Τον Μάρτη του 2019 οι ηγέτες του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας έβλεπαν με ικανοποίηση τις Ηνωμένες Πολιτείες να μπαίνουν δυναμικά στο παιχνίδι της περιφερειακής συνεργασίας. Η παρουσία του Μάικ Πομπέο (τέως Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών) στην έκτη τριμερή συνάντηση, στην Ιερουσαλήμ (20 Μαρτίου 2019) δημιουργούσε ένα νέο δεδομένο. Η συνεργασία από τριμερής, θα ονομαζόταν τρεις συν Ηνωμένες Πολιτείες (ή 3+1). 

Για τις τρεις χώρες που συμμετείχαν στη τριμερή συνεργασία, η παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών μεταφραζόταν ως μια ισχυρή επικύρωση της προσπάθειας που είχαν καταβάλει τα προηγούμενα χρόνια. Αποτελούσε παράλληλα μια ισχυρή απάντηση προς την Τουρκία η οποία προσπαθούσε να ανατρέψει αυτή τη συνεργασία των τριών χωρών. Σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο ήταν σημαντική εξέλιξη καθώς ερχόταν σε μια στιγμή που ο τέως Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τα έβρισκε με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. 

Η αλλαγή διακυβέρνησης στις ΗΠΑ και η άνοδος του Τζο Μπάιντεν στην εξουσία έφερε δύο σημαντικές εξελίξεις σ’ ό,τι αφορά την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Σ’ ό,τι αφορά την Τουρκία οι σχέσεις δεν σημείωσαν καμιά βελτίωση, με τον ίδιο τον Τζο Μπάιντεν να κρατά σε απόσταση τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σ’ ό,τι αφορά τον Αμερικανό Πρόεδρο, σε απόσταση δείχνει να κρατά και την ισραηλινή ηγεσία. Γεγονός που επηρεάζει την τριμερή συνεργασία μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας. 

Κατά την τελευταία τους συνάντηση οι ηγέτες των τριών χωρών ασχολήθηκαν και με τη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στην τριμερή συνεργασία. Διαπιστώνοντας μια απροθυμία από πλευράς Ουάσιγκτον να παραμείνει κοντά στη συνεργασία 3+1. Γι’ αυτό και στο κοινό ανακοινωθέν που εξέδωσαν ευθύς μετά τη συνάντησή τους οι πρωθυπουργοί του Ισραήλ, Ναφτάλι Μπένετ και της Ελλάδας Κυριάκος Μητσοτάκης, και ο Πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης, δεν παρέλειψαν να κάνουν ειδική αναφορά στη συνεργασία 3+1 προκειμένου να στείλουν ένα μήνυμα προς την Ουάσιγκτον. Στην κοινή διακήρυξη της 7ης Δεκεμβρίου 2021 αναφέρεται: 

«Αυτή η συνεργασία έχει τη δυναμική να δημιουργήσει έναν νέο συνασπισμό βασιζόμενο σε κοινούς στόχους για περιφερειακή σταθερότητα προς αντιμετώπιση της πρόκλησης του ριζοσπαστισμού και την προώθηση οικονομικών συμφερόντων. Το πλαίσιο συνεργασίας «3+1» με τις Ηνωμένες Πολιτείες καταδεικνύει τη σημασία που αποδίδουμε στον ρόλο των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο. Προσβλέπουμε στην εντατικοποίηση της συνεργασίας μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες με στόχο τον σχεδιασμό συμμετοχής των Ηνωμένων Πολιτειών, στο κατάλληλο πολιτικό επίπεδο, σε μία από τις επόμενες συναντήσεις μας σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα της ισχυρής στήριξης που επιδεικνύουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην εταιρική σχέση μας.

Σκεπτόμαστε την ενίσχυση του τριμερούς αμυντικού συντονισμού μας, που περιλαμβάνει στρατηγικό διάλογο, στρατιωτική και αμυντικο-βιομηχανική συνεργασία».

Η διατύπωση του ανακοινωθέντος στόχευε προς την κατεύθυνση της Ουάσιγκτον σε μια ακόμα προσπάθεια να υπάρξει συνέχεια στη συμμετοχή των ΗΠΑ στην τριμερή συνεργασία. Υπενθυμίζεται ότι ο Μάικ Πομπέο στη συνάντηση του Μαρτίου του 2019 είχε χαρακτηρίσει ως εταίρους στον τομέα της Ενέργειας και της Ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο, το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα και είχε επίσης υπογραμμίσει την υποστήριξη των ΗΠΑ στον μηχανισμό της τριμερούς συνεργασίας. 

Αυτή την προσέγγιση του τότε επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν φαίνεται να τη συμμερίζεται η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. 

Είναι εμφανής η προσπάθεια να απομακρύνει το «+1» από την εξίσωση της συνεργασίας μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας. 

Μια νέα παλιά τάση στην Ουάσιγκτον  

Η απροθυμία των Αμερικανών να μείνουν κοντά στη συνεργασία τριών χωρών με τις οποίες η Ουάσιγκτον έχει άριστες σχέσεις δεν αποκλείεται να έχει να κάνει με μια νέα τάση που επικρατεί στην αμερικανική πρωτεύουσα. Μια νέα τάση η οποία είναι αρκετά παλιά και που θέλει τους Αμερικανούς να επιλέγουν πολιτική κατευνασμού σ’ ό,τι αφορά την Τουρκία. 

Έτσι ενώ ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν δείχνει πρόθεση βελτίωσης των σχέσεων με τον Ερντογάν τον οποίο έφτασε στο σημείο να αποκαλεί αυταρχικό, ενώ το Κογκρέσο περνά νομοθετήματα τα οποία επηρεάζουν αρνητικά τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ προσπαθούν να κατευνάσουν την Άγκυρα μέσω άλλων ενεργειών. 

Όπως είχε στο πρόσφατο παρελθόν επισημάνει ο Μιχάλη Ιγνατίου, «η γραφειοκρατία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ θέλει να ακυρωθεί η συνεργασία 3+1», σημειώνοντας ότι οι Δημοκρατικοί δεν εμφανίζονται το ίδιο ενθουσιώδεις με τους Ρεπουμπλικάνους και αυτό για χάρη της Τουρκίας. 

Επαναφέροντας την παλιά τάση, δηλαδή να επιχειρείται κατευνασμός σ’ ό,τι ενοχλεί την Τουρκία, στέλνει ένα άκρως ανησυχητικό σήμα προς Ιερουσαλήμ, Λευκωσία και Αθήνα. Όχι μόνο σε σχέση με τη συνεργασία 3+1 αλλά σ’ ό,τι αφορά ευρύτερα την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. 

Φιλελεύθερος