η προέκταση της ρωσικής ισχύος φτάνει ώς τα σύνορα με τη Φινλανδία, ενώ εάν δει κάποιος τον χάρτη διαπιστώνει ότι οι Βαλτικές χώρες (Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία) είναι ήδη εγκλωβισμένες από ρωσικό στρατό.

Λογική της «Ουκρανοποίησης»

Στην παρούσα φάση, εάν προκύψει γενικευμένος πόλεμος θα εξελιχθεί σε Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος θα είναι καταστροφικός για όλους. Θα είναι «loss – loss situation». Άρα, ορθολογιστικά ομιλούντες, δεν μπορεί να έχουμε γενικευμένο πόλεμο, διότι γίνονται σκακιστικές κινήσεις απ’ όλους τους δρώντες. Δηλαδή, για να αποτραπεί ο πόλεμος, θα πρέπει να γίνουν κινήσεις προτού ξεσπάσει. Αυτήν τη στιγμή, οι ΗΠΑ και η Δύση στέλνουν μεν οπλικά συστήματα στην Ουκρανία, αλλά, όπως τονίζουν, δεν θα βρεθούν επί του εδάφους με δικό τους στρατό αν επέλθει το μοιραίο! Εργάζονται, δηλαδή, στην λογική της «Ουκρανοποίησης της κρίσης». Οι Ρώσοι από την πλευρά τους: Α) Δεν έχουν λόγο να επιτεθούν και να πληρώσουν διπλωματικό και άλλο κόστος, και δη οικονομικό, μέσω νέων σε βάρος τους κυρώσεων, αφού μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους ρωσικούς πληθυσμούς εντός της Ουκρανίας και δη στα ανατολικά, στο Ντόνεσκ, δηλαδή, και σε άλλες περιοχές. Β) Είναι πιθανό να εμπλακούν σε τοπικές συγκρούσεις. Γ) Είναι δυνατό να διενεργήσουν εισβολή υπό το πρόσχημα προστασίας ρωσικών πληθυσμών. Μπορεί, μάλιστα, μια τέτοια δράση να εμφανιστεί ως μια μορφή ζώνης ασφαλείας, που προϋποθέτει την απόσυρση στρατευμάτων σε σύντομο χρονικό διάστημα και μετά από συνομιλίες για αποφυγή γενίκευσης του πολέμου. Κυρίως, όμως, οι Ρώσοι θα επιδιώξουν να κερδίσουν ό,τι θα ήθελαν διά της σκιάς της ισχύος τους.

Η καρδιά της Ευρώπης και άξονας ανάσχεσης

Βεβαίως, στη στρατηγική κάποιος – και αυτό πράττουν οι Δυτικοί – ελέγχει το χειρότερο σενάριο. Τι θα συμβεί, δηλαδή, εάν ξεκινήσουν τα ρωσικά τανκς. Με βάση τον αμυντικό σχεδιασμό και τη διάθεση δυνάμεων, η Ουκρανία έχει ως πρώτη γραμμή αμύνης τα σύνορά της με όγκο στρατευμάτων, στα ανατολικά αλλά και στην περιοχή που συνορεύει με την Κριμαία. Η δεύτερη γραμμή ανάσχεσης τοποθετείται περίπου στο κέντρο της χώρας. Συνιστά στην ουσία έναν κεντρικό άξονα αμύνης από τα βόρεια και καταλήγει στα νότια. Μπορεί, δε, να ακολουθήσει μερικώς ή καθολικώς την πορεία του ποταμού Δνείπερου. Σε αυτήν την περίπτωση, η Ουκρανία δεν έχει επαρκείς δυνάμεις για να κρατήσει μόνη της τη γραμμή αυτή. Ταυτοχρόνως, από τη μια πλευρά, έχει προς τα βόρεια πρόβλημα με τη Λευκορωσία, που ελέγχεται από τη Μόσχα, και στα νότια με την Κριμαία. Εάν πέσει αυτή η γραμμή αμύνης, που διχοτομεί κατά κάποιον τρόπο την Ουκρανία, τότε η επόμενη ανάσχεση επιβάλλει την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον άξονα που αρχίζει από τα βόρεια, από το ύψος των Νήσων Άλαντ και καταλήγει στην Τουρκία αφού διασχίσει την Πολωνία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία (δες χάρτη). Αυτό το αμυντικό τόξο προστατεύει την «Καρδιά της Ευρώπης», δηλαδή τη Γερμανία, την Πολωνία, την Τσεχία, την Αυστρία, τη Σλοβενία και την Ελβετία, καθώς και τον περίγυρο.

Ο στρατηγικός στροφέας…

Επί των ανωτέρω θα ήταν δυνατό να επισημανθούν τα εξής: 1. Ο στρατηγικής σημασίας ρόλος του Καλίνινγκραντ. Η Ρωσία, εκτός από τις αεροναυτικές δυνάμεις που διαθέτει εκεί, τώρα έχει συγκεντρώσει τέσσερεις μηχανοκίνητες ταξιαρχίες και ειδικές δυνάμεις. 2. Οι Βαλτικές χώρες είναι εκ των πραγμάτων εγκλωβισμένες από τους Ρώσους, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως περιοχές κατατριβής από τη Δύση. 3. Η Πολωνία βρίσκεται στον άξονα του κυρίως μετώπου. Γι’ αυτό, άλλωστε, τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί στρατιωτικά από τις ΗΠΑ, συν του γεγονότος ότι οι αξιωματικοί της είναι κυρίως «γερμανοθρεμμένοι», δηλαδή εκπαιδευμένοι από το Βερολίνο. 4. Η Τσεχία συνιστά τον στρατηγικό στροφέα στο κέντρο της καρδιάς της Ευρώπης. Δηλαδή, από εκεί μπορούν να εκδηλώνονται επιχειρήσεις προς όλες τις κατευθύνσεις. 5. Λόγω της απουσίας αυτόνομης άμυνας και ασφάλεια από την ΕΕ, η Ευρώπη στηρίζεται στο ΝΑΤΟ και στις ΗΠΑ. Για την αποτροπή της Ρωσίας επιβάλλονται χερσαίες και αεροναυτικές δυνάμεις των Αμερικανών.

Ρόλος Τουρκίας και Ελλάδας

Η Τουρκία έχει τον δικό της γεωπολιτικό ρόλο στη Μαύρη Θάλασσα, στη Γεωργία και στην περιοχή του Καυκάσου και πέραν αυτού, δηλαδή στη Μ. Ανατολή εφόσον διαχυθεί η κρίση. Συνιστά Βάση ΝΑΤΟϊκή και επιχειρησιακή, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καλύψει τη δράση της Ρωσίας προς την πλευρά της Μαύρης Θάλασσας. Όσο δε για την Ελλάδα, ο ρόλος της είναι σημαντικός λόγω της Αλεξανδρούπολης, η οποία τοποθετείται στην περιφέρεια του δυτικού άξονα ανάσχεσης, που ξεκινά από τις Νήσους Άλαντ ώς την Τουρκία. Αποτελεί Βάση υποστήριξης και ανεφοδιασμού. Από εκεί μπορούν να διοχετεύονται στρατεύματα και υλικό στο κυρίως μέτωπο. Εκ των πραγμάτων σημαντικές είναι και οι Βάσεις στη Λάρισα και στην Κρήτη. Το ίδιο ισχύει και για τις Βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο. Αποτελούν, όπως κάθε ανάλογη Βάση, ορμητήριο, ενώ από τη θάλασσα της περιοχής μας μπορούν να εκτοξεύονται πύραυλοι μακρού βεληνεκούς είτε από πλοία επιφάνειας είτε από υποβρύχια. Εάν ισχυριστεί κάποιος ότι στο έδαφος οι Ρώσοι έχουν, σε πρώτη φάση, πλεονέκτημα, στη θάλασσα υπάρχει αμερικανική κυριαρχία.

Προτεκτοράτο και συμπληγάδες

Από τη στιγμή, κατά την οποία η Κύπρος δεν ανήκει, εμπράκτως, στον ενιαίο αμυντικό σχεδιασμό με την Ελλάδα ή με το Ισραήλ, δεν μπορεί να είναι σημαντικός παίκτης στις εξελίξεις. Από το έδαφός της και από τη θάλασσά της μπορούν να ενεργούν περιφερειακές ή άλλες μεγάλες δυνάμεις, χωρίς να την ρωτούν. Και αν την ρωτούν, θα είναι για τυπικούς λόγους. Η κρίση στην Ουκρανία φέρνει στο προσκήνιο το σύστημα ασφάλειας στην περιοχή μας, όπου δεσπόζουν η Τουρκία, το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Οι εξελίξεις είναι εκ των πραγμάτων συναφείς και με την ενέργεια. Το συναφές σκηνικό αποτυπώνεται στον «Βόρειο Αγωγό Δυο», στη διοχέτευση φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη και στις μεγάλες εξαρτήσεις της Ευρώπης από τη Μόσχα στα θέματα της ενέργειας, που συνιστά άλλο ένα πολιτικό εργαλείο εκβιασμού ή αποτροπής στα χέρια της Ρωσίας. Εφόσον η Κύπρος δεν εντάχθηκε, όπως και ψυχροπολεμικά, σε κάποια συμμαχία -και εφόσον η άμυνα της ΕΕ εξαρτάται από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ- ή θα εξελιχθεί σιωπηρώς σε προτεκτοράτο ή θα συνθλιβεί μεταξύ των συμπληγάδων που δημιουργούν τα συμφέροντα των μεγάλων ή περιφερειακών δρώντων. Ειδικώς τώρα διακρίνεται η πρόθεση των ΗΠΑ να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία για να την τραβήξουν μακριά από τις αγκάλες της Ρωσίας. Μέσα σε αυτήν τη λογική περιλαμβάνεται και η προσπάθεια επαναπροσέγγισης των σχέσεων Ισραήλ – Τουρκίας. Εάν, και σε ποιο βαθμό, η πολιτική αυτή θα ευοδωθεί, είναι θέμα που θα το δείξει ο χρόνος. Οι ΗΠΑ, πάντως, χρειάζονται την Τουρκία. Εμάς τι να μας κάνουν όταν δεν ανήκουμε σε συμμαχία και επαρκή ισχύ. Συνεπώς, με τους Τούρκους και τα συμφέροντά τους θα παίξουν. Εμείς πιθανό να είμαστε τμήματα των ανταλλαγμάτων που θα λάβει η Άγκυρα.

Ο Πρόεδρος και η βιωσιμότητα του EastMed

Δεν είναι πάντως τυχαίο το άτυπο έγγραφο των ΗΠΑ για τον EastMed. Είναι ένα μικρό δείγμα εξευμενισμού για την Άγκυρα από τον ηγεμόνα μετά τις όποιες κυρώσεις με αφορμή τους S-400. Ενώ το άτυπο έγγραφο ισχυρίζεται ότι δεν είναι συμφέρουσα η επιλογή του EastMed, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης διάβασε την Πέμπτη το βράδυ απόσπασμα από τη μελέτη βιωσιμότητας του 2017, που αναφέρει ότι τόσο το τεχνικό σκέλος όσο και το οικονομικό είναι συμφέροντα. Είναι υλοποιήσιμα και βιώσιμα. Τόνισε, δε, ότι οι Αμερικανοί, ενώ αμφισβητούν τη δική μας επιλογή για διοχέτευση φυσικού αερίου υπό το πρόσχημα της πράσινης ενέργειας, θέλουν οι ίδιοι να πωλήσουν φυσικό αέριο στην ΕΕ. Το δικό μας βλάπτει την πράσινη ενέργεια, το δικό τους όχι! Με όσα λέει ο Πρόεδρος διαψεύδονται εκείνοι που ισχυρίζονταν ότι ο εν λόγω αγωγός δεν ήταν συμφέρουσα επιλογή λόγω τεχνικών προβλημάτων και άλλων οικονομικών λόγων. Συναφή με το θέμα είναι τα εξής ερωτήματα: Όταν η Γερουσία των ΗΠΑ ενέκρινε τον EastMed όχι το 2017 αλλά το 2020, δεν είχε ενώπιόν της έρευνες βιωσιμότητας; Τόσο ανεύθυνη ήταν; Όταν τον περασμένο Αύγουστο, κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο, ο Μπομπ Μενέντεζ αναφερόταν ως Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών της Γερουσίας στον EastMed, δεν είχε υπόψη του κάποιες μελέτες βιωσιμότητας; Μέσα σε τέσσερεις μήνες ο βιώσιμος EastMed κατέστη μη βιώσιμος. Διαφορετική είναι η άποψη του εβραϊκού λόμπι στις ΗΠΑ από αυτήν του άτυπου εγγράφου των Δημοκρατικών, όπως εκφράσθηκε στο περιοδικό «Newsweek». Ότι, δηλαδή, είναι στρατηγικής σημασίας ο EastMed.

Τι θα πει στις ΗΠΑ ο Κασουλίδης

Ερώτημα: Τι θα πει στις επαφές του στις ΗΠΑ ο ΥπΕξ Γ. Κασουλίδης, ο οποίος δημόσια υιοθετεί την τουρκική θέση ότι ο EastMed προκαλεί προβλήματα στην Άγκυρα και, ως εκ τούτου, δεν πρέπει να υλοποιηθεί; Θέλουμε ή όχι τον EastMed; Τι θα πει στους Αμερικανούς; Θα επαναλάβει ότι θέλει ομοσπονδία δυο ισότιμων συνιστώντων κρατών με ισότιμη κυριαρχία, που είναι η προηγούμενη τουρκική θέση των δυο κρατών και αγωγό προς Τουρκία; Εάν όμως υιοθετηθεί ένα τέτοιο πολιτειακό σύστημα θα τεθεί ή όχι η Κύπρος κάτω από το αμυντικό σύστημα της Άγκυρας; Με άλλα λόγια, θα έχουμε ή όχι ένα τουρκικό προτεκτοράτο; Τελικά, όπως η Ευρώπη επί της ουσίας αντιμετωπίζει το φαινόμενο να είναι αμερικανική, και στη δική μας περίπτωση η Κύπρος πολύ πιο εύκολα μπορεί να καταστεί με διάφορους τρόπους τουρκική! Κανόνες ισχύος. Για άλλη μια φορά η ελπίδα σωτηρίας δεν αναμένεται να γεννηθεί μέσα από τις πολιτικές μας, αλλά από τα συμφέρονταν τρίτων, όπως ένα πιθανό βέτο των Ισραηλινών στις τουρκικές αξιώσεις. Όχι για το δικό μας χατίρι αλλά για τα δικά τους συμφέροντα, υπό την έννοια π.χ. ότι δεν θα θελήσουν την αναβάθμιση της Τουρκίας μέσω Κύπρου και τη δική τους, ταυτόχρονη, υποβάθμιση… Καλώς ή κακώς τα έθνη και τα κράτη δεν μπορούν να στηρίζουν την επιβίωσή τους σε στρατηγικές καραμπόλες…

Γραμμές ανάσχεσης και καρδιά της Ευρώπης

Ο χάρτης αποτυπώνει πώς εξελίσσεται και πώς μπορεί να εξελιχθεί η κρίση στην Ουκρανία λαμβάνοντας υπόψη το χειρότερο σενάριο, το οποίο συνιστά κλασική συνταγή γενίκευσης του πολέμου. Η πρώτη γραμμή άμυνας των Ουκρανών είναι στα σύνορα και η δεύτερη στον κάθετο άξονα από τα βόρεια στα ανατολικά στο κέντρο της χώρας. Εάν σπάσει αυτός ο άξονας, η κύρια γραμμή ανάσχεσης του ΝΑΤΟ αποτυπώνεται στον άξονα που αρχίζει από τις Νήσους Άλαντ και καταλήγει στην Τουρκία μέσω Πολωνίας, Σλοβακίας, Ουγγαρίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας. Αυτός ο άξονας προστατεύει τη λεγόμενη καρδιά της Ευρώπης με αθασί χρώμα και ρίγες ουρανιές. Ο χάρτης και ο ρόλος των δυνάμεων αναλύεται στο κείμενο.

Τα αμυντικά και επιθετικά τόξα της Μόσχας

Αυτός είναι ένας δεύτερος, συναφής με τον πρώτο, χάρτης, που δείχνει πώς θα είναι δυνατό να εκδηλώσει την επίθεσή της η Ρωσία και μέχρι πού μπορεί να φτάσει. Δικαιολογεί αυτός ο χάρτης τον πρώτο, ως προς τις γραμμές ανάσχεσης τόσο εντός της Ουκρανίας όσο και εκτός, δηλαδή στον άξονα από τα Νησιά Άλαντ ώς την Τουρκία. Τα δυο μαύρα τόξα είναι, το πρώτο η αντίστοιχη πρώτη γραμμή ανάσχεσης αλλά και επίθεσης της Ρωσίας και το δεύτερο, μέχρι πού μπορεί να φτάσει επιθετικά. Στηρίζεται, δε, στη λεγόμενη ρωσική αναθεωρητική πολιτική.

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

Σημερινή