REAL TIME |

Weather Icon
Ελληνική Επανάσταση 1821 26 Νοεμβρίου 2021

Ο Σταϊκόπουλος και η Άλωση του Παλαμηδιού

Ο Σταϊκόπουλος και η Άλωση του Παλαμηδιού

«… Αυτός ανδραγάθησε σε όσους πολέμους βρέθηκε, αυτός πήρε και το Παλαμήδι …»

Υποναύαρχος (Ο) Δημήτριος Γεωργαντάς ΠΝ ε.α.

Ιωάννα – Θεοδοσία Γεωργαντά, Φοιτήτρια

Αντί Εισαγωγής

Η ελευθερία των Ελλήνων το ‘21 κατακτήθηκε στα πεδία των μαχών, όπου καταγράφηκε η πραγματική ιστορία. Οι μάχες, χάρη στις οποίες οι Έλληνες εξακολούθησαν την ιστορική τους πορεία, πραγματοποιήθηκε από αγωνιστές και «απλούς» πατριώτες με όραμα και πίστη. Κατόρθωσαν να προσφέρουν στις επόμενες γενιές των Ελλήνων την ελευθερία, γεγονός που αποτελεί άξιο θαυμασμού, σεβασμού και ευγνωμοσύνης. Με λίγα οικονομικά μέσα, αλλά ταυτόχρονα με μεγαλοφυείς στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες, υλοποιήθηκε το όνειρο της απελευθέρωσης.

Η επέτειος των 200 ετών από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων, είναι ευκαιρία για απολογισμό όσων συνέβησαν στη διαδρομή. Στους Έλληνες ανήκει η υποχρέωση της μνημοσύνης και της τιμής στους πρωτεργάτες της Επανάστασης, όπως στον Στάικο Σταϊκόπουλο και τους άνδρες-του που κατέλαβαν το απόρθητο κάστρο του Παλαμηδιού. Γιατί οι λαοί δεν χάνονται όταν αποδίδουν τιμή και ευγνωμοσύνη στους προγόνους τους, που τους πρόσφεραν την ελευθερία.

Ευτυχώς, για το υπόδουλο έθνος, ήρθε ο Σταϊκόπουλος με τα παλληκάρια του και την ημέρα της εορτής του Αγίου Ανδρέα, πάτησε το Παλαμήδι, με ριψοκίνδυνο ρεσάλτο. Το Ναύπλιο γιορτάζει την ημέρα αυτή ως την αγία ημέρα του Μεγάλου Σηκωμού του Έθνους. Οι ιστορικοί του 1821 σταματούν σε αυτή την ημέρα με ιδιαίτερη χαρά και περιγράφουν τις λαμπρές σελίδες του τολμηρού Σταϊκόπουλου, που η βροχερή ημέρα της 29ης προς 30η Νοεμβρίου 1822, ήταν η μεγάλη στιγμή της μοίρας του.

Μέχρι την Πολιορκία του Παλαμηδίου

Ο ήρωας του Παλαμηδιού γεννήθηκε το 1798 στη Ζάτουνα της Αρκαδίας. Κατά την έναρξη της Επανάστασης ήταν 23 ετών. Ήταν ο τελευταίος γιος του Παναγιώτη και της Ζαχαρούλας Σταϊκόπουλου. Ήταν κοντόσωμος, νευρικός και τολμηρός. «Φουντοθειάφηδες» τους έλεγαν τους Σταϊκόπουλους στη Ζάτουνα. Ο πατέρας του ήταν κρεοπώλης, ενώ ο ίδιος ήταν δερματέμπορας. Ο μεγαλύτερος γιος, ο Κωνσταντής, έσφαξε έναν Τούρκο πάνω σε διαμάχη στη Ζάτουνα. Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το χωριό του και να διαφύγει στη Βλαχία. Εκεί συμμετείχε στον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και έπεσε στο πεδίο της μάχης.

Έτσι, το 1818 (20 ετών) ο Στάικος έφυγε από τη Ζάτουνα και ήρθε στην Ύδρα, αναλαμβάνοντας την οικογενειακή επιχείρηση επεξεργασίας και εμπορίας δερμάτων. Αμέσως μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Δημητσανίτη Νικόλαο Σπηλιωτόπουλο, φίλο του Παπαφλέσσα. Στη Μονή Μπίκου ορκίστηκε από τον ηγούμενο Παχούμιο, να μάχεται υπέρ Πίστεως και Πατρίδος. Με τον Σπηλιωτόπουλο, το 1821, μετακινήθηκε στο Άργος από την Ύδρα με αρκετά πολεμοφόδια. Εκεί, δημιούργησε το πρώτο δικό του Στρατιωτικό Σώμα από συμπατριώτες του από τη Ζάτουνα. Μαζί του είχε τον αδελφό του Θανάση και τα ανίψια του: τον Άγγελο (γιο του Θανάση) και τον Γιωργάκη (γιο της αδελφής του Κωνσταντίνας), τον οποίο όρισε σημαιοφόρο του.

Στο Άργος, μαζί με άλλους πρωτεργάτες της Επανάστασης, ίδρυσε την «Καγκελαρία», ένα είδος διοίκησης για την οργάνωση της πολιορκίας του Ναυπλίου. Ο καιρός κυλούσε γρήγορα και ο Σταϊκούλης, που τον αποκαλούσαν λόγω του μικρού του αναστήματος και του πειθαρχημένου σώματός του, λάμβανε μέρος σε όλα τα πεδία των μαχών από τον Αχλαδόκαμπο, το Παρθένι, μέχρι την Τριπολιτσά, πότε μόνος του και πότε δίπλα στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, προσθέτοντας πληγές στο σώμα του, αντί για παράσημα. Σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης ήταν ο εμψυχωτής των ανδρών του και του καταπιεσμένου λαού. Η απελευθέρωση όμως του Ναυπλίου, αποτέλεσε για τον Σταϊκόπουλο τον κορυφαίο σκοπό της ζωής του.

 

Η Πολιορκία του Παλαμηδιού

Στάϊκος Σταϊκόπουλος…..ξεχασμένοι ήρωες – ΧείλωνΗ πολιορκία του Ναυπλίου άρχισε στις 4 Απριλίου 1821, αλλά το τουρκοκρατούμενο Ανάπλι, οχυρωμένο αριστοτεχνικά από τους Βενετσιάνους από το 1687, με το περίφημο κάστρο του Παλαμηδιού, του Ίτς-Καλέ και του Βαρουσίου, αντιτάσσονταν στην ελληνική ορμή. Ταυτόχρονα, δύο σπετσιώτικα καράβια υπό την Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τον Μανώλη Λαζάρου, εισήλθαν στον αργολικό κόλπο και απέκλεισαν το Ναύπλιο από τη θάλασσα. Από την Ερμιονίδα έστειλε ενισχύσεις ο Γκίκας Μπότασης, ο οποίος στις 9 Απριλίου έστειλε και τον γιο του Νικολό με σπετσιώτικο καράβι να βοηθήσει στον αποκλεισμό του Ναυπλίου. Τις επερχόμενες γιορτές όμως οι πολιορκητές διαλύθηκαν για να γιορτάσουν το Πάσχα των Ελλήνων.

Αμέσως μετά το Πάσχα, οι επαναστάτες συγκεντρώθηκαν στο Άργος και με την ενθάρρυνση των Παπαφλέσσα, Σπηλιωτόπουλου και Σταϊκόπουλου δημιούργησαν την «Καγκελαρία» του Άργους, για την οργάνωση της πολιορκίας του Ναυπλίου. Αρχηγός της πολιορκίας ορίστηκε ο Στάικος Σταϊκόπουλος με 900 Αργολιδιώτες. Εν τω μεταξύ κατέφθασε από την Κωνσταντινούπολη ο Αργείτης καπετάνιος Δημήτρης Τσώκρης, ο οποίος ανέλαβε την αρχηγία της αποστολής. Ο Σταϊκόπουλος με 200 άνδρες και δύο πυροβόλα, που πήρε από τα σπετσιώτικα καράβια κοντά στους Μύλους, μετέβη στον Αχλαδόκαμπο και απέκλεισε την κατεύθυνση Τριπολιτσάς και Ναυπλίου.

Ο αποκλεισμός από τη θάλασσα ενισχύθηκε με δύο επιπλέον καράβια. Τέλη Απριλίου 1821 ήρθε από τα Γιάννενα στην Αργολίδα, ο Μουσταφάμπεης ή Κεχαγιάμπεης με 3.500 Αρβανίτες και διέλυσε την πολιορκία. Στη μάχη στον Ξεριά (του Άργους) σκοτώθηκε ο γιος της Μπουμπουλίνας και 700 ακόμη άνδρες. Ο Κεχαγιάμπεης ενίσχυσε με 300 άνδρες τη φρουρά του Ναυπλίου και αφήνοντας τροφές μετακινήθηκε στην Τριπολιτσά, την έδρα του Μοριά. Στο Βαλτέτσι, όμως, ηττήθηκε κατά κράτος από τον Κολοκοτρώνη και αναγκάστηκε να κλειστεί στην πολιορκούμενη Τριπολιτσά.

Αρχίζει η Τρίτη πολιορκία του Ναυπλίου, με αρχηγό τον Νικηταρά, στις 15 Μαΐου 1821. Ο Νικηταράς τοποθέτησε τους καπετάνιους σε καίριες θέσεις και τον Σταϊκόπουλο στη θέση Κατσίγκρι. Οι πολιορκητές ανέρχονταν στους χίλιους, περισφίγγοντας τους Οθωμανούς. Το δεύτερο 15ήμερο Μαΐου συγκεντρώθηκαν οι πρόκριτοι στο μοναστήρι των Καλτεζών και σχημάτισαν την «Πελοποννησιακή Γερουσία» για την διοίκηση του Μοριά. Η Γερουσία αφαίρεσε την αρχηγία από τον Νικηταρά και την ανέθεσε στον μανιάτη Κωνσταντή Μαυρομιχάλη.

Η πείνα ταλαιπωρούσε τους πολιορκημένους Οθωμανούς. Ένα πλοίο με αγγλική σημαία κατόρθωσε και τους εφοδίασε με τροφές. Τα ελληνικά καράβια που βρίσκονταν στον κόλπο του Ναυπλίου ανέρχονταν πλέον σε οκτώ (8). Πάλι ένα πλοίο μαλτέζικο, με αγγλική σημαία κατάφερε να επισιτίσει τους πολιορκημένους με 8.000 κιλά σιτάρι. Παρόλα αυτά η πείνα και οι αρρώστιες θέριζαν τους πολιορκούμενους. Νέος γενικός αρχηγός της πολιορκίας ορίστηκε ο Δημήτριος Υψηλάντης. Ο Γάλλος συνταγματάρχης Βουτιέ απέτυχε σε πολεμική επιχείρηση να καταλάβει το Μπούρτζι. Εν τω μεταξύ πολλοί φιλέλληνες έρχονταν στο Ναύπλιο και την Πελοπόννησο για να ενισχύσουν τους επαναστάτες.

Αντιλαμβανόμενοι οι πολιορκητές ότι ο πρόσφατος επισιτισμός θα ενίσχυε τους Οθωμανούς για πολύ, αποφάσισαν να καταλάβουν το Ναύπλιο με έφοδο. Το σχέδιο ετοίμασε ο Ιταλός φιλέλληνας ίλαρχος Δανία, το οποίο παρουσίασε στους γενικούς αρχηγούς, Δημήτριο Υψηλάντη και Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και οι οποίοι το ενέκριναν. Οι πολιορκητές ενθαρρυμένοι από την άλωση της Τριπολιτσάς (Σεπτέμβριος 1821) ήλπιζαν στην άμεση εκπόρθησή του. Τέσσερις χιλιάδες (4.000) άνδρες συγκεντρώθηκαν έξω από την πόλη, τέλη Νοεμβρίου 1821, καθώς και η αναγκαία ναυτική μοίρα στο μυχό του αργολικού και ετοιμάστηκαν οι απαραίτητες ξύλινες σκάλες. Ο Δημήτριος Υψηλάντης επιθεώρησε τους άνδρες και τους μίλησε για να προλάβει τα ατοπήματα των Ελλήνων στην Τριπολιτσά, που τόσο δυσφήμησαν την Επανάσταση στο εξωτερικό. Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο όμως απέτυχε στην εφαρμογή του. Σκοτώθηκαν πολλοί Έλληνες, μεταξύ των οποίων και 17 φιλέλληνες.

Η πολιορκία χαλάρωσε μέχρι τον Μάιο 1822. Οι πολιορκούμενοι αφού εξάντλησαν τις τροφές τους και δεν έβλεπαν βοήθεια από πουθενά, αποφάσισαν να ζητήσουν απευθείας βοήθεια από τον ίδιο τον Σουλτάνο. Επέλεξαν τον συμπολίτη τους Γιουσούφ Τσιάπαρη, ο οποίος αναχώρησε από το Ναύπλιο, για την Κωνσταντινούπολη με μικρό πλοίο. Οι Έλληνες τον συνέλαβαν στην Τήνο και τον έστειλαν στην Κόρινθο, στην έδρα της προσωρινής Κυβέρνησης. Ο Γιουσούφ αντιλαμβανόμενος την υπεροχή των ελληνικών δυνάμεων στη ξηρά και τη θάλασσα, συμπέρανε ότι οι πολιορκούμενοι δεν μπορούσαν να αντιδράσουν. Δέχθηκε και ανέλαβε την μεσολάβηση και έπεισε τους Οθωμανούς να παραδοθούν. Παρέδωσαν το φρούριο, τα όπλα και τα πράγματά τους.

Στις 18 Ιουνίου 1822, υπεγράφη η συνθήκη. Εκατό (100) οπλισμένοι Έλληνες μπήκαν στο Ναύπλιο και οι πενήντα (50) κατέλαβαν το Μπούρτζι. Τότε, όμως, έφτασε στην Πελοπόννησο ο Μαχμούτ Αλή Πασάς Δράμαλης (1770-26 Οκτωβρίου 1822) με 30.000 άνδρες. Έτσι, οι πολιορκούμενοι ακύρωσαν τη συνθήκη και δεν παρέδωσαν τελικά την πόλη τους. Ο Δράμαλης διέλυσε την πολιορκία στις 12 Ιουλίου. Ο φρούραρχος του Ναυπλίου Αλή Πασάς κήρυξε άκυρη τη συμφωνία και η ελληνική Επιτροπή παράδοσης με επικεφαλής τον επίσκοπο Βρεσθένης Θεοδώρητο, φυλακίστηκε. Επακολούθησε, όμως, η καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια και το Αγιονόρι. Έτσι, με περισσότερη ορμή ξανάρχισε η πολιορκία του Ναυπλίου.

Οι πολιορκούμενοι Οθωμανοί συνέχισαν να πεινούν. Η αρμάδα του Μεχμέτ Πασά προσπάθησε την 8 Σεπτεμβρίου να τους εφοδιάσει, αλλά ηττήθηκε από τον Υδροσπετσιώτικο στόλο μεταξύ Ερμιονίδας και Ύδρας. Έτσι, δεν μπόρεσε να εισέλθει τουρκικό καράβι στον Αργολικό κόλπο και να εφοδιάσει με τροφές τους αποκλεισμένους. Οι αποκλεισμένοι έτρωγαν ζώα και όταν αυτά τελείωσαν, άρχισαν να τρώνε πτώματα. Ο Φωτάκος περιγράφει την ανθρωποφαγία που επικρατούσε στο αποκλεισμένο Ναύπλιο. Ο Δράμαλης από την Κόρινθο έστειλε κάποια βοήθεια σε τροφές. Ο Κολοκοτρώνης ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την πολιορκία. Οι πολιορκούμενοι ζήτησαν από τους Έλληνες να τους επιτρέψουν να μεταφερθούν με τις οικογένειές τους στην Κόρινθο. Ο Κολοκοτρώνης και η Κυβέρνηση δεν δέχθηκαν την πρότασή τους.

Εκατόν πενήντα (150) οπλισμένοι Τούρκοι με φουστανέλες και μιλώντας Ελληνικά πέρασαν τα Στενά των Δερβενακίων, που φρουρούσαν οι Έλληνες και ήρθαν στην Κόρινθο, όπου ζήτησαν βοήθεια. Στις 28 Νοεμβρίου επτά χιλιάδες (7.000) οπλισμένοι Τούρκοι από την Κόρινθο έφερναν τροφές στο Ναύπλιο. Στον Άγιο Σώστη έγινε φονική συμπλοκή. Τελικά ο ανεφοδιασμός του Ναυπλίου απέτυχε!

Οι Τούρκοι του Ναυπλίου ζήτησαν από τον Σταϊκόπουλο που διηύθυνε πλέον την πολιορκία, να ενημερώσει τον Κολοκοτρώνη και να υπογράψουν συμφωνία άρσης της πολιορκίας. Ο Σταϊκόπουλος τους απάντησε ότι το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να παραδώσουν τα φρούρια, να αφήσουν το βιος τους και να μεταφερθούν με ελληνικά πλοία σε όποιο τόπο ήθελαν.

Οι Τούρκοι στρατιωτικοί αρχηγοί του Ναυπλίου, λαμβάνοντας την απάντηση του Σταϊκόπουλου, κάλεσαν σύσκεψη των ηγετών τους, του Ναυπλίου και του Παλαμηδίου. Ο φρούραρχος του Ναυπλίου, Αλή Πασάς, φοβούμενος την οργή του Σουλτάνου, προσπάθησε να αναβάλλει την παράδοση. Σκέφτηκε ν’  αποσυρθούν στο Παλαμήδι με ανάλογη στρατιωτική δύναμη και να αφήσουν τους κατοίκους της πόλης στο έλεος των πολιορκητών. Φοβόταν να ανακοινώσει το σχέδιό του στους αγάδες του Ναυπλίου, οι οποίοι δεν θα δέχονταν να διακινδυνεύσουν οι οικογένειές τους. Η σύσκεψη των φρουράρχων του Ναυπλίου και των άλλων επιτελών, διήρκεσε μέχρι το βράδυ της 29ης Νοεμβρίου. Απόφαση δεν λήφθηκε. Αποφασίστηκε, οι αγάδες του Παλαμηδίου να διανυκτερεύσουν στην πόλη και το πρωί σε καινούργια σύσκεψη να αποφασίσουν.

Η Άλωση του Παλαμηδιού

Ξημέρωμα 30ης Νοεμβρίου 1822: Ο Δ. Μοσχονησιώτης σκαρφαλώνει με σκάλες και  κυριεύει το ΠαλαμήδιΟι Τούρκοι του Παλαμηδιού ανησύχησαν που οι αγάδες των φρουρίων δεν γύρισαν το βράδυ και κατέβηκαν στην πόλη. Άφησαν μόνο περίπου εκατό (100) άνδρες για την φρούρηση. Από αυτούς οι εβδομήντα (70) ήταν οχυρωμένοι στην «Μπεζιριάν ντάπια»[1], όπου βρίσκονταν για ασφάλεια οι οικογένειες των αξιωματικών του φρουρίου. Οι υπόλοιποι διαμοιράστηκαν  5-10 στις υπόλοιπες ντάπιες. Στην «Γιουρούς ντάπια», που ήταν πιο εκτεθειμένη, τοποθετήθηκαν δώδεκα (12) άνδρες, μεταξύ των οποίων και δύο (2) Αρβανίτες. Οι δύο Αρβανίτες, που φρουρούσαν τη «Γιουρούς ντάπια», είχαν έλθει κρυφά σε συνεννόηση με τον αρχηγό της πολιορκίας, Στάικο Σταϊκόπουλο, που στρατοπέδευε στην Άρια, πριν από 15 ημέρες και του ζήτησαν να αφήσει ελεύθερους όλους τους Αρβανίτες. Βγήκαν πάλι, λίγο πριν τα μεσάνυκτα της 29ης Νοεμβρίου 1822, μαζί με μία γυναίκα, για να μαζέψουν τάχα χόρτα.

Ο Δημήτριος Μοσχονησιώτης, που περιπολούσε έπιασε τους δύο Αρβανίτες και τους οδήγησε στον Σταϊκόπουλο. Ο Σταϊκόπουλος πληροφορήθηκε από αυτούς ότι στο Παλαμήδι έμειναν λίγοι άνδρες και ότι οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες είχαν κατέβει στην πόλη και δεν γύρισαν. Ο Μοσχονησιώτης ήταν σίγουρος ότι οι Αρβανίτες έλεγαν την αλήθεια και παρακίνησε τον Σταϊκόπουλο να κάνουν ρεσάλτο. Για να τον πείσει, ότι οι πληροφοριοδότες έλεγαν την αλήθεια, δέχθηκε να ανέβει πρώτος με σκάλα στα τείχη του «Γιουρούς ντάπια» και αν οι στρατιώτες ήταν κοντά και ακούσουν πυροβολισμό, να καταλάβουν ότι σκοτώθηκε. Αν ακούσουν φωνές να συμπεράνουν ότι πιάστηκε αιχμάλωτος, οπότε να φύγουν και να τιμωρήσουν αυστηρά τους δύο Αρβανίτες, που είχαν αιχμαλωτίσει στην Άρια. Στην περίπτωση δε που βρει τον προμαχώνα αφρούρητο θα τους ειδοποιήσει να ανέλθουν και αυτοί τα τείχη. Ο Σταϊκόπουλος δέχθηκε την πρόταση. Πήρε μαζί του τον αδελφό του Αθανάσιο Σταϊκόπουλο, τον Δημήτριο Μοσχονησιώτη[2], τον πατέρα του Νικόλαο Μοσχονησιώτη και  άλλους 350 γεροδεμένους άνδρες, μαζί με λίγους ακόμη φιλέλληνες και ξεκίνησε αθόρυβα από το στρατόπεδο της Άριας, μέσα σε βροχερή νύκτα, με κατεύθυνση το Παλαμήδι. Τον ακολούθησαν ο αγειορίτης μοναχός Παφνούτιος και ο Αργείτης Πορτοκάλης, κουβαλώντας μία 5μετρη ξύλινη σκάλα για αναρρίχηση.

Ο Σταϊκόπουλος με ομιλία του εμψύχωσε τους άνδρες του για το ριψοκίνδυνο εγχείρημά τους. Άφησε ως οπισθοφυλακή τον αδελφό του επικεφαλή 270 ανδρών, μαζί με τον Νικόλαο Μοσχονησιώτη και 80 παλικάρια, προχωρεί στη «Γιουρούς Ντάπια». Τοποθετούν την ξύλινη σκάλα στο χαμηλότερο μέρος του τείχους. Ο Δημήτρης Μοσχονησιώτης κάνει το σημείο του σταυρού και πηδάει μέσα στη ντάπια. Εκεί είδε μόνο ένα Τούρκο. Κρατώντας στο ένα χέρι του το ξίφος και στο άλλο το πιστόλι, έκανε νόημα στον Τούρκο να μην κουνηθεί. Ξαφνιασμένος ο Τούρκος έπεσε στα γόνατά του και ζητούσε να τον λυπηθεί. Ο Δημήτρης Μοσχονησιώτης του έδεσε τα χέρια και του έκλεισε το στόμα. Αμέσως, κάλεσε και τους άλλους άνδρες ν’  ανέβουν στο τείχος άφοβα. Ο Σταϊκόπουλος μαζί με τους 80 άνδρες άρχισαν να ανεβαίνουν τη σκάλα, μαζί και ένας γέροντας κτίστης, ο Μανώλης Σκρεπετός, που είχε δουλέψει στο κτίσιμο του Παλαμηδιού και το γνώριζε πολύ καλά.

Ο Σταϊκόπουλος πήδησε μέσα και τον ακολούθησαν οι 80 άνδρες του. Άνοιξαν τη σιδερένια πόρτα του προμαχώνα. Από αυτή μπήκαν οι υπόλοιποι 270 άνδρες με τον Αθανάσιο Σταϊκόπουλο. Στη συνέχεια ο Δημήτρης Μοσχονησιώτης[3] ανέβηκε με τη σκάλα στη διπλανή «Τοβίλ ντάπια». Με τον ίδιο τρόπο κυρίευσαν και τον προμαχώνα του φρουραρχείου «Τζιδάρ ντάπια». Οι Τούρκοι αντικρίζοντας τους Έλληνες στο Παλαμήδι, κατέβηκαν τρέχοντας τα 999 σκαλιά. Εισήλθαν στην πόλη και ξύπνησαν τους Τούρκους της πόλης. Είχε ξημερώσει 30 Νοεμβρίου 1822!

Οι πορθητές άρχισαν να κανονιοβολούν την πόλη και το  Ίτς-Καλέ. Οι Τούρκοι, που ήταν κλεισμένοι στην «Μπαζιριάν ντάπια», της μόνης από τις οκτώ (8), που δεν κυρίευσαν οι πολιορκητές, σκέπτονταν να βάλουν φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και να ανατιναχτούν. Αυτό το πληροφορήθηκε ο Σταϊκόπουλος από τον φρούραρχο Αμπτούλ αγά, που ήταν γνωστός του. Μίλησε με τους Τούρκους και τους έπεισε και κατέβηκαν ανενόχλητοι στην πόλη. Τους είπε μάλιστα να πείσουν και τους κατοίκους της πόλης να παραδοθούν χωρίς όρους.

Ο Σταϊκόπουλος έστειλε καβαλάρηδες ταχυδρόμους στην Κυβέρνηση στην Ερμιόνη και στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αναγγέλλοντάς τους τα νέα. Ο Γέρος του Μοριά έτρεξε αμέσως στο Παλαμήδι, νωρίς το πρωί. Διέταξε να πυροβολήσουν την πόλη, για να αναγκάσει τη φρουρά να παραδοθεί γρήγορα.

Παράδοση του Ναυπλίου

Οι Τούρκοι πασάδες με τη μεσολάβηση της Επιτροπής υπό τον επίσκοπο Βρεσθένης Θεοδώρητο, έστειλαν στον Κολοκοτρώνη επιτετραμμένους της πόλης, για να ρυθμίσουν τους όρους παράδοσης. Ο Αρχιστράτηγος τους υποδέχθηκε με ευγένεια και τους είπε ότι τους χαρίζει τη ζωή, να παραδώσουν τα φρούρια και με λίγα πράγματα να οδηγηθούν από τα ελληνικά καράβια σε όποιο τόπο ήθελαν.

Στις 3 Δεκεμβρίου οι Τούρκοι ηγέτες του Ναυπλίου υπέγραψαν τη συνθήκη, εκτός από τους τωρινό φρούραρχο Αλή Πασά και τον πρώην Σελήμ Πασά, που φοβόντουσαν την οργή του Σουλτάνου. Η συνθήκη περιείχε 11 όρους με τις γνωστές προτάσεις του Γέρου. Ο Κολοκοτρώνης έστειλε τον υπασπιστή του Φωτάκο Χρυσανθόπουλο στον Αλή Πασά, ο οποίος του παρέδωσε τα κλειδιά των φρουρίων.

Οι Τούρκοι, περί τα 3.250 άτομα, μετά από 22 ημέρες, επιβιβάστηκαν σε ελληνικά καράβια και μεταφέρθηκαν στη Μ. Ασία. Τα έξοδα της μεταφοράς τους, 110.000 γρόσια, τα πλήρωσε η Επιτροπή στους πλοιοκτήτες σε ασημένια σκεύη από τα λάφυρα της πόλης. Στο μεταξύ, ο Κολοκοτρώνης διέταξε όλα τα κινητά σκεύη και τα πολύτιμα αντικείμενα των Οθωμανών να τοποθετηθούν στο μεγάλο τζαμί της πόλης και να φυλάγονται από τον έμπιστό του αρχιγραμματέα Μιχάλη Οικονόμου. Διαμοίρασε δε τα κινητά αντικείμενα, που σώθηκαν από τη βουλιμία των πλιατσικολόγων, σε 1.000 ίσες μερίδες. Τις 100 μερίδες τις άφησε «για το Έθνος» και τις υπόλοιπες τις μοίρασε στους πολιορκητές.

Το Ναύπλιο στη συνέχεια της Επανάστασης έγινε η έδρα του Αγώνα και ενθάρρυνε τους επαναστάτες για την τελική απελευθέρωσή τους.

Μετά την Εκπόρθηση του Παλαμηδίου

Η Κυβέρνηση προήγαγε τον Σταϊκόπουλο στον βαθμό του Ταξίαρχου, την 12 Μαρτίου 1822. Στον βαθμό του χιλίαρχου προβιβάστηκε στις 13 Οκτωβρίου 1822. Η μεγάλη του ώρα ήταν το Παλαμήδι. Με την άλωση του Παλαμηδιού ονομάστηκε στρατηγός στις 3 Δεκεμβρίου 1822, σε ηλικία μόνο 24 ετών και με το βαθμό αυτό συνέχισε τον Αγώνα του ’21. Λόγω όμως του ευερέθιστου χαρακτήρα του, δεν έγινε ποτέ φρούραρχος του Παλαμηδιού, ούτε του Ίτς-Καλέ, όπως θα ήθελε και είχε μόνιμο οικονομικό πρόβλημα, καθώς και προβλήματα κοινωνικής προσαρμογής.

Τον Απρίλιο 1823 έλαβε μέρος στη Β΄ Εθνική Συνέλευση του Άστρους. Με διαταγή του Εκτελεστικού, ανέλαβε την πολιορκία του Κάστρου του Ακροκορίνθου. Ήταν το δεύτερο κάστρο που έπεφτε από τον ήρωα. Στις 26 Οκτωβρίου 1823, το κάστρο παραδόθηκε. Ο Σταϊκόπουλος ζήτησε επίμονα από τον Κολοκοτρώνη το μερίδιο των ανδρών του για την άλωση του κάστρου. Ο Γέρος αντέδρασε και ο Σταϊκόπουλος πέταξε στο Γέρο το δακτυλίδι του αρραβώνα που είχε με την ανιψιά του.

Αργότερα, με την προτροπή του φίλου του Σπηλιωτόπουλου, παντρεύτηκε την κόρη του προέδρου της Αλωνίσταινας, Παναγιώτη Δημητρακόπουλου, την Κατερίνα, από την οποία απέκτησε μία κόρη, την οποία ονόμασε Ζαχαρούλα. Αργότερα, η Κυβέρνηση το 1842 την προίκισε με γη αξίας 3.5000 δραχμών.

Στις εμφύλιες ένοπλες διαμάχες που ακολούθησαν, ο Σταϊκόπουλος τάσσονταν πάντοτε στο πλευρό του Κολοκοτρώνη. Συνελήφθη από τους Κυβερνητικούς, μετά από σύντομη μάχη στον Άγιο Σώστη Αρκαδίας (13 Νοεμβρίου 1824) και φυλακίστηκε.

Με την απόβαση του Ιμπραήμ Πασά στην Πελοπόννησο και τον κίνδυνο κατάπνιξης της Επανάστασης, απελευθερώθηκε μαζί με τον Κολοκοτρώνη και τους άλλους φυλακισμένους στρατιωτικούς. Πήρε μέρος σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των αιγυπτιακών στρατευμάτων, όπως στην αποτυχημένη πολιορκία της Τριπολιτσάς (27 Δεκεμβρίου 1825), στην αψιμαχία στο Γεράκι (Σεπτέμβριος 1825) και στη μάχη του Μεχμεταγά (18 Ιουλίου 1826).  

Μετά την απελευθέρωση της χώρας υπήρξε από τους πρώτους αξιωματικούς του τακτικού στρατού, που οργάνωσε η Αντιβασιλεία. Είχε το βαθμό του αντισυνταγματάρχη της Φάλαγγας, όταν πέθανε στις 21 Φεβρουαρίου 1835 στο Ναύπλιο, σε ηλικία 37 ετών.

Το Τέλος του

Ένα περιστατικό θα καθορίσει την μετέπειτα κακή κατάσταση της υγείας του. Με τους άνδρες του είχε στρατοπεδεύσει στην Άρια, έξω από το Άργος.  Ένας στρατιώτης-του έκλεψε ένα ελάφι από παρακείμενο μοναστήρι και ο Σταϊκόπουλος ετοιμαζόταν να του κόψει το κεφάλι. Παρενέβη όμως ένας από τα ανίψια του, λέγοντάς του ψέματα, ότι αυτός σκότωσε το ελάφι, για να σώσει τον υπαίτιο και πιστεύοντας ότι ο θείος του δεν θα τον τιμωρήσει. Ο Σταϊκόπουλος δεν δίστασε! Σκότωσε τον ανιψιό του, χωρίς δίκη, χωρίς καν δεύτερη κουβέντα. Όταν αργότερα αποκαλύφθηκε η αλήθεια, σκότωσε και τον υπαίτιο. Έκτοτε είχε τύψεις που του χειροτέρευαν την ψυχική του υγεία, καθώς δυσκόλευαν τα χρόνια του Αγώνα. Οι σύγχρονοί του διηγούνταν, ότι ξυπνούσε τα βράδια, φορούσε τα άρματά του και μάχονταν με τους τοίχους του δωματίου του. Μετά έπεφτε στο πάτωμα, χτυπούσε το κεφάλι του και έκλεγε. Όταν περνούσε η κρίση του, συνερχόταν.

Μετά το 1825, ζει στην κυριολεξία, χωρίς μισθό και χωρίς σπίτι. Έμεινε μόνος του με τις δάφνες του και τον τίτλο του στρατηγού, χωρίς υλικό αντίκρισμα. Ο ψυχικός του κόσμος ήταν σε βρασμό. Διήγε περιοδικές μανιοκαταθλιπτικές κρίσεις, γεγονός που ανάγκαζε τις αρχές, βάσει των υφιστάμενων θεσμών να περιορίζουν τις κινήσεις του, αλλά και να τον φυλακίζουν. Έτσι, διέκοπταν την «αιχμή» των περιστατικών που προκαλούσε. Διέκοπταν ακόμη και την μισθοδοσία του ή αποβάλλονταν από τον τόπο του της κατοικίας του. Με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζονταν οι ψυχικά άρρωστοι και ο Σταϊκούλης υφίστατο τις συνέπειες των «κανόνων» που ίσχυαν.

Ο Σταϊκόπουλος διαμένοντας στο Άργος ή στο Ναύπλιο, ασκούσε δριμεία κριτική κατά των κρατούντων και έγινε ιδιαίτερα προκλητικός κατά των Βαυαρών του Όθωνα. Δεν ήθελε να κατανοήσει γιατί οι ελευθερωτές της Πατρίδας έχασαν την πολιτική εξουσία. Την περίοδο του Καποδίστρια ήταν μεταξύ των δυσαρεστημένων άτακτων στρατιωτικών και «φώναζε» εναντίον του Κυβερνήτη. Οι ιθύνοντες έδειχναν επιείκεια, λόγω της αρρώστιάς του. Λόγω της περιοδικής φρενοβλάβειάς του, είχε γίνει επίφοβος και πολλές φορές επικίνδυνος για την κοινωνία. Σκληρότερη ήταν η τύχη του επί Αντιβασιλείας. Αναγνωρίστηκε με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη της Εθνοφυλακής, χωρίς όμως να του δοθεί το επίσημο δίπλωμα. Έπεσε σε δυσμένεια εξαιτίας της αλλοπρόσαλλης συμπεριφοράς του. Το σώμα της Εθνοφυλακής καταργήθηκε το 1835, το έτος θανάτου του ήρωα, χωρίς να έχει εισπράξει τις αποδοχές του βαθμού του, όπως ζητούσε αυτός, μετέπειτα η κόρη του και αργότερα τα εγγόνια του. Αλλά η Αντιβασιλεία, δεν δίστασε, τον έκλεισε στη φυλακή του Λεονάρδου. Έτσι, από την Υψηλή κορυφή του Παλαμηδιού έπεσε στον πάτο της φυλακής του Ναυπλίου. Την εποχή εκείνη, λόγω έλλειψης νοσοκομείων οι πάσχοντες «μανιοκαταθλιπτικοί» κλείνονταν στις φυλακές. Αιτία του θανάτου του ήταν η πλευρίτιδα. Μόλις είχε βγει από τη φυλακή, βρισκόμενος σε ανάρρωση σε σπίτι συγγενή του, καταλήφθηκε από μανία, βγήκε έξω ημίγυμνος και αρρώστησε. Έτσι, ο ηρωικός και τραγικός Σταϊκούλης πέθανε σχεδόν στην «ψάθα» της φυλακής, σε ηλικία 37 ετών!

Τελικά, ο ήρωας του Παλαμηδιού είχε τραγικό τέλος. Αρρώστησε από βαριά μελαγχολία, η οποία το 1833 τον οδήγησε στην «μανιοκατάθλιψη». Η ζωή του έγινε αφόρητη. Για να επιβιώσει, άρχισε να επαιτεί. Επειδή επιπλέον, εκφραζόταν άσχημα κατά των Βαυαρών, τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στο υπόγειο του Βουλευτικού, με τη δικαιολογία του ταραξία. Οι κακουχίες και η έλλειψη στοιχειώδους μέριμνας, έφθειραν ανεπανόρθωτα την υγεία του και την 21 Φεβρουαρίου 1835 πέθανε, φέροντας τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη.

Όντας, πάμφτωχος, φίλοι – συγγενείς έκαναν έρανο για να καλυφθούν τα έξοδα της κηδείας του. Οι Προεστοί, όμως, της πόλης ανέλαβαν κάθε δαπάνη, ώστε ο άτυχος ήρωας να κηδευτεί με μεγαλοπρέπεια, παρουσία των στρατιωτικών και πολιτικών αρχών. Τον αποχαιρέτησε με συγκινητικό λόγο ο διάκονος – λόγιος Ευγένιος Διογενίδης.

Πάρκο Σταϊκόπουλου | Εικονική Περιήγηση στο Ναύπλιο

Η πόλη του Ναυπλίου τον τίμησε με μία κεντρική οδό και πλατεία, στο όνομά του. Στην πλατεία του Σταϊκόπουλου, κάθε έτος, την τελευταία Κυριακή Νοεμβρίου, γίνονται πανηγυρικές εκδηλώσεις προς τιμή του. Στο βάθρο του ήρωα, ο ποιητής Κ. Κωστούρος, έγραψε τους ακόλουθους στίχους:

«Αγέραστος κι αθάνατος, πάντα κοντά μας μένεις

του Εικοσιένα σταυραετέ, της λευτεριάς πουλί.

Ω Πορθητή του πιο τρανού Κάστρου της οικουμένης

που δέχθηκες στο μέτωπο της Δόξας το φιλί».

Στις 14 Αυγούστου 1996 έγινε η αδελφοποίηση του Ναυπλίου και της Ζάτουνας, για να τιμηθεί ο ήρωας και οι αγώνες του για την απελευθέρωση της πόλης του Ναυπλίου. Σήμερα υπάρχουν δύο ανδριάντες του: ο πρώτος κάτω από το κάστρο του Παλαμηδιού, που έγινε το 1966 με δαπάνες της δισέγγονής του, Ζαχαρούλας, που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Νικόλας, ο δε δεύτερος στη γενέτειρά του Ζάτουνα, που τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 13 Αυγούστου 1983. Στη Ζάτουνα, στο πατρικό σπίτι του έχει τοποθετηθεί αναμνηστική πλάκα.

 

Επίλογος

Ποια δύναμη όπλισε με κουράγιο και παράτολμο θάρρος τις καρδιές του Σταϊκόπουλου και των ανδρών του, ώστε τη νύχτα της 29ης προς 30η Νοεμβρίου να ξεκινήσουν κάτω από συνεχή βροχή και να κυριεύσουν το Παλαμήδι και να φέρουν στον Αγώνα του ’21 μία περιφανή νίκη, στο αρχικό και δύσκολο ξεκίνημα! Η πόλη του Ναυπλίου, που αποτέλεσε το μοναδικό απόρθητο τμήμα της Πελοποννήσου, στις κατακτητικές επελάσεις του Ιμπραήμ Πασά, μετά το 1825 και υπήρξε η πρώτη έδρα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Η άλωση του Παλαμηδιού φώτισε σε μία δύσκολη αρχή της Επανάστασης, τη σημασία της προσωπικότητας των ανθρώπων που οδήγησαν την Πατρίδα, βήμα βήμα στην ελευθερία. Ανάμεσά τους ξεχωριστή θέση κατέχει και ο Σταϊκούλης, που αναφέρεται με το χαϊδευτικό του ακόμη και σήμερα, για να τονίσει τη σημαντική θέση στις καρδιές των Ελλήνων. Γόνος ευκατάστατης οικογένειας και γνωστός για τις δεξιότητές του στο εμπόριο, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μεγάλο έμπορο και να αποκομίσει τα οφέλη μιας πλούσιας και ήρεμης ζωής. Αντίθετα, ο Σταϊκόπουλος ήταν κατασκευασμένος από ατόφια υλικά. Από αυτά, που η ιστορία ρίχνει στην ανθρώπινη πάστα, για να δημιουργήσει άτομα ξεχωριστά, που προσανατολίζουν και κατευθύνουν τους λαούς, από τα σκοτάδια στα μεγάλα ξέφωτα. Οι Έλληνες, οι απόγονοι του Σταϊκόπουλου, του «παράφρονα» ήρωα, αντιλαμβάνονται την παρακαταθήκη, που εκείνος τους κληροδότησε!

Στάικος Σταϊκόπουλος – Staikos Staikopoulos – Photos of Greece

Βιβλιογραφικές και Διαδικτυακές Αναφορές

  • Από τα Τελευταία Χρόνια του Στάικου Σταϊκόπουλου, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.argolikivivliothiki.gr, 25-11-2021.
  • Βιογραφία Στάικου Σταϊκόπουλου, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.sansimera.gr, 25-11-2021.
  • Γιαννόπουλος, Νίκος. (2016). 1821. Οι μάχες των Ελλήνων για την ελευθερία, Αθήνα: Historical Quest.
  • Η Άλωση του Παλαμηδιού και ο Στάικος Σταϊκόπουλος, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.argolikivivliothiki.gr, 25-11-2021.
  • Η Άλωση του Παλαμηδιού, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.argolikivivliothiki.gr, 25-11-2021.
  • Ιστορία του ελληνικού Έθνους. (1975). Τόμοι ΙΑ’ – ΙΒ’, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
  • Μοσχονησιώτης Δημήτριος–Ο πρωταγωνιστής της άλωσης του Παλαμηδιού, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.argolikivivliothiki.gr, 25-11-2021.
  • Οι Ήρωες του 1821, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://hellenic-college.gr, 25-11-2021.
  • Στάικος Σταϊκόπουλος: Ο ήρωας του Παλαμηδιού που τρελάθηκε από μελαγχολία και πέθανε πάμπτωχος την ημέρα που αποφυλακίστηκε, 24 Νοεμβρίου 2017, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https:://www.argolikeseidhseis.gr, 25-11-2021.
  • Στάικος Σταϊκόπουλος …. ξεχασμένος ήρωας, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https:://www.chilonas.com, 25-11-2021
  • Στάικος Σταϊκόπουλος (1798-1835), διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.argolikivivliothiki.gr, 25-11-2021.
  • Φιλήμων, Ιωάννης. Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1859-1861, τόμος Α’.
  • Φωτιάδης, Δημήτριος. (1971). Η Επανάσταση του ‘21, 2η έκδοση, τόμος Ι’ , Αθήνα: Ν. Βότση.
  • Χατζόπουλος, Γιώργος. (22 Φεβρουαρίου 2011), Στάικος Σταϊκόπουλος, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.cityofnafplio.com, 25-11-2021.
  • 18 Ιουλίου 1826: Μάχη του Μεχμεταγά, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://www.infognomon.gr, 25-11-2021.
  • 1821 Στάικος Σταϊκόπουλος. Ο ήρωας πορθητής του Παλαμηδιού κατέληξε επαίτης στην ελεύθερη Ελλάδα. Η κατάθλιψη, η φυλάκιση και το τραγικό του τέλος, διατίθεται στο διαδικτυακό τόπο: https://maixanitouxronou.gr, 25-11-2021.

[1] Ntapya = προπύργιο, προμαχώνας

[2] Ο Δημήτρης Μοσχονησιώτης γεννήθηκε στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) της Μ. Ασίας. Στις 2 Ιουνίου 1821, οι Τούρκοι κατέστρεψαν την πόλη του, για εκδίκηση που οι Έλληνες είχαν πυρπολήσει ένα πλοίο τους στην Ερεσό, στις 27 Μαΐου 1821. Μαζί με τον πατέρα του, Νικόλαο Μοσχονησιώτη, κατέφυγαν στο Ναύπλιο, όπου κατατάχθηκαν στις ελληνικές δυνάμεις. Από τις Κυδωνιές ήταν και η παλιά αρχόντισσα Πανωραία Χατζηκώστα, που κατάντησε να την αποκαλούν στο Ναύπλιο, «Ψωροκώσταινα».

[3] Ο Αϊβαλιώτης αγωνιστής επικαλείται σε μετέπειτα έγγραφό του, την δελεαστική πρόταση που του έκανε ο Σταϊκόπουλος, προκειμένου να τολμήσει την ριψοκίνδυνη ενέργειά του. Του έταξε πεντακόσια λάφυρα περισσότερα από αυτά που δικαιούνταν, χίλια γρόσια, αλλά και τα ίδια του τα έρματα και τις πιστόλες του. Ο Σταϊκόπουλος του τα υποσχέθηκε εκείνη τη δραματική και κρίσιμη στιγμή. Δυστυχώς, ο ήρωας δεν μπόρεσε τελικά να εκπληρώσει την υπόσχεσή του!

Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις που αφορούν τα εθνικά θέματα, τις διεθνείς σχέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα ελληνοτουρκικά και την εθνική άμυνα.
Ακολουθήστε το infognomonpolitics.gr στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Facebook

Ακολουθήστε τον Σάββα Καλεντερίδη στο Twitter

Εγγραφείτε στο κανάλι του infognomonpolitics.gr στο Youtube

Εγγραφείτε στο κανάλι του Σάββα Καλεντερίδη στο Youtube