Η διεθνής σκηνή θα παρουσιάσει πολλές προκλήσεις το 2022

Του Νικήτα Σίμου 

Όσο για την αλήθεια, δεν την ξέρει κανείς, ούτε οι Θεοί, μα κι΄αν ακόμα κάποιος την άρθρωνε δεν θα το γνώριζε, γιατί όλα δεν είναι παρά ένα πυκνοπλεγμένο δίχτυ  μαντευμάτων.
Ξενοφάνης DK, B, 18 και 34 (Απόδοση από τον συγγραφέα)

Η διεθνής σκηνή θα παρουσιάσει πολλές προκλήσεις το 2022, καθώς σημαντικά θέματα παραμένουν εκκρεμή, η προσέγγιση των οποίων θα απαιτήσει κατά την άποψη μας αυξημένη επικοινωνία και διαπραγματεύσεις μεταξύ των εμπλεκομένων μερών. Kοινή γνώμη και πληθυσμοί, κάτω από το βαρύ φορτίο του φόβου της πανδημίας και της συναφούς οικονομικής δυσπραγίας, επιθυμούν ένα ηπιότερο κλίμα και στις διακρατικές σχέσεις. Αν αυτό σημάνει μείωση και του συναγερμού σε κάποιο βαθμό, μένει να αποδειχθεί. 

Ακολουθούν οι κατά την άποψή μας σημαντικότερες προκλήσεις τις οποίες θα παρουσιάσει το 2022 στις διεθνείς σχέσεις.

Πρόληψη της Κλιμάκωσης στο Donbass και τα Ρώσο-Ουκρανικά Σύνορα 

Πολλοί αναλυτές στη Δύση πιστεύουν ότι είναι αναπόφευκτη μια εμπλοκή Ρωσίας Ουκρανίας, ενώ η ρωσική πλευρά διατείνεται ότι δεν έχει τέτοιες προθέσεις. Θα ήταν σημαντική διπλωματική επιτυχία των εμπλεκομένων χωρών να αποφύγουν μια θερμή αντιπαράθεση καθώς οι βαριές απώλειες σε στρατιωτικές δυνάμεις και οικονομικό κόστος, παράλληλα με τις εκτεταμένες καταστροφές, θα έθεταν σε αμφισβήτηση από τους πολίτες τους τα ίδια τα καθεστώτα των χωρών αυτών, με κίνδυνο μια μεγάλη αποσταθεροποίηση. 

Βελτίωση των Σχέσεων Ρωσίας-ΗΠΑ  

Η αντιπαλότητα στις σχέσεις Ρωσίας-ΗΠΑ θα τείνει να διατηρηθεί όπως διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια. Παρά ταύτα οι επαφές μεταξύ των Προέδρων των χωρών κατά το 2021 δίνουν την ελπίδα ότι θα συνεχιστούν και το 2022, υποστηρίζοντας τον διάλογο για τον έλεγχο των όπλων, τη στρατηγική ισορροπία και την κυβέρνο-ασφάλεια. Υπάρχει το ενδεχόμενο να αποκατασταθεί η πλήρης λειτουργία των διπλωματικών αποστολών των δυο χωρών, αντίστοιχα στην Washington και την  Μόσχα, επαναφέροντας ένα δείγμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

Αποκατάσταση του Διαλόγου Ρωσίας-ΝΑΤΟ

Οι επαφές μεταξύ Μόσχας και Νατοϊκής έδρας στις Βρυξέλλες πάγωσαν το 2021, όπως και οι διεργασίες του Συμβουλίου Ρωσίας-ΝΑΤΟ. Όμως και οι δύο πλευρές εκφράζουν το ενδιαφέρον να συνεχιστεί ένας διάλογος, ο οποίος θα μπορούσε να διερευνήσει τις προϋποθέσεις μιας διμερούς διαχείριση κρίσης στην Ευρώπη ( π.χ Ουκρανία, πρόσφυγες στην Πολωνία κ.α.).

Συμφωνίες Ρωσίας-ΕΕ για τη μετάβαση στην Καθαρή Ενέργεια

Με έναυσμα έναν τέτοιο διάλογο, είναι ενδεχόμενο να υπάρξει προσέγγιση μεταξύ Ρωσίας και ΕΕ ειδικά όσον αφορά τις διασυνοριακές ρυθμίσεις μεταφοράς υδρογονανθράκων. Το 2022 θα είναι ένα αποφασιστικό έτος για τον καθορισμό της συνεργασίας ΕΕ-Ρωσίας ως προς την ενέργεια, καθώς η Μόσχα θα κληθεί να θέσει σε λειτουργία τον Nord Stream-2 και να παραμερίσει τα εμπόδια συνεργασίας της με τις Βρυξέλλες, ενώ τα ευρωπαϊκά συμβόλαια φυσικού αερίου είχαν ξεπεράσει τα $1,800 ανά χιλιάδα κυβικών μέτρων το Δεκέμβριο, επιβαρύνοντας υπέρογκα τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά.  

Κίνδυνος Κατάργησης του Κράτους στο Αφγανιστάν

Η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση στο Αφγανιστάν χειροτερεύει ραγδαία και είναι ορατό το φάσμα μιας ανθρωπιστικής καταστροφής, η οποία θα δημιουργήσει κύματα προσφύγων προς τις γειτονικές χώρες, ενώ υπάρχει και ο υψηλός κίνδυνος δραστηριοποίησης ανατρεπτικών φονταμεταλιστικών ομάδων και οργανώσεων. Είναι ίσως ο χώρος της μεγαλύτερης διπλωματικής πρόκλησης, ώστε να αρθούν οι περιορισμοί των Η. Εθνών, και το καθεστώς της Καμπούλ να δώσει απτά δείγματα προόδου στον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ενισχυόμενο από τις στο έδαφός του παρούσες δυνάμεις.

Σταθεροποίηση στο Νότιο Καύκασο

Ένα χρόνο μετά τη σύγκρουση στο Νagorno-Karabakh, η οποία έκλεισε με μια εύθραυστη ανακωχή και την ανάληψη του ρόλου του ειρηνοποιού από τη Μόσχα, κάποιοι κίνδυνοι επανάληψης των εχθροπραξιών παραμένουν, καθώς κύριες οδικές αρτηρίες παραμένουν ακόμη κλειστές. Η περιοχή έχει επιπλέον ανάγκη και από αναπτυξιακά έργα, ενέργεια η οποία περισσότερο χρεώνεται στην Ρωσία, δεδομένου του ρυθμιστικού ρόλου της μεταξύ Μπακού και Γιερυβάν.

Μεταβολή του Καθεστώτος της Λευκορωσίας

Τον Φεβρουάριο του 2022 αναμένονται δημοψήφισμα και συνταγματικές μεταβολές στη Λευκορωσία, οι οποίες αποτελούν την αρχή πολιτικής μεταβολής του καθεστώτος του Μινσκ. Το καθεστώς Λουκασένκο δοκίμασε σκληρά τα ευρωπαϊκά αντανακλαστικά και αποδείχτηκε επικίνδυνο για τις ισορροπίες στην περιοχή. Θα είναι μια έντονη πρόκληση για την Μόσχα η αναβάθμιση των ρυθμιστικών σχέσεών της με το απρόβλεπτο και αυταρχικό καθεστώς μιας χώρας, η οποία εμπίπτει στις άμεσες γεωστρατηγικές επιλογές της.

Οι Ελληνο-Τουρκικές Σχέσεις

Το θέμα αποκτά επιπλέον ενδιαφέρον καθώς η Τουρκία στη διεκδικητική δυναμική την οποία αναπτύσσει προσθέτει και το θέμα της αποστρατικοποίησης των νησιών την οποία συνυφαίνει και με την κυριαρχία τους. Ο στόχος της Άγκυρας είναι να παρουσιάζει την Ελλάδα ότι παραβιάζει συνθήκες, επιδιώκοντας εμπλουτισμό των θεμάτων της προς συζήτηση ατζέντας της. Μία τέτοια τακτική μπορεί να αποκτά ιδιαίτερο νόημα αν η Τουρκία σχεδιάζει μια ¨εφ΄όλης της ύλης¨ διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ, για την δημιουργία νέων ισορροπιών. Αν η υπόθεση αυτή ισχύει τότε η Άγκυρα θα είχε κάθε λόγο να αποφύγει οξύνσεις επι του πεδίου, οι οποίες δυνητικά αποσταθεροποιούν την Νοτ. Ανατ. Πτέρυγα του ΝΑΤΟ. 

Αυτό βέβαια δεν αναιρεί τις τουρκικές επιδιώξεις για διχοτόμηση της Κύπρου και σχετικές προκλητικές ενέργειες (π.χ τετελεσμένα στα Βαρώσια), οι οποίες θα δοκιμάσουν και πάλι τα Κυπριακά και Ελληνικά αντανακλαστικά. Όσον αφορά το μέτωπο των γεωτρήσεων, η Τουρκία θα εξακολουθήσει να παρεμβάλλει εμπόδια με τις δικές της σεισμικές έρευνες και ναυτικές ασκήσεις στα θαλάσσια οικόπεδα ενδιαφέροντος της. Ενδεχομένως να έχει κάποιο νόημα το ότι τα Τουρκικά γεωτρύπανα είναι στην Μαύρη Θάλασσα σε συνδυασμό με παλαιότερες δηλώσεις του Προέδρου Ερντογάν για εκεί σημαντικά κοιτάσματα. Έτσι, το απρόβλεπτο μάλλον θα κυριαρχήσει στις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις, ενδεχομένως όμως με μικρότερες εξάρσεις.

Στα προηγηθέντα παρουσιάσαμε τις κατά την άποψή μας σημαντικές προκλήσεις και δυνητικές ευκαιρίες για διορθωτικές ενέργειες, τις οποίες θα παρουσιάσει το 2022 στην Διεθνή και την Ελληνο-Τουρκική σκηνή, έχοντας πάντα κατά νου ότι η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού και ότι η τύχη είναι απαραίτητη για επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, όπως και παντού.        

* Ο κ. Νικήτας Σίμος είναι οικονομολόγος, γεωπολιτικός αναλυτής

capital.gr