Η Αμμόχωστος, απ’ όλες τις κατεχόμενες πόλεις, χωριά και περιοχές, έχει κάποια ξεχωριστά χαρακτηριστικά.

Πέτρος Θ. Παντελίδης

Είναι η πόλη που την εγκαταλείψαμε υπό τον φόβο των βομβαρδισμών. Προσωρινά όπως πιστεύαμε, γι’ αυτό και η μεγάλη πλειοψηφία δεν πήραμε τίποτε μαζί μας, γιατί πιστεύαμε πως το βράδυ ή την άλλη μέρα θα επιστρέφαμε. Και μπορούσαμε να επιστρέψουμε, αν η χούντα, που είχε τότε την εξουσία, δεν την εγκατέλειπε στρατιωτικά και δεν την παρέδιδε αμαχητί και χωρίς να σταθούν οι υπερασπιστές της για να χαραχτεί η γραμμή της κατοχής. Οι Τούρκοι την βρήκαν έρημη και χωρίς φρουρά, και διστακτικά την περικύκλωσαν και την κατέλαβαν, ενώ το χουντοκρατούμενο ΡΙΚ καλούσε τους αστυνομικούς να παρουσιαστούν στην Τεχνική Σχολή, ανακοίνωση που οδήγησε αρκετούς Βαρωσιώτες στη σφαγή στην περιοχή της Ππέρζιενας.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι η πόλη βρίσκεται πολύ κοντά στις ελεύθερες περιοχές και από τα υψώματα της Δερύνειας μπορούμε να την ατενίζουμε και να εντοπίζουμε γνώριμα κτήρια και περιοχές. Τα πρώτα μάλιστα χρόνια στο οδόφραγμα της Δερύνειας οργανώνονταν ογκωδέστατες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και χιλιάδες Αμμοχωστιανοί απαιτούσαν την επιστροφή στην έρημη πόλη. Σε μια τέτοια εκδήλωση τα κατοχικά στρατεύματα και οι «γκρίζοι λύκοι» δολοφόνησαν τους ηρωομάρτυρες Ισαάκ και Σολωμού. Τα ζωηρά συναισθήματα των εκτοπισμένων Αμμοχωστιανών βρήκαν θαυμάσια έκφραση στο τραγούδι του Χιώτη, στίχοι του οποίου αποτελούν και την επικεφαλίδα του άρθρου. Στα χρόνια που πέρασαν, οι δυναμικές κινητοποιήσεις ατόνησαν και έμεινε μόνο ο βαθύς συναισθηματισμός και η επιθυμία για επιστροφή, που την υποδαύλιζε το γεγονός ότι η πόλη παρέμεινε έρημη, ως να ανέμενε την επιστροφή των κατοίκων της.

Η συνεχιζόμενη κατοχή, οι υποχωρήσεις της πλευράς μας στις διαπραγματεύσεις και η ουτοπική εντύπωση που προξενούσε η κυβέρνηση, ότι επίκειται λύση του Κυπριακού, άρχισαν να δημιουργούν μιαν απαίτηση μερίδας κατοίκων για αποδοχή των τουρκικών όρων ως αντάλλαγμα για να ανοίξει για επιστροφή η πόλη. Πολλοί μάλιστα έχουν ενστερνιστεί την άποψη ότι διάφορα σχέδια που μας πρότειναν, θα ανάγκαζαν την Τουρκία να μας επιστρέψει την πόλη. Κύριος εκφραστής αυτής της άποψης είναι η αρχαιολόγος Άννα Μαραγκού, που δηλώνει ότι πολλές φορές μάς πρόσφεραν την Αμμόχωστο, αλλά η ηγεσία μας αρνείτο να την δεχθεί. Ο συναισθηματισμός που επικράτησε της λογικής, αλλά και διάφορα προσωπικά συμφέροντα, δημιούργησαν σε πολλούς την ουτοπική πεποίθηση ότι φταίει η πλευρά μας που δεν έχουμε πάρει την Αμμόχωστο.

Ο συναισθηματισμός πρέπει να τρέφει και να γιγαντώνει την απόφασή μας για επιστροφή, αλλά η λογική πρέπει να μας καθοδηγεί, ώστε να μη γινόμαστε υποστηρικτές των τουρκικών θέσεων και να θέλουμε να κάνουμε υποχωρήσεις απαράδεκτες, «Να δώσουμε κάτι ως αντάλλαγμα», είπε η κυρία Μαραγκού για να μη χάσουμε την πόλη. Μόνο που δεν είπε τι να δώσουμε.

Η ψυχρή λογική λέει ότι η πόλη κατακτήθηκε τον Αύγουστο του 1974, όπως κατακτήθηκαν οι πόλεις και τα χωριά της κατεχόμενης Κύπρου. Οι Τούρκοι για κάμποσο καιρό την κρατούσαν ως διαπραγματευτικό χαρτί, αλλά στη συνέχεια την εποίκησαν, έκτισαν σ’ αυτήν πολλά κτήρια και τεμένη. Ένα μεγάλο τέμενος με δυο μιναρέδες ανήγειραν στην περιοχή «Πέντε Πιθάρια». Ένα μικρό τμήμα της πόλης, την τουριστική περιοχή και την κύρια ζώνη της οικονομικής δραστηριότητας, το περίφραξαν και αποτελεί απαγορευμένη περιοχή. Τελευταία ανακοίνωσαν ότι θα ανοίξουν την τουριστική περιοχή με τις τουριστικές εγκαταστάσεις και την οδό Ερμού και κάποιους παράδρομους για εγκατάσταση των κατοίκων που θα ζητήσουν με αίτησή τους στην Επιτροπή που εγκαθίδρυσε η Τουρκία, να τους δώσει την άδεια να επιστρέψουν στα σπίτια τους, μέσα σε άγνωστες συνθήκες και άγνωστους όρους.

Όλοι, και κυρίως οι ξένοι, άρχισαν να μιλούν για την Αμμόχωστο και για την πιθανότητα επιστροφής των κατοίκων της. Λένε Αμμόχωστος και δεν ξέρουν ότι μιλούν για ένα μικρό τμήμα της πόλης, που χρειάζεται ξανακτίσιμο για να κατοικηθεί ή να αξιοποιηθεί τουριστικά. Και όλοι ξεχνούν ότι Αμμόχωστος είναι μια τεράστια περιοχή της πόλης, από τον Άγιο Λουκά, το Κάτω Βαρώσι και τον Λάξη, την Κάτω Δερύνεια και τον Άγιο Μέμνονα μέχρι την Αγία Ζώνη, την Ακρόπολη, τον Σταυρό και άλλες συνοικίες για τις οποίες υπάρχει σιωπή και λήθη. Για όλην αυτήν την περιοχή, που έχει εποικισθεί στο μεγαλύτερό της μέρος, δεν κάνει κανένας λόγο. Τα σχέδια των Τούρκων είναι ολοφάνερα. Αλλά πολλοί στην ελληνική κοινότητα θέλουν να βλέπουν καλή θέληση στην Τουρκία, που για να επιστρέψει την Αμμόχωστο ως πρώτο βήμα πρέπει να κάνουμε και ’μείς πολλά βήματα και κάποια άλματα για να καταλήξουμε σε λύση που θέλει η Τουρκία. Και όλα αυτά για να επιστρέψουν κάποιοι στην Αμμόχωστο υπό τουρκική διοίκηση.

Η λογική, αλλά και επίμονες δηλώσεις των Τούρκων μας λένε ότι τίποτε δεν θα μας επιστρέψουν και καμιά υποχώρηση δεν κάνουν αν δεν δεχτούμε να διαλύσουμε την Κ.Δ., να τους αναγνωρίσουμε κυριαρχική ισότητα και να δεχτούμε την Τουρκία να έχει ρόλο και λόγο στο κράτος και βάσεις στο κρατίδιό τους.

Ας μη μας παρασύρουν οι ευσεβοποθισμοί και οι συναισθηματικές εξάρσεις. Ας μας προσγειώσουν οι τουρκικές θέσεις και οι πειρατείες της Τουρκίας για να αντισταθούμε γαντζωμένοι στην έπαλξη της Κ.Δ., στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, στα ψηφίσματα του ΟΗΕ και στην οικουμενική διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν πρέπει να δεχτούμε, η γενιά μας να είναι η τελευταία γενιά του Ελληνισμού στην Κύπρο.

Δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 07/11/2021