Αρμενία – Αζερμπαϊτζάν: Ετοιμότητα για συνάντηση και ανοιχτή επικοινωνία των ηγετών των δύο χωρών. Ο ρόλος της Γεωργίας.

«Όσοι θέλουν να συμβάλουν στο νέο στάτους της περιοχής, πρέπει να απομακρυνθούν από την πολιτική μίσους και προκλήσεων και να συμμετέχουν στην ειρήνη και τη συνεργασία. Όταν αναδειχθεί αυτό το κλίμα, επαναλαμβάνουμε με κάθε ευκαιρία, ότι θα συμβάλλουμε στην εξομάλυνση των σχέσεων με την Αρμενία».

Τάδε έφη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα μέσα του περασμένου Ιουνίου κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην πόλη Σούσα ( ή Σουσί στα αρμενικά), που βρίσκεται στο κατεχόμενο μέρος, μετά τον «πόλεμο των 44 ημερών», του Ναγκόρνο Καραμπάχ, συνοδευόμενος από τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ.

Η επίσκεψη στην ουσία είχε συμβολικό χαρακτήρα, αφού οι δύο ηγέτες επισφράγισαν την στρατιωτική τους επιτυχία και συμμαχία με μία κοινή διακήρυξη περί συμμαχικών σχέσεων και εμβάθυνση των διμερών σχέσεων. Ο Ερντογάν εξήγγειλε μάλιστα το άνοιγμα προξενείου και δημιουργία εργοστασίου για συμπαραγωγή στρατιωτικών drone στο Σουσί. Πρόκειται για τους εξοπλισμούς που έγυραν την πλάστιγγα του πολέμου υπέρ της αζερικής πλευράς στον δεύτερο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ το φθινόπωρο του 2020.

Η αντίδραση από την αρμενική πλευρά ήταν έντονη. Το υπουργείο Εξωτερικών της Αρμενίας έκανε λόγο για «ξεκάθαρη πρόκληση σε βάρος της ειρήνης και της ασφάλειας στην περιοχή». Ήταν μία εποχή που η ένταση στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου είχε αναζωπυρωθεί και μάλιστα εν μέσω προεκλογικής περιόδου στην Αρμενία.

Οι αζερικές ένοπλες δυνάμεις εισέβαλλαν στα νοτιοανατολικά σύνορα της χώρας. Στις περιοχές του Σιουνίκ και του Κεργακουνίκ κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος και απαγορεύτηκαν οι μετακινήσεις και μεταφορές από άλλες περιοχές της Αρμενίας. Προκλήθηκαν μεμονωμένες συγκρούσεις.

Υπήρξαν ανθρώπινες απώλειες. Μεγάλοι ηττημένοι όμως ήταν οι απλοί άνθρωποι! Αγρότες κάτοικοι των δύο αρμενικών περιοχών. Έχουν αναφερθεί πάμπολλες περιπτώσεις που δεν μπορούσαν να πάνε στα χωράφια τους. Άλλες αναφορές έκαναν λόγο για φθορές σε αγροικίες. Πώς να ζήσει κανείς άραγε σε ένα μέρος που βγαίνει από τη σπίτι του για τη δουλειά και οι σφαίρες να σφυρίζουν δίπλα του;

Ο Πασινιάν φαινόταν σαν να είχε τα χέρια δεμένα, βιώνοντας άλλη μία πολιτική κρίση, μετά από αυτή που ακολούθησε της ταπεινωτικής συνθηκολόγησης μετά την ήττα της Αρμενίας στον πόλεμο. Η Αρμενία δεν μπορούσε να αντιδράσει και να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Ο πρωθυπουργός της χώρας έκανε δηλώσεις, στις οποίες ζητούσε βοήθεια από τη Ρωσία. Κατηγορούσε το Αζερμπαϊτζάν ότι προσπαθεί να διάδρομο για το Ναχιτσεβάν και από εκεί για την Τουρκία. Έκανε καταγγελία στον ΟΣΣΑ, «Ίσως ο CSTO να επέμβει όταν ο ίδιος ο αρμενικός στρατός θα το κάνει πρώτα», του έλεγαν διεθνείς αναλυτές αρμενικής καταγωγής.

Παρ’ όλα αυτά, o Αρμένιος πολιτικός άντεξε. Και μάλιστα βγήκε νικητής στις εθνικές εκλογές της 20ης Ιουνίου. Ο 46χρονος πρώην δημοσιογράφος και εκδότης συγκέντρωσε το 53,9% των ψήφων, πολύ μπροστά από το 21% του κόμματος του πρώην προέδρου της Αρμενίας Ρόμπερτ Κοτσαριάν, ο οποίος ήταν και ο βασικός του αντίπαλος.

Από εκείνη την εποχή κύλησε αρκετό νερό στο αυλάκι, παρότι πέρασαν μερικοί μήνες. Τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν οι αναφορές που φέρνουν τον Πασινιάν έτοιμο να συναντηθεί με τον Αζέρο ηγέτη την ώρα που οι ΗΠΑ χαιρέτιζαν το άνοιγμα των τουρκοαρμενικών συνόρων.

Σημειωτέον, ότι ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ σημείωσε στο France24 στα τέλη του Σεπτέμβρη, ότι αν οι μεσολαβητές της ομάδας του Μινσκ του ΟΑΣΕ (Γαλλία, ΗΠΑ, Ρωσία) οργανώσουν συνάντηση με τον Αρμένιο πρωθυπουργό, Νικόλ Πασινιάν, δεν θα είχε ενστάσεις.

Είχε προηγηθεί στις αρχές Σεπτεμβρίου η δήλωση του γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας της Αρμενίας που μιλούσε για οριοθέτηση και οροσήμανση, περιμένοντας την απάντηση του Αζερμπαϊτζάν,

Ανοιχτή επικοινωνία Αλίεφ και Πασινιάν

Της δήλωση του Αλίεφ ακολούθησε στις 8 Οκτωβρίου η ανακοίνωση των συμπροέδρων της ομάδας του Μινσκ του ΟΑΣΕ (Στεφάν Βισκοντί της Γαλλίας, Άντριου Σόφερ των ΗΠΑ και Ιγκόρ Χολάεφ της Ρωσίας), οι οποίοι καλωσόρισαν την ετοιμότητα των ηγετών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για συνάντηση υπό την αιγίδα των συμπροέδρων του γκρουπ.

Μάλιστα οι διαμεσολαβητές αποκάλυψαν ότι πραγματοποίησαν διαβουλεύσεις στη Γενεύη με τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Φίλιππο Γκράντι και τον αντιπρόεδρο της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) Ζιλ Καρμποννιέ. Στις συναντήσεις συμμετείχε και ο εκπρόσωπος του προέδρου του ΟΑΣΕ (PRCiO) Αντρέι Κάσπρζικ.

Προξενειό από Γεωργία

Την ίδια μέρα ο Γεωργιανός Υπουργός Εξωτερικών, Νταβίντ Ζαλκαλιάνι, αποκάλυψε, ότι υπάρχει ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ Αλίεφ και Πασινιάν, με πρωτοβουλία και με τη διαμεσολάβηση του Γεωργιανού πρωθυπουργού Ηρακλή Γκαριμπασβίλι.

Ο τελευταίος, όπως αποκάλυψε ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πριν αναχωρήσει για τις ΗΠΑ για να παρευρεθεί στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ήταν αυτός που μετέφερε πρόταση του Νικόλ Πασινιάν για συνάντηση. Ο Τούρκος πρόεδρος είπε, ότι η χώρα του είναι έτοιμη για συζητήσεις με την Αρμενία, αλλά πρόσθεσε, ότι χρειάζονται βήματα για το άνοιγμα της σύνδεσης μεταφορών μέσω της περιοχής, η οποία θα συνδέει το Ναχιτσεβάν με το Αζερμπαϊτζάν. Και τώρα επανερχόμαστε στα λόγια του Ερντογάν στο Σουσί περί συνεργασίας.

Από αυτά τα δεδομένα, ο αναγνώστης θα μπορούσε να αποκρυπτογραφήσει τα εξής στοιχεία:

Πρώτον έχουν δημιουργηθεί γέφυρες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, προκειμένου να αποκλιμακωθεί η ένταση και να μην υπάρξουν περισσότερες αιμητερές επιπτώσεις για τους λαούς των δύο χωρών. Οι δύο πλευρές ωστόσο δεν φαίνεται να παραμερίζουν τις διαφορές και την προκλητική ρητορική, τουλάχιστον η πλευρά του Αζερμπαϊτζάν που δείχνει συνεχώς απειλητικές προθέσεις.

Δεύτερον όλα δείχνουν, ότι τα θέματα της ατζέντας στη συνάντηση Πασινιάν-Αλίεφ θα είναι η οριοθέτηση των συνόρων και η σύνδεση Ναχιτσεβάν με το Αζερμπαϊτζάν μέσω του φημολογούμενου διαδρόμου που θα περνάει από του Σιουνίκ με απώτερο σκοπό το οδικό δίκτυο να ενώνει και την Τουρκία. Αρμένιοι αξιωματούχοι πάραυτα δηλώνουν ότι δεν πρόκειται να φτιαχτεί δρόμος που η Αρμενία δεν θα έχει την κυριότητα. Η Αρμενία όμως είναι η ηττημένη στον πόλεμο, συνεχώς υποχωρητική στις αξιώσεις του αντιπάλου της και ο νικητής Αλίεφ προβάλλει έπαρση κατακτητή, ζητώντας γη και ύδωρ, προκειμένου να πάει ένα βήμα παραπέρα το σύνθημα «ένα έθνος δύο κράτη» που μοιράζονται οι Τουρκοαζέροι.

Τρίτον, στην εξίσωση υπάρχει άλλος ένας παίκτης στην περιοχή. Αυτός είναι το Ιράν, το οποίο έχει επικοινωνήσει τις διαθέσεις του να λάβει ενεργό ρόλο, βοηθώντας στο πρόγραμμα ανοικοδόμησης και ανάπτυξης. Πρόσφατα η αρμενική κυβέρνηση πήρε την απόφαση για τη δημιουργία του αυτοκινητόδρομου «Βορράς-Νότος», μία επένδυση ύψους 1,5 δις δολαρίων. Το Ιράν έχει δηλώσει μάλιστα πρόθυμο να μοιραστεί τεχνογνωσία, εξοπλισμό και εμπειρία.

Τέταρτον, θα πρέπει να επισημανθεί ο ρόλος της Γεωργίας, ως διαμεσολαβητής μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας, αλλά και Αζερμπαϊτζάν με Αρμενία. Στην ουσία η Γεωργία προσέφερε «καλές υπηρεσίες» βγάζοντας τον Πασινιάν από τη δύσκολη θέση της εκούσιας προσέγγισης των δύο εχθρών της Αρμενίας, οι οποίοι κατέλαβαν το 70% του Ναγκόρνο Καραμπάχ και δείχνει να μην μπορεί να τους αντιμετωπίσει χωρίς ξένη βοήθεια. Εξάλλου ο Ερντογάν μίλησε ξεκάθαρα για νέο στάτους στην περιοχή. Κάποιοι φαίνεται να το εξυπηρετούν και να το υπηρετούν πιστά.